Hotel pension Vierhouten
Wat een leuk hotel is dit. De inrichting alleen al. Gastvrijheid en gezelligheid voorop. Mee-eten geen probleem. Er wordt gewoon om 18.00 uur gegeten en over het menu hoef je niet na te denken want er wordt gewoon een drie gangen menu geserveerd en iedereen eet het zelfde. Wij vonden het fijn om na de wandeling niet hoeven na te denken over wat we moesten gaan eten.

Geschiedenis Hotel Pension Vierhouten
Al bijna 100 jaar een pension! In 1909 was dit pension nog boerderij ‘De Oldenhof’ (later ‘De Lindehoeve’). Een kunstschilder schildert de boerderij van echtpaar Frank en Maartje Schouten-Hop. Zij nodigen hem uit voor een kop koffie en de schilder komt graag later terug met zijn vrouw. De basis voor het pension is gelegd. Zeker toen het bestuur van de Kampvereniging van de Nederlandschen Gynasiasten Frank Schouten vroegen om een slaapplek in zijn boerderij. Vrouw Maartje verzorgde in de ochtend een stevig ontbijt en zodoende was het pension ‘De Oldenhof’ een feit.

Al snel werd het pension te klein voor de vele gasten, die graag in deze omgeving vertoeven. Er werd een tweede pension naast gebouwd met de naam ‘Schouten’. In 1935 tot de tachtiger jaren diende het gebouw als zusterverblijf en Medisch Centrum van de Stichting Philadelphia Voorzieningen. In 1980 werd het pand gekocht door de familie Kerklaan, die de historie van een pension weer doorzet.

Sinds 3 januari 2008 zijn Bas en Valerie Tiemens de eigenaren en uw gastheer – en vrouw, van dit historische en authentieke pand met moderne standaarden van de 21ste eeuw. Bron: Valerie en Bas Tiemens

In het hotel hangen diverse schilderijen van verschillende Nederlandse schilders. Het is zeker de moeite waard om hier eens naar te kijken. Het is soort van permanente expositie. Er is ook behoorlijk wat informatie beschikbaar in het hotel over deze schilders. Enkele van hen hebben in dit hotel overnacht en hebben de omgeving op het doek vereeuwigd.

Hieronder het verhaal van Johannes van der Weele en een lijstje met namen van schilders.

Herman Johannes Van der Weele
1852 – 1930. Herman Van der Weele is een van de eerste schilders die Den Haag voor kortere of langere tijd verlaat, om in de ongerepte natuur inspiratie op te doen. Hij vindt deze “pure” natuur in het Gelderse landschap en wel in Elspeet, een boerengehucht dat in die tijd nauwelijks te bereiken is.

Vincent van Gogh raakt door Van der Weele’s werk geïnspireerd en schrijft aan zijn broer Theo in een brief, gedateerd 23 augustus 1883, dat hij bij Van der Weele in Den Haag studies heeft bekeken die deze heeft meegebracht uit Gelderland. Breitner schrijft aan Van der Weele in 1889: “Je zult nu wel terug zijn uit Nunspeet denk ik; ik had geen gelegenheid daar te komen”.

Francois Pieter ter Meulen 1843 – 1927 Willem (‘Willy’) Martens 1856 – 1927 Cornelis (‘Kees’) Koppenol 1865 – 1946 Jan van Vuuren 1871 – 1941 Hendrik Willem de Jong 1876 – 1950 Fré J. Drost 1907 – 1987 Hendrik Verburg 1895 – 1973 Johannes Lussenburg 1889 – 1975 Cornelis Johan Vrendenberg 1911 – 1994 Jacobus Gerardus Hiddink 1910 – 2000 Bernardus Petrus Viegers 1886 – 1947 Willem (‘Wilm’, ‘Wim’) Steelink jr 1856 – 1928 Johannes Albert Neuhuys 1844 – 1914 Jacob Simon Hendrik Kever 1854 – 1922 Jacobus Gerardus Hiddink 1910 – 2000 Gerrit Bakker 9 mei 1949.

