Bij de start staat een groot infobord over het gebied. Handig maken wij daar weer gebruik van. Het is ook goed om even de tijd te nemen om de informatie te lezen en niet alleen achter de pc te verwerken in het verslag. Je hebt dan meteen wat informatie over het gebied waar je wandelt.

Wat is een watering?
Een watering is een gebied met een uitgebreid netwerk van, sloten en greppels. Twee tot drie keer per jaar werd het hele gebied met kanaalwater onder water gezet. Het kanaalwater bevatte kalk en voedingsstoffen en bemestte zo de schrale heidegronden.

Waarom werden wateringen aangelegd?
Halverwege de 19de eeuw heerste er in Vlaanderen. Hongersnood door de economische crisis. Om die crisis het hoofd te bieden zette de regering een uitgebreid programma op van ontginnings- en bevloeiingswerken op de schrale gronden van de Kempen. Het water van het pas gegraven Kempisch kanaal werd afgetapt om de heidevlakte te bevloeien en vruchtbaar te maken. Van Bocholt tot Geel werden zo 1.929 ha heide ontgonnen en bevloeid. Op de bevloeide percelen werd er gras ingezaaid om er productieve hooilanden van te maken.

Tot 1930 was hooi de enige opbrengst van de watering. De Paardentrams, de legerkazernes en de Antwerpse dierentuin waren de voornaamste afnemers. In 1936 kocht de Union Allumetière de watering Lozerheide aan. De "Union" was een luciferproducent en beplantte heel het gebied met populieren. Lozerheide werd nog wel als hooiland en weiland gebruikt.

Welk belang heeft een watering nu nog?
In Europa is het systeem van wateringen uit de tweede helft van de 19de eeuw uniek als landbouwsystemen. De wateringen zijn dus in de eerste plaats van cultuurhistorisch belang.

De wisselwerking tussen de oorspronkelijk schrale, zure bodem en de bevloeiing met het kalkrijke kanaalwater (afkomstig van de Maas) zorgde ervoor dat in de wateringen een verscheidenheid aan plantensoorten ontstond die in deze streken anders nooit had bestaan. Het water bracht bovendien zaden van planten mee afkomstig uit het stroomgebied van de Maas, waardoor soorten uit andere streken (Maasvallei en Ardennen) zich in de wateringen konden vestigen.

Zo vindt men hier nog kalkminnende soorten zoals herfsttijloos, gewone agrimonie, beemdkroon en zeegroene zegge naast zure Kempische flora zoals wilde bertram, wilde gagel en koningsvaren. De steenanjer is dan weer een soort die typisch is voor de Ardennen. De zaden kwamen via het water in dit gebied terecht.

Doordat er nu niet meer bevloeid en gemaaid wordt zoals vroeger gaat de plantenrijkdom er stilaan op achteruit. Om de werking van zo’n watering te illustreren en om de verscheidenheid en plantenrijkdom te bewaren liet de Vlaamse Landmaatschappij in een vloeiweide van ca. 3 hectare opnieuw aanleggen.

Dat we hier door een uniek stukje natuur lopen wordt al vrij snel duidelijk. Ik ben gewend om goed om me heen te kijken en dan vallen je dingen op. Zoals deze omgevallen boom. Ik dacht nog zie ik het goed? Ja, ik zag het goed er groeien gewoon vier bomen op de stam van de boom.

Er zijn in deze omgeving 250 verschillende planten, 47 boomsoorten, 400 variëteiten van paddenstoelen en 400 vlindersoorten te vinden. Ik heb er op deze dag maar drie vlinders gezien. En wel dezelfde soort. Waarschijnlijk ben ik toch nog iets te vroeg om meer te zien. Er zijn in Limburg zo’n 130 soorten broedvogels. In dit gebied komen er 80 soorten voor. Er waren hier populier bossen gebouwd voor het maken van lucifers. Er heeft hier zelf een orkaan gewoed. Dat was in 1966. Hierdoor werd een groot deel van het bos verwoest.

