Fietstocht Gouden Helm vanuit America

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 14-04-2020

Op 17 juni 2010 is het precies 100 jaar geleden dat turfgraver Gabriël Smolenaars, in de volksmond Gebbel, in het Zinkske bij Helenaveen een vergulde, zilveren Romeinse helm vond. Behalve deze helm werden ook paardenbelletjes, leerresten van schoenen en een tent, een mantelspeld en 39 koperen munten gevonden.

Deze vondst leidde tot allerlei speculaties en studies over de manier waarop deze voorwerpen in het veen van de Peel terecht zouden zijn gekomen.

De helm is door Gebbel verkocht aan het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hier is o.a. ook de sierschijf te bewonderen die gevonden is in het veen in de zgn. Belgenhoek in de gemeente Peel en Maas.

De fietstocht voert langs de verschillende plekken in de Peel die in het verhaal over de helm voorkomen en langs belangrijke overblijfselen van de turfindustrie uit de tweede helft van de 19e eeuw en en de eerste helft van de 20ste eeuw. 

Geen GPS?
Dan kunt u hier de papieren routebeschrijving downloaden. Deze beschrijving is ook verkrijgbaar bij de VVV's en bij deze route aangesloten musea. Download de papieren routebeschrijving.

Kijk ook naar de andere fietstochten rond het thema "De gouden helm":


Kenmerken
Startpunt: Peelmuseum America
Startlocatie: Limburg , Nederland
Coördinaten N51.438215 E5.948945
Afstanden: 44 km
Type: Bos, Open, Peel
Begaanbaar: Goede verharde fietspaden
Rolstoel: Niet bekend
Honden: N.v.t.
Horeca: Bij start en onderweg
Gelopen op: 13-09-2010

Route informatie

Een GPS fietstocht van 44 km vanuit America.
Er zijn geen verkorte versies van van deze fietstocht beschikbaar. Wel is er een WPT en RTE file beschikbaar.



Langere beschrijving

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Peel
De Peel staat bekend als een bijna ondoordringbaar veenmoeras. Die ondoordringbaarheid gold zeker toen het veendek zich over het hele Peelgebied uitstrekte. De veenvorming is tienduizend jaar geleden begonnen en in 320 waren er nog plekken niet door het veenmos overgroeid.

De Peelhelm is in 320 in een veenplas bij een nog niet door het veen overgroeide zandrug terechtgekomen met aan weerszijden levend hoogveen. De rug werd als een begaanbare route gebruikt. Het is daarom niet verwonderlijk dat de helm op die plek in de Peel terecht is gekomen. Het zou nog vele jaren duren voordat de helm helemaal onder het veen verdween.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDuizend jaar geleden zijn de bewoners rondom de Peel begonnen met turfwinning voor eigen gerief. Ze staken de turven als brandstof voor verwarming en koken.

Het veenpakket is verschillend van opbouw door de verschillende planten die het gevormd hebben. Fijnbladige veenmossen hebben het zwartveen opgeleverd en grofbladige het grauwveen. Dat grauwveen was niet geschikt als brandstof.

Het turfsteken brengt vanzelf verborgen Peelschatten aan het daglicht. Zo zouden er in Deurne begin 19de eeuw een Romeins zwaard en gouden schild gevonden zijn.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSEn in 1807 is "mogelijk in Meijel“ een gouden schild in de vorm van een halve maan gevonden met daarop hiëroglyfen, tijgers en leeuwen. Dieren die ook op de sierschijf van Helden zijn afgebeeld.

Sinds 1853 werd de Peel bedrijfsmatig ontveend en ontgonnen. De Bossche broers Jan en Nicolaas van de Griendt konden 600 hectaren Peel van de gemeente Deurne kopen.

Voor de afvoer van de turf naar hun steenfabrieken groeven hun werknemers eerst de Helenavaart. De veenkolonie Helenaveen ontstond. Vaart en dorp zijn genoemd naar de vrouw van Jan.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSAl snel ontstond de NV Maatschappij Helenaveen, waarvan Jan de eerste directeur was. Begin jaren tachtig van de 19de eeuw stapten de Van de Griendten uit de Maatschappij om bij de spoorlijn Deurne-Venlo een eigen veenderij te beginnen, de Maatschappij Griendtsveen. Daar ontwikkelde zich de veenkolonie Griendtsveen.