Staatsbosbeheer heeft het nodige gedaan om te informeren over de omgeving waar U wandelt. Vandaar ook dat we de informatie borden op de foto zetten en U vast kunnen vertellen wat er allemaal verteld wordt. De informatie hieronder gaat over het Hendrik Mouwenveld.

Beheer toen en nu
In 1916 en vervolgens in de jaren dertig worden door Staatsbosbeheer de eerste gebieden aangekocht van boswachterij Nunspeet. Het Hendrik Mouwenveld komt in 1991 in ons bezit.

Samen met de aankopen van de Noorderheide ('84) en het Vier-houterbos ('88) is het totale beheersgebied Nunspeet vergroot tot zo'n 2300 ha. In het begin lag de nadruk van het beheer op de houtproductie. Tegenwoordig besteden we ook meer aandacht aan natuur en recreatie.

In ons Bezoekerscentrum Zandenbos kunt u bijvoorbeeld terecht voor allerlei informatie over dit natuurgebied en ons werk.

Meer ruimte voor wild
Grotere bosvakken zijn vooral gunstig voor het wild. Daarom hebben we de ongebruikte wegen met bomen versperd of deels ingeplant. Soms vindt er ook natuurlijke verjonging plaats. Het wild heeft zo meer rust en ruimte om voedsel te zoeken. De speciaal voor het wild ingestelde rustgebieden zullen dan ook langzamerhand niet meer nodig zijn.

Rond Vierhouten is een raster aangelegd om wilde zwijnen tegen te houden. Via klaphekken en wildroosters is het dorp voor u bereikbaar.

Bles
Sommige bomen zijn voorzien van een kapmerk ofwel bles: een stuk van de schors is weg gehakt om aan te geven dat die bomen moeten worden gekapt om andere bomen verder te laten groeien. Het hout wordt verkocht voor de productie.

Overbodige bunders
Het wegenpatroon dat het bos verdeelt in vakken, is aangelegd tijdens de heidebebossing in de jaren 20 en 30. Deze wegen, bunders genaamd, waren bestemd voor de afvoer van hout door paarden.

Omdat het hout met mankracht uit het bos werd gehaald, lagen de wegen niet verder dan 100 meter uit elkaar. In deze tijd maken we gebruik van machines, die kunnen grotere bosvakken aan. Daardoor zijn veel wegen nu overbodig geworden.

Wild kijkscherm
de naam zegt het al. Toen wij hier in de loop van de avond gingen kijken zagen we niets. Echter toen we gewoon een stukje langs de bosrand liepen kwamen we toch nog een 4 tal reeën tegen.

We merken al vrij snel dat we een bijzondere wandeling gaan maken. Niet lang nadat we gestart zijn zien we deze gedenkplaats.

Het blijkt een monument te zijn voor mensen die op de vlucht waren voor de Duitsers. Er staat ook een tekst op de twee stenen.

In deze omgeving werden op 31 oktober 1944 onze joodse landgenoten gefusilleerd. Zij vonden in de periode 1943 – 1944 een tijdelijke verblijf plaats in het”pas op kamp” .

Het maakt wel indruk op je als je dit zo in het bos tegen komt. Toen we de informatie bij het “Verscholen Dorp” lazen konden we de link leggen tussen deze gedenksteen en het verscholen dorp. Want ook daar wordt verteld over 8 mensen die niet op tijd konden vluchten.

Als je net als ik regelmatig naar beneden kijkt dan zie je vaak van allerlei beesten. In de geval spoten we de mestkever. Een vrij groot exemplaar. Nadat ik de foto had gemaakt vond de kever het genoeg en ging weer aan de wandel.