Wat gelijk opvalt, zijn de padden die je ziet. Werkelijk overal springen ze weg. Sommigen zijn erg schuw en weer andere nemen de tijd om zich op te laden om naar het water te kunnen gaan. Dit exemplaar bleef mooi zitten zodat ik er een goede foto van kon maken. Op internet is er veel informatie te lezen over de pad.

De gewone pad of bruine pad
De gewone pad of bruine pad (Bufo bufo) is een kikker uit de familie echte padden (Bufonidae).De gewone pad heeft van alle amfibieën in Europa het grootste verspreidingsgebied en is naast de bruine kikker en de boomkikker een van de bekendste kikkers van Europa.

De gewone pad komt, op Ierland en IJsland na, in alle Europese landen voor, inclusief Nederland en België. Omdat de soort in tegenstelling tot veel andere amfibieën algemeen is, wordt de gewone pad in grote delen van het verspreidingsgebied niet door wetgeving beschermd.De gewone pad is een generalist die in uiteenlopende habitats kan worden gevonden en aangepast is op drogere plaatsen.

Alleen voor de voortplanting is oppervlaktewater nodig, waarbij de dieren soms grote afstanden af moeten leggen om bij water te komen. De eieren worden in tegenstelling tot veel andere kikvorsachtigen niet in klompen maar in strengen afgezet. De gewone pad heeft een onopvallende kleur en wordt overdag vanwege de schemeractieve levenswijze zelden aangetroffen. Het voedsel bestaat voornamelijk uit kleine ongewervelden. Belangrijke vijanden zijn vogels, zoogdieren en slangen. Lees verder op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Gewone_pad.

Het mooie weer zorgde er ook voor dat er veel rumoer was op de vijver. Verschillende soorten watervogels en eenden lieten hun aanwezigheid merken. Hier kunnen zij een nest maken en voor hun jongen zorgen. Het is een grote vijver die je op een paar plekken op je gemak kan bekijken. Zeker de echte vogelliefhebber zal hier menig uurtje kunnen doorbrengen. ik kwam op een uitkijkpunt met een bankje. Een goed moment om even te zitten en van de zon te genieten. Het is een tweesterren plekje. Zo was te lezen op de plaquette die er staat. Onderstaande gedichten staan er ook op.

Gedicht
Een boom ademt rust, de wind bloost ons de stilte tegemoet, wanneer wij, de kleine mens, slecht een klein deel van God's creatie, het durven om de ongerepte natuur te betreden. om te genieten van de stilte, die je niet kan vinden in de grote stad, om te genieten van de rust, van de fauna en flora, om te leren, hoe je moet genieten van het leven. dat leer je in de natuur, waar de mens nog niets heeft gebouwd, waar de uitlaatgassen geen kans hebben, tegen de sterke geur van frisse bloemen. Justine Holvoet, 15 j.

Terechtkomen in de wondere wereld... van stiltegebieden. 't Bestaan ervan is een kunst op zichzelve. Overheersende natuurlijke geluiden. leiden naar...'t Overstelpen van onnatuurlijke geluiden. Aanhoren van wegdeemsterende klanken. Dromen over de lokroep der natuur. Verzinken in de zachtheid van de stilte. je mist het elke dag, geen storende geluiden. Alleen de natuur die werkt. Het ruisen van 't riet, het klateren van 't water. De natuur leeft met ons mee. Het kraken van de takken, 't geritsel van de bladeren. 't is of de bomen ons willen vertellen. Stilte! Luister...en geniet.

Stella Bammens, dichtwedstrijd regionaal landschap.

Nadat ik de lozerheide verlaten heb kom ik bij sluis 17 van Lozen. In de verte komt er een binnenvaartschip aan. Ik besluit te wachten om een aantal foto’s te kunnen maken. En om te kijken hoeveel ruimte het schip heeft om de sluis binnen te varen. Dat is niet erg veel zoals te zien is op de foto.

