START/FINISH/PARKEREN N52 05.643 E5 46.450
We parkeren langs de Vijverlaan 1 Otterlo bij Vakantiepark De Zanding.

We parken direct vooraan. We gaan wel een stukje langs de drukke weg terug. Maar al spoedig gaan we het bos in. Prachtig slingerend door de natuur van het Wildakker. Goed opletten als het gaat heuvelen.

Otterlo N52 05.544 E5 46.390
Op 1 januari 1812 werd Otterlo als zelfstandige gemeente van Ede afgesplitst. Onder deze gemeente vielen ook de dorpen Deelen en Harskamp en de buurtschappen Eschoten, Hoog-Baarlo, Mossel, Nieuw-Reemst, Oud-Reemst en Westeneng( bij Harskamp).Bij het kadaster is dit gebied nog steeds bekend als kadastrale gemeente Otterlo. Op 1 januari 1818 werd deze gemeente al weer bij Ede gevoegd.

In 2005 werd het 1150-jarig bestaan van het dorp Otterlo gevierd. Vlakbij Otterlo ligt het Nationaal Park De Hoge Veluwe. Ook bevindt zich hier één van de ingangen van dit park. Het in het park gelegen Kröller-Müller Museum, genoemd naar Helene Kröller-Müller, heeft een aanzienlijke collectie schilderijen van onder andere Vincent van Gogh, alsmede een gerenommeerde collectie beeldhouwkunst in het Beeldenpark van het Kröller-Müller Museum.

Daarnaast bevindt zich in Otterlo het Nederlands Tegelmuseum en het Rode Kruismonument. Langs de Planken Wambuisweg richting Ede bevindt zich aan de rechterkant het Uitkijkpunt Valenberg.

Stuifzand N52 04.834 E5 46.227
In grote delen van de Veluwe komen op diverse plaatsen eolische zanden voor. Bijna overal waar geen Holocene sedimenten aan de oppervlakte liggen, komen dekzanden voor uit het Pleistoceen.

De dekzanden worden door de wind verplaatst en liggen als een deken over het landschap. Vooral in de IJstijden Saalien en Weichselien (-20 000 jaar) hebben grote verplaatsingen van sedimenten plaatsgevonden.

De dekzanden hier zijn matig fijnkorrelig met lichte leem ertussen. De lagen zijn tussen de 1 en 20 meter dik. Vooral in depressies vinden we de dikke lagen. In het Holoceen – het huidige tijdperk – zijn veel zandverstuivingen ontstaan door menselijk ingrijpen door kaalslag van heide en bos. De verstuiving waait dan op tot landduinen.

Rond 1000 na Christus was het door de sterke bevolkingsgroei noodzakelijk om de landbouw uit te breiden. Een probleem waar men mee te maken kreeg was de arme zandgrond: hier kon bijna niets op groeien. De grond moest dus bemest worden. De boeren gingen hiervoor schapen houden.

Overdag graasden de schapen op de heidevelden, 's nachts werden ze op stal gezet. De bodem van zo'n stal, de potstal, werd bedekt met heideplaggen. Wanneer de laag plaggen met schapenkeutels dik genoeg was werd deze over het land uitgestrooid.

Aldus ontstond een voedselrijke humuslaag voor het verbouwen van gewassen. Zo'n dikke laag zwarte of donkerbruine humus werd bij een laagdikte van meer dan vijftig centimeter enkeerdgrond genoemd.

Planken Wambuis N52 03.923 E5 45.325
Het natuurgebied is 2284 ha groot en is in beheer bij Natuurmonumenten. Het gebied is vrij toegankelijk op wegen en paden, met uitzondering van het rustgebied.

Er zijn vier wandelroutes en enkele fietspaden door het gebied. Het hoogste punt ligt in het noordwesten op 50,3 m boven NAP: uitzichtpunt Valenberg.

Hier kijkt men uit over een heidedal met uitzicht op Kootwijk, Otterlo en Arnhem. Andere uitzichtpunten zijn Oud Reemst en Nieuw Reemst.