Mestkever
Mestkevers zijn een informele groep van kevers die mest eten als larve of imago, er zijn zo'n 5000 soorten. De in Nederland en België bekendere soorten komen uit de familie Geotrupidae. Er zijn ook enkele onderfamilies (Scarabaeinae en Aphodiinae) uit de familie bladsprietkevers (Scarabaeidae) die als mestkever of pillendraaier worden aangeduid.

Mestkevers komen over de hele wereld voor behalve op Antarctica. Vele soorten zijn door de mens verspreid naar andere werelddelen, andere zijn juist erg zeldzaam geworden. De bekendste soort is de Scarabaeus sacer, ook wel bekend als de heilige pillendraaier, die voorkomt in Noord-Afrika.

Deze mestkever is het icoon voor de hele groep vanwege onder andere duizenden jaren oude muurschilderingen; al in de oudheid heeft de mestkever al de mens gefascineerd. Mestkevers werden in het oude Egypte aanbeden omdat gedacht werd dat ze zichzelf konden creëren, zie ook scarabee en Egyptisch scheppingsverhaal.

Mestkevers zijn over het algemeen krachtig gebouwd met stevige poten en een dikke chitinelaag die het achterlijf, het borststuk en de kop beschermt. Deze extra spieren en bepantsering maken dat de mestkever zwaar en niet erg snel is, en vaak niet kan vliegen. De kleur is zwart tot groen- of blauwachtig, tropische soorten kennen bontere kleuren. In Nederland en België komt een tiental soorten voor, met als typische vertegenwoordigers de gewone mestkever (Geotrupes stercorarius) en de voorjaarsmestkever (Geotrupes vernalis). Lees verder op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Mestkever

We zijn aangekomen bij het informatie bord van het verscholen dorp. We nemen rustig de informatie in ons op voordat we een kijkje nemen in het dorp. Indrukkwekkend is het zeker. Via het bord wordt verteld hoe het er aan toe ging in de jaren 1943-1944.

Verscholen dorp
Weg van alle bedrijvigheid, midden op de Veluwe, zochten veel joden in de oorlog een veilig onderkomen. In de gemeente Nunspeet groeide het aantal onderduikers zozeer, dat uit veiligheid werd besloten ze onder te brengen in hutten in de Soerelse bossen.

Dit was het begin van het zogeheten Pas Op-kamp, genoemd naar de weg die ooit als handelsroute door struikrovers onveilig werd gemaakt. Tussen mei 1943 en november 1944 hielden zich hier dagelijks gemiddeld 80 tot 100 mensen schuil. Het kamp bestond uit 4 bosvakken met 9 hutten. Gedeeltelijk ondergronds, maar ook wel bovengronds gebouwd, lagen de hutten verscholen tussen zeer dicht struikgewas.

Ontdekking
Het is zondag 29 oktober 1944, het begint te schemeren. Twee SS-ers die op jacht zijn, horen het geluid van houtzagen. Als ze daar op afgaan, zien ze een jongen met een emmer het pad oversteken. Na een kort verhoor volgen enkele schoten. Ze vertrekken om versterking te halen. Dit betekent het einde van het kamp.

Vlucht
Gewaarschuwd door de schoten vluchten de kampbewoners in paniek het bos in. Van de 87 onderduikers weten er uiteindelijk acht niet te ontkomen. Een van hen sterft, de overigen worden op 31 oktober 1944 gefusilleerd in zelf gegraven kuilen. Ter nagedachtenis is aan deze mensen is op 4 mei 1994 een monument onthuld aan de Tongerenseweg.

We hebben de nagebouwde onderkomens bezocht en dan wordt je al snel duidelijk dat de mensen die hier hebben moeten wonen het niet makkelijk hebben gehad. We zijn er even stil van. Dat mensen elkaar zoiets kunnen aandoen kan ik niet goed begrijpen.

Leven in het kamp
De voortdurende spanning en het leven op een kluitje in het dichte struikgewas bezorgden sommigen de "boskolder". Gelukkig was er wat meer bewegingsvrijheid dan bijvoorbeeld voor onderduikers op een zolderkamer.