De sluiswachter vertelt me dat er nog een leeg schip aankomt. En niet veel later komt die ook van de andere kant aan varen. Geduldig wacht deze schipper tot hij wordt toegelaten tot de sluis. In de verte komt alweer een derde schip aanvaren.

Het zal bij sommige mensen wel ergernis oproepen om te moeten wachten. Want het neemt toch wel een flink aantal minuten in beslag eer dat de brug gesloten wordt en het verkeer weer door kan gaan.

Sluis 17 / Zuid-Willemsvaart
Lozen is berucht voor de lange wachttijden voor het verkeer wanneer de brug van Sluis 17 op de Zuid-Willemsvaart omhoog wordt gehaald (de stop van Lozen). De Zuid-Willemsvaart is een kanaal dat als lateraal kanaal van de Maas dient en Maastricht en 's-Hertogenbosch verbindt.

Het begint in Maastricht en loopt vervolgens door Belgisch-Limburg. Ten zuiden van Weert gaat het kanaal weer Nederlands-Limburg binnen. Het laatste gedeelte van het kanaal voert door Noord-Brabant. Het kanaal is 123 km lang.

Vanaf sluis 17 is het en stukje lopen voor je in het centrum van Lozen bent. Hier kan je ook prima de auto parkeren en eventueel wat uitrusten. Er zou een klein monument zijn wat herinnert aan neer gestorte vliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog. Helaas heb ik er geen foto van kunnen maken. Er werd volop gebouwd. Het monument was tijdelijk opgeslagen voor de duur van de werkzaamheden.

Lozen
Lozen is een dorp en een parochie in de Belgische gemeente Bocholt. Het dorp telt 1123 inwoners (1 januari 2008). Vermoedelijk is Lozen ontstaan in de 15e eeuw als een leemstekersgemeenschap. De moerassen waaruit de streek toen bestond zijn in de 19e eeuw grotendeels drooggelegd door waterwerken (de lossing) verbonden met de aanleg van de Zuid-Willemsvaart in opdracht van koning Willem I.

Het graven van het kanaal bracht ook een aanzienlijke toename van inwoners met zich mee. De parochie werd gecreëerd in 1900 met als patroon de heilige Benedictus.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stortten in Lozen Britse bommenwerpers neer, waarvoor nu een klein herdenkingsteken is opgericht. In Lozen ligt verder nog de Priorij van Klaarland. In de Paastuin van deze priorij bevindt zich het graf van bisschop Paul Schruers.

De St-Benedictuskerk is een kruiskerk. Ik heb daar wat informatie op internet over gevonden.

St-Benedictuskerk Lozen
Een kruiskerk is een kerkgebouw waarvan de plattegrond een kruisvorm heeft door de aanwezigheid van een dwarsbeuk (transept) tussen het schip en het koor. De eenvoudigste kruiskerk is een eenbeukig gebouw waarvan de plattegrond de vorm van een Grieks kruis dan wel een Latijns kruis heeft. Het punt waar schip en dwarsbeuk elkaar snijden wordt de kruising genoemd en wordt vaak bekroond door een viering- of kruisingtoren of -koepel.

De kruiskerk is sinds de romaanse stijl een veel gebruikte bouwvorm voor katholieke kerken.Een variant op de kruiskerk die vooral bij protestantse kerkenbouw werd toegepast, heeft de vorm van een Grieks kruis, met armen van gelijke lengte. Hierdoor werd een centraliserende plattegrond verkregen met een optimaal zicht op de centraal geplaatste preekstoel.

Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Lozen_(Belgi%C3%AB).

Boerderij met melkvee
Deze boerderij met melkvee moet dagelijks de melkinstallatie, de melkput
en de melktank reinigen. Het afvalwater daarvan moet eerst gezuiverd worden vooraleer het in de gracht geloosd mag worden.

Het afvalwater kan op een afdoende manier gezuiverd worden door het naar een rietveld te leiden. De bacteriën rond de stengels en de worteltoppen van de rietplanten breken het organisch materiaal af en verwijderen de stikstof. De. zandbodem waaraan o.a. ijzergruis wordt toegevoegd houdt de fosfaten uit het afvalwater vast.