Ook de gemeente Deurne startte een veenbedrijf. Omdat de gemeente geen gebruik mocht maken van de Helenavaart, groef ze het Kanaal van Deurne. De particuliere maatschappijen haalden turfstekers, tuinders en (tabaks)boeren uit Drenthe (de oliekonten), Overijssel, Gelderland en Holland. Velen vestigden zich in Helenaveen en Griendtsveen. Tijdens het hoogseizoen kwamen vanaf 1856 "de Poepen" uit de buurt van Hannover naar de Peel.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSVoor de ontwatering en het turfvervoer werden de wieken of wijken gegraven volgens het drietandsysteem. De hoofdwiek sluit aan op een kanaal en heeft aan weerszijden een parallelle zijwiek. Dit wijkensysteem is nog in het Peellandschap te ontdekken.

Vanaf 1880 wordt het grauwveen bruikbaar. Machinaal is er turfstrooisel van te maken, dat gebruikt kan worden in de vele West-Europese paardenstallen van legers en trammaatschappijen.

Het station "Helenaveen" bij Griendtsveen groeit uit tot een druk overlaadstation. Ook kleinere bedrijven deden aan grauwveenwinning.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSSteegh&Esser had van de gemeente Deurne het grauwveen van een perceel in het Zinkske bij Helenaveen gekocht. Bij het steken vond Gebbel Smolenaars op 17 juni 1910 de Peelhelm. Strijd om de eigendomsrechten ontstond vanwege het verhaal, dat de helm deels in het grauwveen en deels in het zwartveen lag.

Deurne was eigenaar van het zwartveen, Steegh&Esser van het grauwveen. Het Rijksmuseum van Oudheden loste dit op door beiden af te kopen met respectievelijk 1.000 en 800 gulden. Met de 1.200 gulden die Gebbel kreeg, was het museum voor 3.000 gulden de nieuwe eigenaar geworden van de Peelhelm.

Sinds 1982 wordt er in de Peel niet meer verveend. Onbekende historische rijkdommen zullen niet meer gevonden worden. De resterende Mariapeel, Deurnese Peel en Groote Peel zijn prachtige natuurgebieden, waar eenieder van andere rijkdommen kan genieten.


GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS1. Het Peelmuseum America
Het Peelmuseum is een voormalig kamp van de Dienst Uitvoering Werken (D.U.W.). Deze werd voor de Tweede Wereldoorlog ingesteld om werklozen in projecten aan de slag te helpen. Een aantal werd te werk gesteld om te helpen de Peel te ontginnen.

Het kamp America is nog in originele staat en Stichting Peelmuseum stelt alles in het werk om dit erfgoed te behouden. De nieuwbouw op het terrein is in dezelfde stijl gebouwd.

Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw ‘de Kamphut’. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, ‘de Schuur’ genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten.

Zie ook www.stichtingpeelmuseum.nl.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS2. Verzetsmonument
Het verzetsmonument, geplaatst ter herinnering aan twee jonge mannen betrapt en omgebracht door de bezetter.

3. De Peel
In dit gedeelte van de Peel wordt geprobeerd om de veenmosvorming te stimuleren/herstellen door de waterstand hoog te houden.

Eeuwen lang was de Peel een onbewoond en bijna ondoordringbaar veengebied. Een moerasgebied, dat wilde zeggen: onbegaanbaar, onbewoonbaar, nat,akelig en moeilijk maar...ook mooi, rustig en rijk aan allerlei soorten leven.

GPSwalking.nlToen men ontdekte dat het gedroogd hoogveen goed als brandstof bruikbaar was, heeft men eeuwenlang turf gestoken aan de rand van het moerassig gebied. Met grootschalige ontginning is men eind 19e eeuw begonnen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSZoals ook in andere delen van de Peel dreigen verdroogde veengebieden dicht te groeien met berkenboompjes. Om die reden is er al sinds eind jaren 70 een vrijwilligersgroep actief in de Peel.

Veel van de 'wijken' zijn al lang geleden met dammetjes afgesloten om de verdroging te beperken. Ze zijn daardoor in grote watervlakten veranderd. Het is de bedoeling de menselijke invloed in het 'wildernisgebied' tot een minimum te beperken. Dit gedeelte is opengesteld voor het publiek, maar kent weinig paden. Laarzen zijn er onmisbaar.

Typerende soorten voor een veengebied zijn veenmos, ronde zonnedauw, kleine zonnedauw, veenpluis, blaasjeskruid, dopheide en struikheide. Tegenwoordig vinden we echter ook veel afgetakeld veen in de Deurnese Peel, met soorten als Pijpenstrootje, Adelaarsvaren, Zachte berk en Ruwe berk.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSPlaatselijk liggen nog boerenkuilen waarin zich door bijzonder gustige omstandigheden bijzondere hoogveenplanten konden handhaven zoals Lavendelhei, Kleine veenbes en bepaalde specifieke hoogveen-veenmossen.