In het Planken Wambuis komt al lange tijd bewoning voor; de oude landbouwgronden rond boerderij de Mossel zijn al vanaf ongeveer 1500 in gebruik.

De geschiedenis van het gebied is nauw verbonden met het Kasteel Rosendael. Dit was ooit het bezit van de graven en hertogen van Gelre.

Sinds 1536 is het bijna vier eeuwen zonder onderbreking in het bezit geweest van een adellijke familie. De opbrengsten van Planken Wambuis (o.a. uit pacht van de boerderijen en houtverkoop) kwamen ten goede aan het kasteel. In 1934 verwierf een beleggingsmaatschappij het gebied van de familie Van Pallandt, de laatste eigenaren van Kasteel Rosendael.

In 1980 werd het Planken Wambuis door het rijk aangeschaft en aan Natuurmonumenten geschonken ter gelegenheid van hun 75-jarig jubileum.

Flora en fauna Planken Wambuis N52 04.360 E5 45.689
Het bos bestaat grotendeels uit grove dennen die oorspronkelijk zijn aangeplant om het stuifzand te beteugelen. Ongeveer 700 ha is spontaan bos en kan zich natuurlijk ontwikkelen (is tevens rustgebied).

Dit omvat ook het Oude Hout, een zeldzaam oud Veluws eikenhakhoutbos dat al in middeleeuwse bronnen zo vermeld wordt. De beukenlanen dateren uit het midden van de 19e eeuw. In de bossen leven wilde zoogdieren als edelhert, ree, wild zwijn, vos, das en boommarter. Een gedeelte van het bos- en heidegebied wordt begraasd door halfwilde New Forest pony's en Sayaguesa-runderen. De heide wordt ook kleinschalig geplagd om vergrassing tegen te gaan.

Planken Wambuis geldt als zeer vogelrijk. Er komen raven voor en vijf soorten spechten: de zwarte specht, groene specht, grote en kleine bonte specht en draaihals. Op de heide en het onbegroeide stuifzand (Mosselse Zand) broeden bijzondere soorten als nachtzwaluw, boomleeuwerik, duinpieper en tapuit. Hier komen ook zandhagedis en gladde slang voor.

Een uitgebreide studie over de jaren 1974-2009 toont aan dat nachtzwaluw, boomleeuwerik en roodborsttapuit in aantal toenemen. Daar tegenover staat een zorgwekkende daling in het aantal broedparen kleine roofvogels als sperwer, torenvalk en boomvalk.

Mossel N52 03.737 E5 45.675
De boerderij stamt uit 1863, maar al in 1500 kwam men de naam “Mosschel” tegen. Mossel heeft alles te maken met mos. Honderden jaren geleden trokken de herders met hun kuddes de Veluwe over en verbleven dan tijdens de lente en zomermaanden buiten, o.a. rondom het huidige Mossel. Zij bouwden dan hutjes en schuilplaatsen van mos waarin zij de nachten door konden brengen.

Uiteindelijk is Mossel een permanente hoeve geworden, de oude landbouwgronden rondom de boerderij zijn reeds vanaf 1500 in gebruik. Vanaf half jaren negentig zijn de landbouwgronden terug naar de natuur gegaan, op dit moment grazen er New Forest pony’s en Schotse Hooglanders.

Op dit moment bestaat Mossel uit een boerderij met deel, woonhuis, schaapskooi, hooiberg, veldschuur en theetuin.

Het is er een druk bezocht terras.

Sayaguesa Runderen N52 03.752 E5 45.110
Ze zien er stoer uit, maar het zijn alleraardigste en goedaardige runeren. Een beetje lui.
Sayaguesa zijn vrij groot. De stieren wegen tussen de 1000 en 1100 kg en de koeien tussen 650 en 700 kg. Schofthoogte is ongeveer 1,65 m bij stieren en rond 1,45 m bij koeien. Sayaguesa Vee staat op lange benen.