Uit de melkwinning en het huishouden van deze hoeve stroomt dagelijks 1.262 liter afvalwater. Om dat te zuiveren is er een rietveld van 55 m2 nodig. Het water komt eerst in een bezinktank waar een vetafscheider de melkvetten uit het water haalt. Anders zouden de leidingen en het rietveld verstoppen.

In de pompput hangt een dompelpomp die het voorgezuiverde afvalwater over het rietveld leidt. Het gaat hier om een zogenaamd 'infiltratierietveld'. Daarbij wordt het water boven in het rietveld aangevoerd en onderaan afgevoerd. Het water sijpelt dus verticaal door het systeem.

Na de filtering door het rietveld wordt het water onderaan langs drainagebuizen naar een controleput geleid. Het gezuiverde water wordt uiteindelijk in de gracht geloosd.

De landbouwer op dit bedrijf staat zelf in voor het onderhoud van rietveld, putten en leidingen. Het rietveld 'werd in 2000 aangelegd in het kader van het landinrichtingsproject Noordoost-Limburg. In totaal zijn er in Veldhoven-Kreiel een tiental dergelijke rietvelden aangelegd.

Na een stuk langs de Zuid-Willemsvaart gelopen te hebben kom ik bij sluis 18. Hier staat een kleine waterkrachtcentrale. Gelukkig voor mij staat er een bord met informatie er op.

Waterkrachtcentrale Zuid-Willemsvaart
Waterkrachtcentrales of hydraulische centrales zijn elektriciteitscentrales die stromend of neerstortend water (zie waterkracht) gebruiken om een turbine in beweging te brengen. Ze bevinden zich op stromen en rivieren, met al dan niet een kunstmatige dam. Het verval en het debiet van de stroom zijn bepalend voor de werking.

Het gebruik van waterkracht (ook wel "witte steenkool" genoemd) brengt geen vervuiling met zich mee en geen gevaarlijk radioactief afval. Daarom worden waterkrachtcentrales gezien als opwekker van groene energie.

Kenmerken

• Waterkrachtcentrale Zuid-Willemsvaart - sluis 18 Bocholt
• projectkenmerken
• waterturbine geïnstalleerd vermogen: 60 kW
• verval: 1 m75cm
• waterdebiet: 50001/s
• elektriciteitsproductie: 450.000 kWh/jaar = jaarverbruik 140 gezinnen)
• in dienst sinds juli 2000

Een stuk geschiedenis komen we ook nog tegen op deze wandeling. Als eerste de bailey brug en daarnaast nog een aantal bunkers. Eenmaal thuis even op de pc gekeken want er staat een schat aan informatie op het internet.

Baileybrug
Een baileybrug is een brug die bestaat uit standaardsegmenten en als zodanig zeer snel opgebouwd kan worden. De basis van het ontwerp is een vakwerkbrug. Dit type brug is in eerste instantie ontworpen voor toepassing door genietroepen van het leger en kan maximaal 60 meter vrij overspannen en zware voertuigen dragen. Dit brugtype is nog steeds in gebruik voor militaire en civiele toepassingen en wordt wereldwijd beschouwd als een knap staaltje militaire techniek.

Er zijn legendarische verhalen bekend over het gebruik van baileybruggen. De eerste brug werd onder vuur bij Leonforte gebouwd. Toen deze brug de overkant bereikt had, was hij door beschietingen door tanks en artillerie niet meer in staat om zware belastingen te dragen. Omdat het vervangen van de beschadigde zijpanelen betekende dat de brug afgebroken moest worden werd besloten om nieuwe zijpanelen tegen de beschadigde te bevestigen. Dit werd later een standaardmethode.

In de Tweede Wereldoorlog werden alleen al in Italië ruim 3000 baileybruggen gebouwd met een totale lengte van 90 km om de door de Duitsers en Italianen vernietigde bruggen te vervangen. De langste brug werd over de Sangro gebouwd met een lengte van 343 meter.