Het huidige vernattingsbeleid heeft ertoe geleid dat ook elders het veenmos en andere typerende hoogveenvegetaties voorzichtig weer beginnen terug te keren, als kleine eerste stap op de weg naar de vorming van levend hoogveen.

4. De Paardenstallen
De zgn. paardenstallen waren vroeger de onderkomens van de arbeiders en tijdens de mobilisatie voor militairen. Het gebouw dateert uit 1893.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS5. De Apostelwoningen
De Apostelwoningen dateren nog uit de tijd van de Veenderij. Het waren twaalf woningen, die bestemd waren voor de ambtenaren van de maatschappij. De Apostelweg is naar deze huizen vernoemd.

6. Borstbeeld Eduard van de Griendt
Eduard van der Griendt was, de stichter van Griendtsveen.

De Griendtsveens Turfstrooisel Maatschappij was een Nederlandse onderneming. Zij verwerkte veengrond tot producten die voornamelijk voor agrarische en aanverwante activiteiten worden gebruikt.

Het belangrijkste product was tot 1964 turfstrooisel en na 1964 pot- en tuingrond. In 1999 fuseerde ze tot Tref.

De onderneming begon in 1882 als E. van der Griendt en Co. Zij was opgericht door Jan Willem Schelling en de broers Eduard van der Griendt en Jozef van der Griendt. Deze laatste was directeur van de mede door zijn vader opgerichte Helenaveen maatschappij in de Peel.

Bij deze maatschappij nam hij binnen een aantal jaren ontslag om zich geheel aan De Griendtsveen-Maatschappij te wijden. In de jaren tot 1909 was de maatschappij zeer mobiel en bouwde fabrieken op een groot aantal plaatsen die dan ook weer snel werden afgebroken.

Ook bezat ze een drijvende fabriek. Zo had ze o.a. bedrijfsvestigingen in Dedemsvaart, Griendtsveen, De Krim en Dalerpeel. Ook kreeg ze Engelse en Duitse vestigingen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS7. De Halte
De omgeving van de spoorwegovergang noemt men "de Halte". Hier was vroeger een treinhalte.

Omstreeks 1900 stond hier zelfs het grootste goederenstation van Nederland, omdat er toen bijzonder veel turf en turfstrooisel werd geladen.

8. Het Toon Kortoomspark
Van 1918 tot 1944 heeft Toon Kortooms op deze plek gewoond, veel inspiratie opgedaan voor zijn boeken en een aantal werken geschreven. Op deze plek, het oude woonhuis van de familie Kortooms is nu een museum over de bekende schrijver.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet verhaal van o.a. Beekman & Beekman kunt u hier opnieuw beleven. In het knusse, maar overzichtelijke museum, is veel over zijn leven terug te vinden. Natuurlijk veel van zijn boeken waaronder de bestseller Beekman & Beekman, diverse manuscripten, schrijfgerei en andere curiosa.

Ook is zijn oude werkkamer in ere hersteld en is er ieder half jaar een wisselexpositie over aanverwanten van Toon Kortooms. U kunt het museum bezoeken en het verhaal zelf ontdekken in de diverse vitrines, maar u kunt ook een rondleiding boeken van ca. 35 minuten.

Zie http://www.toonkortoomspark.nl

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS9. Horeca in Griendtsveen
Op diverse plaatsen in Griendtsveen vindt u horecagelegenheden.

10. St Barbarakerk
De St Barbarakerk, heeft mooie gebrandschilderde ramen van Charles Eyck. St Barbara is de patroonheilige van de turfstekers. Op het kerkhof de graven van de familie Van de Griendt en de bekende schrijver Toon Kortooms.

11. Koningshoeven
Langs de Helenavaart de zgn. "Koningshoeven" o.a. Hoeve Willem III (1913), Oranjehoeve (1912), Willem de Zwijgerhoeve (1920), Emmahoeve en de Wilhelminahoeve.

Sinds 2000 heeft de Hoeve Willem III de status van Rijksmonument gekregen omdat deze karakteristiek is als gebouw en representatief voor het gedachtegoed dat in die tijd heerste.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDoor Koning Willem III werd een fonds opgericht om vaste arbeiders en pachters financieel te steunen. Inmiddels heeft een aantal van deze hoeven een recreatieve bestemming gekregen.

Sinds 1998 is in de Hoeve Willem III een ambachtelijke ijsmakerij gevestigd, de melk voor in het ijs kwam van de nabijgelegen Julianahoeve, het toenmalige melkveebedrijf van de familie Krekels.