De stieren zijn zwart en hebben vaak een lichte paling streep op de rug. De koeien zijn vaak iets lichter dan de stieren, maar soms ook btuin gekleurd. Ook hebben ze de Whitely gekleurde mond van de oeros. De hoorns zijn oeros-achtig en zwaaien naar voren vooral bij stieren. Het ras is winterhard, robuust en zuinig en heeft daarom geen onderdak of schuur tijdens de winter.

Traditioneel werden Sayaguesa gebruikt als werk- en trekdieren. Ze komen uit Spanje. Er zijn nog relatief weinig dieren over, dus het ras wordt vermeld als bedreigd sinds 1997. Omdat primitieve rassen zoals deze een lage economische rentabiliteit hebben, gebruiken de boeren ze vaak niet meer.

Vanwege de gelijkenis met zijn wilde voorouder, worden Sayaguesas gebruikt in bepaalde natuurbehoud- en Rewilding-projecten. Zo worden Sayaguesas in Duitsland ingezet door de Arbeitsgemeinschaft Biologischer. Ook Stichting Taurus gebruikt dit ras, geïntegreerd in Tauros Project. Dit project heeft tot doel een soort van vee, dat de oeros lijkt in fenotype, genetica en de ecologie te fokken door het kruisen van primitieve rassen zoals deze. Zie ook onze wandeling Klein Vosseven – Stramproy bij Weert.

Valenberg N52 04.255 E5 44.301
Uitkijkpunt Valenberg is een uitkijktoren bij Otterlo. Het uitkijkpunt ligt aan het fietspad ten noordwesten van Planken Wambuis, een wildgebied waarin gefietst en gewandeld kan worden. De kleine toren is toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het gebied en het uitkijkpunt zijn eigendom van Vereniging Natuurmonumenten.

Bij helder weer heeft men hier uitzicht op markante punten als de De Lana Mariana - de molen te Harskamp, Radio Kootwijk, de radio/tv-toren van Ugchelen, het Jachtslot St. Hubertus, de hoogspanningsmasten bij Terlet en de plaatsen Otterlo en Arnhem. De richtingen, waarin men moet kijken om de objecten te kunnen zien, staan aangegeven op de oriëntatietafel van het uitkijkpunt.

Aan de voet van het uitkijkpunt ligt een glooiend heidedal waar onder meer paarden, wilde zwijnen en reeën voorkomen. Helaas zien we vandaag het wild niet op deze vlakte.

Steenformatie N52 04.039 E5 45.567
Onderweg zien we op diverse plaatsen steenformatie, waarbij niet alleen de ruwe keien opvallen, maar juist de glad gepolijste ronde stenen. Het zijn kunstwerken van Adri Verhoeven (1952).

Grote stenen horen bij de Veluwe en zijn zwerfkeien die in de IJstijd meegevoerd zijn over het landijs. Die ruwe rotskeien liggen overal op de Veluwe verspreid en hier worden ze vergezeld van een gladde mooie gepolijste vorm.

Het lijkt alsof de harde kei zachter van vorm wordt. Aaibaar. Maar niet is minder waar: keihard. Het valt me wel op dat er vele wandelaars en fietsers door aangetrokken worden.

Zo keren we terug. Achter de camping langs. Want hier is het goed leven.

Met de kinderen de natuur in, hutten bouwen en rollen door het rulle zand. Het is hier zo dichtbij…..

Startpunt

• START/FINISH/PARKEREN N52 05.643 E5 46.450

POI’s

• Otterlo N52 05.544 E5 46.39
• Stuifzand N52 04.834 E5 46.22
• Planken Wambuis N52 03.923 E5 45.32
• Flora en fauna Planken Wambuis N52 04.360 E5 45.68
• Mossel N52 03.737 E5 45.67
• Sayaguesa Runderen N52 03.752 E5 45.11
• Valenberg N52 04.255 E5 44.30
• Steenformatie N52 04.039 E5 45.567