Station Eindhoven
Op dit moment worden nog steeds oude delen van de baileybruggen in Nederland gebruikt in het station van Eindhoven. Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Baileybrug.

Ook zijn er nog diverse bunkers die langs het kanaal staan. Ze zijn nu ingericht voor vleermuizen. De bunkers zijn van binnen aangepast zodat de vleermuizen er goed kunnen huizen.

Kanaal Bocholt-Herentals/Kempisch kanaal
Het Kanaal Bocholt-Herentals (ook wel Kempisch Kanaal of Maas-Scheldekanaal genoemd) is een kanaal in België dat de Zuid-Willemsvaart te Bocholt met het Albertkanaal te Herentals verbindt, over een afstand van ruim 60 kilometer.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde het kanaal een strategische rol als springplank voor de grondtroepen van de Operatie Market Garden.

Het kanaal Bocholt-Herentals is deel van de Schelde-Maas-Rijnverbinding die Napoleon Bonaparte wilde bereiken met zijn Grand Canal du Nord, waarvan echter slechts de gedeelten Lommel-Beringen en Venlo-Neuss met het voedingskanaal Lanaken-Lozen (de huidige Zuid-Willemsvaart) werden voltooid.

Om het Luikse industriebekken te ontsluiten via de haven van Antwerpen was de Maas-Scheldeverbinding echter nog steeds belangrijk. Via het Verdrag van Fontainebleau werd Lommel tegen Luyksgestel uitgewisseld, waardoor de aanleg van het kanaal mogelijk werd.

Die begon in 1843 onder leiding van ingenieur Kümmer en was binnen drie jaar voltooid. Het kanaal sloot aan op de Zuid-Willemsvaart bij Bocholt en op de gekanaliseerde Nete bij Herentals. Met het Maaswater uit het kanaal werden de droge Kempen bevloeid.

In 1928 werd het kanaal verbreed en verdiept. Hierbij kwam spriet naar boven, een goedkope brandstof, die in de Tweede Wereldoorlog zeer geliefd was. De rol als verbinding tussen de Maas en de Schelde zou vanaf zijn ingebruikneming in 1940 grotendeels overgenomen worden door het Albertkanaal dat een kortere en snellere verbinding met grotere capaciteit biedt. Industrie aan het kanaal: o.a. de zinkfabriek van Umicore (Union Minière) in Overpelt uit 1888. Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Kanaal_Bocholt-Herentals.

Waar planten vissen zich voort?
De Zuid-Willemsvaart is een van de rijkste en bij gevolg meest beviste water van Limburg. De zoetwatervissen die hier het meest voorkomen zijn: Blankvoorn, rietvoorn,paling, snoek, brasem, baars en zeelt

Maar een kanaal is voor vissen niet echt de ideale plaats om zich voor te planten.
Daarvoor hebben vissen rustig, ondiep water nodig met plantenrijke plaatsen op zacht hellende oevers. En die zijn er nauwelijks langs de Zuid Willemsvaart met zijn steile betonnen oevers.

Dat beton is er gekomen om te vermijden dat de oevers zouden afkalven door de golfslag die de schepen veroorzaken. Maar dat beton heeft als nadeel dat er geen oeverplanten kunnen groeien en dat er geen zacht hellende oevers zijn, waar vissen zich kunnen voortplanten. Vissen hebben die oeverplanten nodig om hun eitjes te kunnen afzetten. Bovendien dienen deze planten als schuilplaats voor vissenlarven en jonge visjes en trekken ze voedsel voor de vissen aan. Zoals plankton, weekdieren en water insecten.