Inmiddels is de Hoeve heropend met een grotere ijssalon, nieuwe ijsmakerij, speeltuin en vergaderruimte ‘De Troonzaal’. Dus vergeet niet een bezoekje aan het terras te brengen voor een overheerlijke ijsco.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS12. Turffabriek
De voormalige turffabriek van de Maatschappij Helenaveen. Hier werd turf verwerkt tot turfstrooisel.

De N.V. Maatschappij Helenaveen was een Nederlands bedrijf dat turf exploiteerde en onder meer turfstrooisel produceerde. Het bedrijf heeft bestaan van 1858-1912 en het dorp Helenaveen is door dit bedrijf gesticht.

De maatschappij is vernoemd naar Helena Panis, de vrouw van oprichter Jan van de Griendt. De zetel van de maatschappij was gevestigd te Helenaveen.

Jan en Nicolaas van de Griendt zijn de stichters van Helenaveen en eigenaren van de Maatschappij Helenaveen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS13. Hervormde kerk en de predikantenpastorie
De Hervormde kerk, een zaalvormig kerkje met gevelsteen uit 1883. Het is een rijksmonument.

De predikantenpastorie is uit 1867. Beiden zijn overblijfselen uit de "Veenkolonie tijd".

14. Helenavaart
De Helenavaart, zorgde vroeger voor de afwatering van de Peel en het vervoeren van de turf. De turf werd gebruikt als brandstof.

Helenaveen en de Helenavaart zijn genoemd naar Helena Panis de vrouw van Jan van de Griendt.

De Helenavaart is een zijkanaal van de Noordervaart dat begint ten zuiden van Meijel en dan, parallel aan het Kanaal van Deurne, in noordelijke richting loopt. De Helenavaart zowel als het Kanaal van Deurne zijn al lang geleden gesloten als vaarwater. Enkele jaren geleden werd ook het oosten van de Noordervaart met het haventje van Beringe voor het scheepvaartverkeer gesloten.

GPSwalking.nlDaar de concessie Helenaveen een smalle strook langs de grens van Limburg betrof, volgt de Helenavaart de bochten in de provinciegrens richting Helenaveen. Tussen Helenaveen en Griendtsveen maakt het kanaal een haakse bocht naar een gebied in de gemeente Horst en volgt de provinciegrens verder noordwaarts, maar nu aan de Limburgse kant. Het Kanaal van Deurne volgt een meer noordwestelijke richting.

De Helenavaart loopt na Helenaveen tussen de Mariapeel en de Deurnsche Peel door. Vroeger kwamen er vele voor de turfwinning aangelegde zijkanalen (wijken) op uit, maar veel daarvan zijn tegenwoordig afgedamd in verband met de veranderende waterhuishouding. Vlak voor het dorp Griendtsveen verenigt de Helenavaart zich met het Kanaal van Deurne en gaat daarbij over in het Peel- of Defensiekanaal.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Helenavaart is 15,7 km lang en is gegraven van 1853-1880 door de Maatschappij Helenaveen om turf af te voeren uit verveningsgebieden en ter ontwatering van het veengebied.

15. Horeca in Helenaveen
Op diverse plaatsen in Helenaveen zijn horecagelegenheden.

16. Dorpscentrum de Gouden Helm
Het Dorps Service Centrum Helenaveen.

Hier kunt u terecht voor toeristische en recreatieve informatie over de Peel, de gouden helm en de veenkolonie.

17. Het monument ter herinnering aan de vondst van de gouden helm
Vanaf dit punt kijk je in noordwestelijke richting naar de plek waar Gebbel Smolenaars op 17 juni 1910 de Peelhelm vond tijdens het turfsteken.

Ter herinnering aan de vondst is in 1998 op de hoek Oude Peelstraat/Centurioweg een monumentje opgericht. Dit is gemaakt door Joep Coppens uit Vlierden.

Eerder was door de gemeente Deurne de vondst herdacht in de straatnaam Centurioweg. Centurio of honderdman is een functie in het Romeinse leger; de hoofdman over een legerafdeling van honderd man, een centurie.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS18. Sint Willibrordusput
Op de put staat "Wilbertsput 700-1900". Op de grenspaal uit 1761 staat aan een kant het wapen der Geunieërde Provinciën en aan de andere kant een wapen met dubbele adelaar en keizerskroon van Oostenrijk. H. Willibrord, aartsbisschop van Utrecht 658-739, kwam hier mogelijk voorbij op weg van Bakel naar Echternach, om te rusten of te dopen.

In augustus 1549 werd hier met een grenssteen de oude 15 km lange rechte grens door de Peel bevestigd van Hugten (Maarheze) tot richtpunt St. Willibrordusput, scheiding tussen Someren-Asten enerzijds en Nederweert-Meijel anderzijds.