Zo werd in de mooie zomer van 1944 de dag veel buiten doorgebracht. Maar dan wel te bedenken dat er beslist geen geluid mocht worden gemaakt, en dat de wegen tussen de 4 bosvakken vooral overdag verboden terrein waren.

Eten en drinken
Met gevaar voor eigen leven zorgden streekbewoners voor levensmiddelen, kleding en eigenlijk alles wat nodig was. Ook aan medische verzorging ontbrak het niet. Voor het water, dat eerst bij Huize Pas op werd gehaald, werd later een andere locatie gevonden.

Midden in het “het dorp”staat ook nog een gedenksteen. Hier staat onderstaande tekst op:

Met grote eerbied voor hun initiatief en hun inzet tijdens de bezettingsjaren februari 1942- mei 1945.Er worden verschillende mensen bedankt wiens naam ook op de steen staat.

Ook worden degene bedankt wiens naam er niet op staat.
PRAETEREA SPERNO, FUTURA SPERO. IK LAAT HET VERLEDEN NU RUSTEN, EN HOOP OP EEN TOEKOMST INVREDE.

Tegen over het informatiebord staat een gedenksteen. Deze steen is op 4 mei 1970 onthuld. Dit is een bijzonder punt in deze wandeling. Als je bedenkt wat zich hier allemaal heeft afgepeeld en hoe mensen met gevaar voor eigenleven een ander proberen te helpen. Daar kan je dan denk niets anders al veel bewondering voor hebben en zijn we dankbaar dat wij nu in een vrij land leven.

Onderstaande tekst staat er te lezen:
Ter herinnering aan het onderduikerskamp en zijn oprichters, in het bijzonder TANTE COR en OPA BAKKER, aangeboden door de velen die in deze veilige haven mochten ankeren vanaf april 1943 tot november 1944.

TANTE COR EN OPA BAKKER blijken zeer veel voor de mensen gedaan te hebben.

Tijdens deze wandeling hebben nogal wat hoogte wisselingen. Niet zoals in Limburg maar toch. Het levert mooie vergezichten op. Ik dacht zelf altijd dat Veluwe een vlak gebied was. Maar dat is dus niet zo. Tijdens deze wandeling hebben een max hoogte van 44 meter gehaald. Op de tweede dag haalden we een hoogte van 63 mtr. Met enige regelmaat ben je aan het stijgen en weer aan het dalen. Maar het gaat geleidelijk aan dus een zware inspanning is het niet.

Een mierennest. En niet zo’n kleintje ook. Nee dit is een flinke kolonie. Ik ben er dichtbij gaan staan om eens te kijken hoe groot die mieren wel niet zijn. Je wordt er bijna bang van. toch maar eens kijken wat wikipedia er over verteld.

Mieren
Mieren zijn een groep van kolonie-vormende sociale insecten, die behoren tot de orde van vliesvleugeligen (Hymenoptera). Mieren hebben zich kunnen aanpassen aan zeer verschillende leefomgevingen; waar ze voorkomen zijn mieren de dominante levensvorm op de bodem.

Geschat wordt dat de totale biomassa van mieren groter is dan die van alle andere dierensoorten op aarde. Omdat mieren overal ter wereld voorkomen (behalve Antarctica), zijn ze één van de succesvolste diergroepen.

Vele mierensoorten bouwen het nest in de bodem of in holle bomen, andere spinnen bladeren aan elkaar om een nest te maken, weer andere leven in spleten tussen rotsen. De zilvermier woont bijvoorbeeld in de woestijn. De vampiermier is een agressieve soort die in het gebied rond de Amazone voorkomt. In Zuid-Europa woont de kolfkopmier in galappels.