Kansen voor vissen
De Vlaamse overheid liet - in het kader van het landinrichting project Noordoost Limburg langs de Zuid-WillemsVaart paaiplaatsen aanleggen. Dat zijn plaatsen waar de vissen kunnen paaien of waar ze zich met andere woorden kunnen voortplanten. Die paaiplaatsen zijn kommen in de onmiddellijke omgeving van het kanaal of stroken water binnen de bestaande kanaaloevers waarin rustig, ondiep water staat. Op de zacht hellende oevers ervan groeien oeverplanten waartussen de vissen zich voortplanten. Door de aanleg van deze paaiplaatsen kan de visstand op een natuurlijke manier verjongen. Die vissen zijn ook beter aangepast aan de plaatselijke situatie dan uitgezette vis.

Hengelplateaus
Hengelen is een veel beoefende sport langs de Zuid-Willemsvaart, maar het kanaal bood aan de vissen nog weinig voortplantingsmogelijkheden. En dat zou op lange termijn uiteindelijk ook het hengelen in gevaar brengen. Door de paaiplaatsen krijgt de visstand meer mogelijkheden voor een natuurlijke verjonging

De paaiplaats aan de overkant van het kanaal, aangelegd door de provinciale visserijcommissie staat in verbinding met het kanaalwater en biedt de vissen veel meer mogelijkheden om zich voort te planten

Aan deze zijde van het kanaal liet de Vlaamse Landmaatschappij in het kader van het landinrichtingsproject hengelplateaus en parkeerplaatsen aanleggen voor de hengelaars Met informatiepanelen picknickplaatsen en rustbanken wil Landinrichting ook voor fietsers en wandelaars een inspanning leveren. .

Je ziet ze tegenwoordig wel vaker op van daken van huizen, of langs de weg. Zonnepanelen. Deze panelen staan op de grond en zodanig opgesteld dat ze optimaal kunnen werken.

Zonnepaneel
Een zonnepaneel of PV-paneel (van het Engelse 'Photo-Voltaic') is een paneel dat zonne-energie omzet in elektriciteit. Hiertoe wordt een groot aantal fotovoltaïsche cellen op een paneel gemonteerd. Ook de zonnecollector wordt soms tot de zonnepanelen gerekend, maar deze is op een ander principe gebaseerd, namelijk opwarming van een stromend medium, meestal water.

De zonne-energie die zo wordt opgevangen is een vorm van duurzame energie, met andere voor- en nadelen dan energieopwekking met fossiele brandstoffen. Zonnepanelen worden ook toegepast voor energieopwekking in de ruimtevaart. Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonnepaneel.

De wandeling zit er bijna op. Ik kom nog langs een kapelletje. Bij de auto terug gekomen vliegen er een paar F-16 gevechtsvliegtuigen over. De start- en landingsbaan van vliegbasis Kleine Brogel ligt in het verlengde van de parkeerplaats van deze wandeling. Een tijdje geleden heb ik daar ook een GPS wandeling gemaakt.

Het was een wandeling die zeker de moeite waard was. De afstand is 12 km. Ik had er 15 km gedaan dit omdat je in België nou eenmaal niet overal mag wandelen. De verkorting is 9 km. Je bent een goede 3 uur onderweg als je rustig aan doet en ook nog de informatie wilt lezen onderweg. Er zijn verschillende horeca gelegenheden onderweg.

Geraadpleegde websites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Gewone_pad.
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Lozen_(Belgi%C3%AB)
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Baileybrug
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Kanaal_Bocholt-Herentals
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonnepaneel
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Lozerheide

POI's

• Alternatieve start N51.2034 E5.5599
• Baileybrug N51.1867 E5.5654
• Bunker 1 N51.1863 E5.5683
• Bunker 2 N51.1869 E5.5602
• Kanaal Bocholt-Herentals N51.1957 E5.5487
• Kapel N51.2013 E5.5383
• Kerk N51.2034 E5.5605
• Lozerheide N51.2072 E5.5466
• Sluis 17 N51.2069 E5.5551
• Start/finish/parkeerplaats N51.2045 E5.5450
• Sterren plekje N51.2115 E5.5476
• Waterkrachtcentrale / Sluis 18 N51.1890 E5.5638
• Zuid-Willemsvaart N51.1993 E5.5565