De vervangende steen uit 1761 bepaalde de scheidingsplek tussen de Zeven Verenigde Provinciën (van Holland) en het Oostenrijks Overkwartier waartoe Meijel en Nederweert behoorden.

19. St Antoniuskapel
De kapel van Sint Antonius van Padua uit ca 1900 werd in de oorlog verwoest en rond 1950 door de buurt herbouwd.

Antonius van Padua (Lissabon, 15 augustus 1195 - Padua, 13 juni 1231), geboren als Fernando Martins de Bulhäues in een rijke, adellijke familie, was een minderbroeder die theoloog en kerkleraar was. Hij wordt als een belangrijke heilige beschouwd.

Hij sloot zich in 1210 aan bij de Augustijnen in Lissabon. In 1212 verhuisde hij naar Coimbra om niet langer door familieaangelegenheden gestoord te worden in zijn geestelijke ontwikkeling.

Onder de indruk gekomen van de eerste martelaren van de Minderbroeders sloot hij zich in 1220 bij hen aan. Hij trok naar Noord-Afrika om aldaar het Christelijke geloof te verspreiden onder de moslims.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSLater was zijn werkterrein Frankrijk en Italië. Waarschijnlijk werd hij in 1222 te Forli tot priester gewijd. Veel gelovigen vonden door zijn toedoen de "juiste" weg terug. Op last van Franciscus van Assisi doceerde hij theologie aan zijn medebroeders.

Hij stierf in 1231 en werd nog geen jaar later door Paus Gregorius IX heilig verklaard. In 1946 werd hij als 'leraar van het evangelie' tot kerkleraar uitgeroepen.

20. Voormalige woning van Gebbel Smolenaars
De eerste dagen na de vondst bewaarde Gebbel Smolenaars zijn Romeinse vondsten thuis in dit boerderijtje. Omdat het zo'n kostbare vondst was, hield veldwachter Piet Verstappen dag en nacht een oogje in het zeil.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSVoor een dubbeltje liet Gebbel aan eenieder de Peelhelm en zijn andere vondsten zien.

Op 20 juni 1910 maakte Van Beurden bij Gebbel thuis een kleurentekening, die hij opstuurde naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Een goede week na de vondstdatum gaf Gebbel de kostbaarheden in bewaring bij burgemeester Truijen.

21. Educatief Centrum Truijenhof
Educatief Centrum Truijenhof is het museum van heemkundevereniging Medelo en biedt een ruime blik in het oude Meijel: de Peel met veenontwikkeling en turfsteken, artefacten uit Meijels bodem, de oude keuken en kamer, gereedschappen uit landbouw, smederij en timmerbedrijven, winkelinrichting, herinneringen aan het Rijke Roomse Leven.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSEducatief Centrum Truijenhof is een zeer informatief beeld over de oorlog in Meijel, veel foto's en films.

Openingstijden: juli en augustus op zondag 14.00-17.00 uur en steeds voor groepen op afspraak via www.medelo.nl.

22. RK kerk St Nicolaas
In de nacht van 27 augustus 1973 had Leo Kluytmans hier zijn tweede ontmoeting met de Romein, Basilius. Leo werd die nacht met fiets en al verplaatst naar het Peeldorp Meijel, acht kilometer van zijn huis.

Fietsend met een kapotte achterband kwam hij aan bij de Meijelse kerk, die veranderde in een gotische kathedraal. De beelden, waaronder Basilius, begonnen plots te leven en onderhielden zich met Leo.

De Sint-Nicolaaskerk is een kerk in het Limburgse dorp Meijel. Hij staat in het oude dorpscentrum op dezelfde locatie waar ook de eerdere Meijelse kerken stonden. De kerktoren heeft een hoogte van 79,8 meter waarmee het tot de hogere kerktorens van Nederland behoort.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS23. Oranje Hotel
Op 25 maart 2005 organiseerde de plaatselijke Heemkundevereniging Medelo in dit hotel een congres over de Peelhelm.

Tijdens dit congres belichtten een zevental wetenschappers hun visies op de Peelhelm en hoe deze in de Peel terecht is gekomen. Die jongste inzichten zijn gebaseerd op hun onderzoeken van de laatste 20 jaar.

Heemkundevereniging Medelo presenteerde tijdens het congres de geschiedenis van de Peelhelm en de verschillende visies in het boek: "De Gouden Helm uit de Peel. Feiten en visies."

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS24. Horeca in Meijel
In het dorpscentrum van Meijel vindt u op diverse plaatsen horecagelegenheden.