De kolonie bestaat uit één (of enkele) koningin(nen), werksters (ook allemaal vrouwtjes) en soms jonge mannetjes en maagdelijke koninginnen. De grootste groep zijn de werksters, die samen de werktaken verdelen. Er zijn o.a. verkenners, voedselverzamelaars, nest-onderhouders, kinderverzorgsters, soldaten, etc. Wanneer het nest groot genoeg is, wordt een lichting van de opgroeiende larven opgekweekt tot mannetjes en koninginnetjes. Samen verlaten die het nest vliegend wanneer de tijd daarvoor rijp is.

Dit gebeurt in Nederland vaak op warme dagen na een regenbui. In de lucht paren de mannetjes met de koninginnetjes, waarna de mannetjes kort daarna sterven en de koninginnen een nieuwe nestplaats zoekt. Dit kan al vliegend gedaan worden, zodat zelfs in bloembakken 10 meter boven de grond nesten kunnen ontstaan. bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Mieren.

We zijn bijna bij buurtschap Tongeren. Wat opvalt is deze begraafplaats die in het bos ligt. Een bijzondere beseffen we zeker nadat we tekst gelezen hebben en gezien hebben hoe het er uit ziet. We zijn weer even stil. Voordat we verder gaan.

De tekst op het hek is de volgende:Betreed, O wandelaar met eerbied dezen grond. Aan doden toegewijd ter rustplaats.’t Graf is heilig en zij wier asch hier rust zijn voor all onrust veilig, schoon hen geen marmer dekt maar, heide groei in het rond.

Overal in Nederland vind je wel archeologische monumenten. Zo ook tijdens onze wandeling. Ze zijn gemerkt met een paal. Waar een logo op staat van Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Zij hebben door Nederland diverse routes liggen waar je langs dit soort monumenten komt. In dit geval passeren we een grafheuvel. Vlakbij ligt een tweede grafheuvel.

Grafheuvel
Een grafheuvel (ook: tumulus of cairn) is een heuvel uit de oudheid waarin doden een laatste rustplaats kregen. Tumulus is de Romeinse benaming voor een grafheuvel die opgetrokken werd boven het crematiegraf van een vooraanstaand burger. In de tweede eeuw na Christus werden meer dan 150 tumuli opgericht langs Romeinse heirbanen in de Civitas Tungrorum. Een goed voorbeeld hiervan zijn de 'Drie Tommen', de tumuli van Tienen in Vlaams-Brabant, die bij de opgraving in 1894 belangrijke kunstschatten prijsgaven.

Grafheuvels gelijken op een hunebed of dolmen, een aarden heuvel, maar zonder de grote stenen die in de heuvel een ruimte vormen. Men is ervan overtuigd dat de grafheuvels gebruikt werden als begraafplaats, doordat er menselijke resten zijn gevonden. Soms werden meerdere malen mensen in dezelfde grafheuvel begraven. Ook zijn er grafheuvels die in verschillende tijden zijn gebruikt en aangepast. Men vermoedt dat grafheuvels, behalve om de doden een laatste rustplaats te geven, ook gebouwd en gebruikt werden voor verering. Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Grafheuvel

We komen voor eventjes uit het bos en lopen door buurtschap Tongeren. Een klein stukje over de verharde weg voordat we besluiten van de route af te wijken en te kiezen voor een zandpad wat ons ook weer op de route brengt.

Lopend langs dit huis vonden we al dat het er leuk uit zag. Toen we links af gingen dit pad in besloot ik maar eens om te draaien en deze foto te maken. Een mooie laan met op de achtergrond het huis. Overigens viel ons op dat er wel meer mooie lanen zijn in dit gebied.

Tongeren
Tongeren is een kleine buurtschap in Epe, in de Nederlandse provincie Gelderland. De buurtschap ligt op ongeveer 5 kilometer ten westen van Epe, en ongeveer 7 kilometer ten zuidoosten van 't Harde. De buurtschap telt volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 30 inwoners, waarvan 10 vrouwen en 20 mannen. Tegenwoordig staat de buurtschap ook bekend als Landgoed Tongeren. Op het landgoed bevinden zich heidevelden, met een uitgebreid fiets- en wandelnetwerk. Tongeren had één basisschool die sinds eind jaren '90 niet meer als school wordt gebruikt. Tegenwoordig worden in het oude schoolgebouw diverse (weliswaar kleinschalige) evenementen worden gehouden.Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Tongeren_(Gelderland).

De Tongerense heide: nog een mooi gebied die we deze wandeling aandoen. Tjonge wat een mooi gebied. Veel heide en een aantal mooie vennen. Sommige bijna droog en andere nog goed gevuld met water voor de verschillende dieren die daar gebruik van maken.

De Tongerense Heide
Deze Heide is een restant van een uitgestrekt heideveld, dat waarschijnlijk gemeenschappelijk bezit was van de boeren uit de buurtschap Tongeren en later onder hen is verdeeld.

De heide maakte onderdeel uit van het landbouwkundig systeem van de buurtschap, waarin dicht bij de boerderijen akkers en hakhoutbosjes lagen, in de nattere dalen hooilanden en de heide gebruikt werd om het vee op te weiden en om plaggen te steken.

Ook het Tongerense Veen en het Wisselse Veen maakten deel uit van dit systeem. Beide terreinen liggen in laagtes tussen uitlopers van de hoge Veluwe, waardoor water dat daar in de grond zijgt in deze veengebieden als kwelwater aan de oppervlakte komt.

Het Tongerense Veen ligt dicht bij de buurtschap. Hier werd dit zeer zuivere water daarom al vroeg nuttig gemaakt. Er werden beken gegraven, zoals de Paalbeek, Vlasbeek en Dorpse beek, die het water afvingen, zodat het gebruikt kon worden om de weilanden te bevloeien, molens aan te drijven en als waswater. Tevens werd daardoor het Tongerense Veen droger, zodat het beter geschikt werd als wei- en hooiland. Er werden percelen in gemaakt, die omgeven werden door slootjes en houtsingels.

Het Wisselse Veen lag veel verder van de bewoonde wereld. Hier werd al die moeite niet gedaan. De beek die in het Wisselse Veen ontspringt wordt daarom de Verloren Beek genoemd: het water werd niet nuttig gebruikt en was dus 'verloren'.

Op de moerassige delen na werd het Wisselse Veen wel gebruikt om te hooien en vee te weiden, maar het werd niet in aparte percelen verdeeld. Waarschijnlijk werd het net als de heide gemeenschappelijk gebruikt.

Tussen 1850 en 1900 maakte de landbouw een paar grote sprongen voorwaarts door onder andere de uitvinding van de kunstmest en betere ontwateringsmogelijkheden. De heide werd toen grotendeels ontgonnen tot bos. De veengebieden werden ontwaterd en omgezet in landbouwgrond. In 1993 is in het Wisselse Veen een natuurherstelproject uitgevoerd, dat tot doel had de natuurwaarden van voor de ontginning terug te brengen.

Landschap
De terreinen vormen nu een landschappelijk en ecologisch zeer waardevol geheel. Hoog en droog ligt de Tongerense Heide, bestaande uit een afwisseling van heide en bos. Door ondoorlatende lagen in de ondergrond zijn er ondanks de hoge ligging natte plekken en vennen, die een extra dimensie aan het landschap toevoegen.

Op de overgang met het Wisselse Veen wordt het terrein steeds natter en verandert van heide naar heischraal grasland, moeras en open water. Op de overgang ligt de Boerweg, vanwaar men een prachtig weids uitzicht heeft over enerzijds de droge Tongerense Heide en anderzijds het natte Wisselse Veen. Meer naar het noorden, langs de Tongerense Beek, Paalbeek en Vlasbeek heeft het landschap een kleinschaliger en cultuurlijker karakter door de opgeleide beken en de door bosjes of singels omgeven graslanden.