25. Villa van Jan Truijen
Jan van Truijen werd op 24 maart 1838 geboren als Peter Joannes Truijen op de boerderij "bij Heinkes" in Altweert.

In 1882 liet burgemeester en boerenkoning, Jan Truijen, deze villa bouwen.

Hij heeft Gebbel Smolenaars geholpen met adviezen en opbergen van de gouden helm, zeggende "Ik ben rijk, maar gij zijt veel rijker".

26. St Annakapel
Een kapelletje, gewijd aan de H. Anna uit ca 1768. De heilige Anna, moeder van Maria, was van oudsher in Meijel een zeer favoriete heilige.

De kapel, die de oudste nog bestaande veldkapel in Meijel is, werd waarschijnlijk gesticht in 1768. Dit geschiedde door Anna Catharina Schoenmackers, of het moet zijn geweest ter herinnering aan haar, door de pastoor. Zij woonde haar laatste levensjaren in bij haar zoon, pastoor Jean Mathieu Frans Frische, en ze overleed in 1768.

Het kapelletje is een eenvoudig vierkant gebouwtje met spits zadeldak, en in een van een tralievenster voorziene nis een Sint-Annabeeldje. Oorspronkelijk stond het in het vrije veld, maar inmiddels is Meijel dusdanig uitgebreid dat het te midden van bebouwing staat.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet kapelletje wordt geflankeerd door twee oude lindebomen.

27. Voormalige woning Leo Kluijtmans "Het Vorkmeer"
Hier op het Vorkmeer, woonde Leo Kluijtman die zijn hele leven met de Peelhelm en diens eigenaar is bezig geweest. Hij heeft enkele ontmoetingen met de Romein gehad.

Op en rond de vindplaats van de Peelhelm heeft hij onder andere stenen en pijlpunten gevonden, die zijn visie van een door inlanders vermoorde Romeinse officier ondersteunen.

Leo Kluijtmans werd ook wel de ziener van de Peel genoemd.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS28. Voormalige woning Martinus van de Mortel
Martinus van de Mortel, in de volksmond Tinus de Fauts, dreef hier enige tijd een roomboterfabriekje,"De Fuke". Martinus heeft op de vindplaats van de Peelhelm ook gezocht naar vondstmateriaal.

Nakomelingen van Van de Mortel bezitten nog een tabaksdoosje met daarin vondstrestjes.

Martinus laat via een briefje weten wat het voorstelt: "Leder van een schoen van een Romein gevonden in de Veenderij in de nabijheid van Helenaveen ter plaatse genaamd "Het Zinkske". Ouderdom omstreeks het midden 4de eeuw. Er werden munten bij gevonden van Constantijn + 325."

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS29. De oude directiewoning van de Maatschappij Helenaveen
Tijdens zijn directeurschap van de Maatschappij Helenaveen woonde Adrianus Bos (1874-1931) hier.

Bos is degene die door archeologe Carol van Driel-Murray bejubeld wordt, omdat hij op de vindplaats in de Peel alle niet "kostbare", blinkende resten verzamelde. Het betreft dan voornamelijk het leer en de textiel.

Adrianus was een zoon van de heel- en vroedmeester Christianus Albertus Bos (Ridderkerk 1838-1895) en Neeltje van Haaften (Sliedrecht 1843-1892 Arnhem).

IGPSwalking.nln 1912 diende hij twee militaire officieren van waardevol advies en begeleidde hen in de Peel bij de verkenningen voor de samenstelling van hun Peelrapport.

De samenstellers van dat rapport beschreven Bos daarin als een krachtigen vlotten buitenman, die ontwikkeling en theoretische kennis paart aan practischen zin.

30. De Gelderse straat
De Geldersestraat is vernoemd naar de tabakstelers die door de Maatschappij Helenaveen naar de Peel zijn gehaald.

31. Oude kantoor van de Maatschappij Helenaveen
Tussen de tientallen meters archiefstukken van de Maatschappij Helenaveen zaten meer dan een halve eeuw de eerste tekening van de Peelhelm en diverse bijvondsten verborgen.

Deze tekening is drie dagen na de vondst thuis bij Gebbel Smolenaars gemaakt door landmeter Van Beurden.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe tekening wordt nu bewaard bij het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.

32. Defensiekanaal
Het Defensiekanaal of Peelkanaal werd in 1939 in de Peel gegraven - vanaf Griendtsveen - als onderdeel van de Peel-Raamstelling. Het kanaal reikt tot de Raam, een riviertje boven Mill. Het deed dienst als afwateringskanaal en antitankgracht, waardoor het al snel de naam Defensiekanaal kreeg.

Aan de westzijde werd een 80 kilometer lange verdedigingslinie gebouwd met mijnenvelden, kazematten, prikkeldraadversperringen en daar achter loopgraven. Deze werd de Peel-Raamstelling genoemd. De aanwezige spoorlijn (het zogenaamde Duits Lijntje) is aan het begin van de oorlog voorzien van een inderhaast aangelegde aspergeversperring aan weerszijden van de brug bij Mill over het defensiekanaal.

Het Defensiekanaal was een typisch Nederlands economisch product. Het was door Defensie gewenst, maar omdat het door werklozen werd aangelegd, betaalden andere departementen mee. Zo werden meerdere vliegen in één klap geslagen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSIn de defensiestrategie van Nederland voor de Tweede Wereldoorlog speelde de Peel-Raamstelling een voorname rol. Die stelling was geconstrueerd achter het Defensiekanaal en de Zuid-Willemsvaart, en liep van de Raam in het noorden tot aan Weert in het zuiden. In de stelling en de veiligheidszone erachter zouden volgens de oorspronkelijke strategie in 1939 het IIIe Legerkorps en de Lichte Divisie liggen, zo'n 35.000 man.

Met de wisseling van de opperbevelhebbers in februari 1940 veranderde de strategie en zou de Peel-Raamstelling nog slechts een zwakke bezetting houden en de rest van de troepen zich in de eerste oorlogsnacht binnen de Vesting Holland terugtrekken.

Toen de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvielen, werd op 10 en 11 mei op sommige locaties langs het Defensiekanaal fel gevochten. Met name de Slag bij Mill was hevig en duurde meer dan 24 uur. De gevechten die zuidelijker in de Peel-Raamstelling werden uitgevochten, vonden vooral plaats in de sector van de stelling die achter de Zuid-Willemsvaart was geconstrueerd.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS33. De Zwarte Plak
Zwarte Plakweg 61/63 de historische hoeve "de Zwarte Plak". In de Tweede Wereldoorlog vonden hier in schuilkelders veel Engelse piloten en andere onderduikers onderdak. De Peel zelf was overigens ook een geschikte schuilplaats voor onderduikers.

Tegenover hoeve "de Zwarte Plak" stond vroeger de plaggenhut van "Rowwen Héze", de legendarische heidebewoner Christiaan Hesen (1853-1947) uit America. Een kluizenaar met een afstotelijk uiterlijk en merkwaardig gedrag, maar ook iemand die zieken kon genezen dankzij zijn paranormale gaven.

De welbekende, plaatselijke muziekgroep Rowwen Héze is naar hem vernoemd.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS34. St Jozefkerk
De kerk bevat waardevolle plafondschilderingen uit 1891, het stichtingsjaar van de parochie America. Van latere datum zijn de schilderingen van Teng Arts.

36. Geboortehuis Hub van Doorne
Op nummer 38 is in 1900 Hub van Doorne geboren. Deze inventieve zoon van de dorpssmid was met zijn broer Wim de grondlegger van de DAF automobielfabrieken.

Van Doorne werd geboren in America in de gemeente Horst (Limburg), als zoon van de smid Martinus van Doorne (1870-1912) en Petronella Vervoort (1866-1952). In tegenstelling tot wat wel eens wordt gedacht, is hij géén afstammeling van de middeleeuwse ministeriale familie Van Doerne.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet gezin verhuisde in maart 1912 naar Deurne, waar vader Van Doorne, die hoefsmid van beroep was, enkele maanden later overleed. Hub wilde aanvankelijk de smederij voortzetten, maar dat lukte niet daar hij nog te jong was. Dus werd hij leerling-smid bij Machinefabriek Mandigers te Eindhoven.

Na de Eerste Wereldoorlog kwam Hub in dienst bij de arts Hendrik Wiegersma als chauffeur en monteur, en daarna bij brouwerij De Valk. In 1920 trachtte hij alsnog een eigen bedrijf op te zetten te Deurne. Het betrof een inrichting voor grof-, fijn-, en kachelsmederij, reparaties aan rijwielen, motoren, automobielen. Na vier jaar stopte hij hiermee wegens gebrek aan klandizie. Opnieuw trad hij in dienst als werkmeester bij Machinefabriek Mandigers.

Met steun van de brouwer begon Van Doorne op 1 april 1928 de Machinefabriek en Reparatie-inrichting Hub van Doorne, die vanaf 1932 voornamelijk aanhangwagens ging produceren onder de naam Van Doorne's Aanhangwagenfabriek N.V. Aanvankelijk gestart samen met zijn broer Wim van Doorne en twee werknemers, waren er na een jaar al 30 mensen in dienst. Later ontwikkelde de fabriek zich tot producent van vrachtwagens en personenauto's.