Flora
De Tongerense Heide is vooral van belang om zijn afwisselende heidevegetaties. Op de arme, droge grindrijke koppen komt een struikheidegemeenschap voor. Door een ondoorlatende laag in de bodem zijn er in de lage delen vennen te vinden met onder andere diverse veenmossen, moerasrus, veelstengelige waterbies en veenpluis.

Tussen deze twee uitersten liggen diverse typen dopheidegemeenschappen, sommige met veel korstmossen, andere met veel veenmossen en soorten als veenbies en blauwe zegge. Waar het iets droger is komt heischraal grasland voor met soorten als klokjesgentiaan, kleine zonnedauw, witte en bruine snavelbies.

In het begin van de 20ste eeuw was het Wisselse Veen één van de schatkamers van de Nederlandse wilde flora. Het dankte zijn rijkdom aan wilde planten aan velerlei geleidelijke overgangen tussen hoog en laag, nat en droog, voedselarm en minder voedselarm. Een belangrijke factor hierbij was het opkwellen van Veluws grondwater. Er zijn enkele waardevolle restanten overgebleven, zoals 'het landje van Jonker'. Hier komen zeldzaamheden als armbloemige waterbies en wateraardbei voor in een dik tapijt van allerlei veenmossen.

Na de natuurontwikkeling zijn in het Wisselse Veen bijzondere soorten teruggekomen zoals bruine snavelbies, klimopwaterranonkel, duizendknoopfonteinkruid, heidekartelblad, diverse soorten glanswieren, moeraswolfsklauw, klokjesgentiaan, stekelbrem, stijve ogentroost, vlottende bies, ronde zonnedauw, gevlekte orchis en teer kransblad. Zeer recent zijn ook armbloemige waterbies, padderus en galigaan aangetroffen.

Fauna
De Tongerense Heide is het leefgebied van edelherten en wilde zwijnen en ook de das heeft er een burcht. In het bos broeden havik, buizerd en ransuil. Op de heide komen nachtzwaluw, geelgors, roodborsttapuit en boomleeuwerik voor. 's Winters verblijft er vaak een klapekster. Andere bijzondere vogelsoorten van de Tongerense Heide zijn blauwe kiekendief en boomvalk.

De heide herbergt nog redelijke aantallen adders. Ook de kleine hagedis, zandhagedis en hazelworm leven er. In de paartijd, rond eind maart, zijn flinke groepen heikikkers te zien en te horen en sinds kort ook de rugstreeppad. Dank zij de aanwezigheid van klokjesgentianen is er een redelijke populatie gentiaanblauwtjes. De klokjesgentiaan fungeert als waardplant, maar de rupsen zijn bovendien afhankelijk van bepaalde soorten knoopmieren. Die nemen de rupsjes als deze halfvolgroeid zijn mee naar hun nest, waar ze overwinteren en zich verpoppen.

Bijzonder is ten slotte ook het voorkomen van twee niet eerder in ons land waargenomen cicadesoorten die in relatie met eenarig wollegras leven. In de beekjes en slootjes rond het Wisselse Veen en Tongerense Veen komen bermpje, rivierdonderpad, beekprik en elrits voor, vissoorten die kenmerkend zijn voor natuurlijke stroompjes met schoon water. In het Wisselse veen leeft de rugstreeppad. Voor insecten is het Wisselse veen een belangrijk gebied, er komen onder andere veel dagvlinders voor en ook diverse zeldzame libellensoorten, zoals vroege glazenmaker, venwitsnuitlibel, bruine winterjuffer en bruine korenbout. Broedvogels van het Wisselse veen zijn onder andere watersnip, waterral en rietgors. De geelgors komt voor in de omringende cultuurgronden. Bron:

Wat bijzonder blijkt het toch weer te zijn als we een bordje passeren waarop staat Kroondomein het Loo. De link naar het koninklijk huis is al snel gemaakt. Hier willen we meer van weten. Daar internet een schat aan informatie bevat hebben we de informatie al weer gevonden.