Hub was bij DAF de technische man, zijn broer Wim meer de financiële man. Hub is dan ook de uitvinder van de Variomatic en ontwikkelde ook de eerste DAF personenauto, de zogenaamde "regenjas", een klein éénpersoons dwergautootje, in de Tweede Wereldoorlog.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS37. Horeca in America
In America zijn diverse horecagelegenheden.

38. America
America, een mooi dorp in de Peel. Het dorp America ontstond in de late negentiende eeuw als veenarbeiders- en heideontginningsdorp, aan de spoorlijn van Eindhoven naar Venlo. Het kreeg zijn eigen Station America. Het station was nodig voor transport van turf, die in de Peel was gewonnen. Het station werd in 1970 afgebroken.

Het is aannemelijk dat de plaatsnaam afgeleid is van het continent Amerika. In meerdere delen van Nederland komen in jonge heideontginningen uitheemse land-, plaats- en streeknamen voor die een associatie leggen met de afgelegenheid van het gebied. Aan de Brabantse kant van de Peel komen bijvoorbeeld de terreinnamen Californië en Siberië  voor. Een herleiding van America uit het Duitse am Erica ('aan het heideveld') is vermoedelijk een vorm van volksetymologie.


De fietstocht/route is mede mogelijk gemaakt door:

  • Peelmuseum America
  • Nationaal Beiaard- en Natuurmuseum Asten
  • Dorpscentrum de ’Gouden Helm’ Helenaveen
  • Streekmuseum ’t Land van Peel en Maas’ Helden
  • Educatief Centrum Truijenhof Meijel
  • Regionaal Historisch Centrum Eindhoven
  • Samenwerkingsverband Regio Eindhoven
  • Stichting Archeologisch Samenwerkingsverband Helmond
  • Stichting Toeristisch Huis Asten
  • Grafisch  Ontwerpbureau Storm
  • Drukkerij “Skyline” Asten

Geraadpleegde websites:

POI's

  • 02. Verzetsmuseum N51.4391 E5.9387
  • 03. Peelgebied N51.4312 E5.9044
  • 04. Paardestallen N51.4421 E5.8992
  • 05. Apostelenwoningen N51.4412 E5.8904
  • 06. Borstbeeld Eduard van de Griendt N51.4440 E5.8797
  • 07. De Halt N51.4438 E5.8731
  • 08. Toon Kortoomspark N51.4459 E5.8720
  • 09. Terras/horeca Griendtsveen N51.4433 E5.8801
  • 10. Barbarakerk N51.4427 E5.8792
  • 11. Koningshoeve N51.4217 E5.8943
  • 12. Turfstrooiselfabriek N51.3957 E5.9188
  • 13. Hervormde kerk met predikantenpastorie N51.3936 E5.9197
  • 14. Helenavaart N51.3974 E5.9190
  • 15. Terras/horeca Helenaveen N51.3894 E5.9194
  • 16. Dorpscentrum De Gouden Helm N51.3884 E5.9180
  • 17. Monument ter herinnering aan de vondst van de Gouden Helm N51.3909 E5.9045
  • 18. St. Willibrodusput N51.3524 E5.8756
  • 19. St. Antoniuskapel N51.3522 E5.8762
  • 20. Voormalige woning Gebbel Smolenaars N51.3494 E5.8798
  • 21. Educatief Centrum Treijenhof N51.3449 E5.8844
  • 22. St. Nicolaaskerk N51.3440 E5.8870
  • 23. Oranje Hotel N51.3442 E5.8865
  • 24. Terras/horeca Meijel N51.3445 E5.8859
  • 25. Villa Jan Truijen N51.3441 E5.8877
  • 26. St. Annakapel N51.3468 E5.8935
  • 27. Voormalige woning Leo Kluijtmans N51.3793 E5.9233
  • 28. Voormalige woning van Martinus van de Mortel N51.3832 E5.9210
  • 29. Directiewoning van de Maatschappij Helenaveen N51.3845 E5.9232
  • 30. Oud kantoor van de Maatschappij Helenaveen N51.3852 E5.9216
  • 31. Gelderse straat N51.3862 E5.9264
  • 32. Defensiekanaal N51.4171 E5.9266
  • 33. Zwarte Plak N51.4268 E5.9543
  • 34. Kerk N51.4364 E5.9789
  • 35. Geboortehuis Huub van Doorne N51.4363 E5.9775
  • 36. Terras/horeaca America N51.4365 E5.9805
  • Start/finish/parkeerplaats/Peelmuseum N51.4382 E5.9489
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.