Kroondomein Het Loo is een landgoed op de Veluwe, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het is het grootste landgoed van Nederland en omvat ongeveer 10.400 hectare. Het strekt zich uit ten noordwesten van de stad Apeldoorn en valt onder de gemeente Apeldoorn.

Kroondomein Het Loo bestaat uit de volgende objecten en gebieden:
Paleis Het Loo
kasteel Het Oude Loo
de paleistuin rond het paleis
het Paleispark (640 ha.)
de Koninklijke Houtvesterij Het Loo (9750 ha.)
Qua grondgebruik is het gebied als volgt verdeeld:

8400 ha. (81%) - bossen
1700 ha. (16%) - heidevelden
250 ha. (2%) - landbouwgrond

Eigendom en beheer
Kroondomein Het Loo bestaat wat betreft de eigendomsverhoudingen uit twee gebieden:

Staatsdomein bij Het Loo (3640 ha.), bestaande uit Paleis het Loo en de tuinen, het Paleispark en een deel van de Koninklijke Houtvesterij. Dit is eigendom van de Staat der Nederlanden en valt onder de dienst Domeinen van het Ministerie van Financiën.
het eigenlijke Kroondomein (6750 ha.), bestaande uit het grootste deel van de Koninklijke Houtvesterij. Dit deel is eveneens in eigendom van de Staat der Nederlanden, maar met gebruiksrecht voor de drager van de kroon, momenteel dus Koningin Beatrix.

Voor een doeltreffend beheer en om onnodige versnippering van het gebied te voorkomen, wordt Kroondomein Het Loo als eenheid beheerd. Aan het hoofd staat dezelfde rentmeester die door de Kroondrager is benoemd voor het eigenlijke Kroondomein. Dit is de opperhoutvester, thans dr.ir. J.H. Kuper.

We hebben een erg mooie en leerzame wandeling gemaakt. De tijd ging snel en we zijn zo’n 8 uur totaal onderweg geweest met foto’s maken erbij. Het weer zat ons erg mee tijdens de wandeling en we waren net op tijd binnen voordat de regen met bakken naar beneden kwam.

Het is een schitterend gebied om te wandelen. Op verschillende locaties zijn bankjes waar je lekker kan genieten van de omgeving. Vanaf de startlocatie komt u op ongeveer de helft van de wandeling langs Hotel Pension Vierhouten.

Tijdens de wandeling zelf is er geen horeca onderweg. Neem dus voldoende drinken en eten mee. Het is erg vervelend om onderweg dorst of trek te krijgen en dan niets bij je te hebben.

Geraadpleegde websites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Mestkever
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Mieren.
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Grafheuvel
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Tongeren_(Gelderland)

POI’s

• Start/Einde N52 20.885 E5 55.078
• Alternatieve start 1 N52 20.238 E5 50.575
• Alternatieve start 2 N52 20.183 E5 52.409
• Hotel Pension Vierhouten N52 19.988 E5 49.889
• Informatiebord Hendrik mouwen veld N52 20.235 E5 50.593
• Kijkscherm wild N52 20.273 E5 50.611
• Gedenkplaats N52 20.297 E5 50.759
• Verscholen dorp N52 20.183 E5 52.308
• Herdenksteen N52 20.186 E5 52.271
• Informatiebord Verscholen dorp N52 20.171 E5 52.391
• Gedenksteen Tante Cor en Opa Bakker N52 20.162 E5 52.398
• Begraafplaats N52 21.501 E5 55.055
• Archeologisch monument 1 N52 21.511 E5 55.111
• Archeologisch monument 2 N52 21.509 E5 55.14
• Tongerenseheide N52 20.044 E5 55.113
• Kroon domein Het Loo N52 19.477 E5 53.168