Fietstocht Gouden Helm vanuit Deurne

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 17-04-2020

Op 17 juni 2010 is het precies 100 jaar geleden dat turfgraver Gabriël Smolenaars, in de volksmond Gebbel, in het Zinkske bij Helenaveen een vergulde, zilveren Romeinse helm vond. Behalve deze helm werden ook paardenbelletjes, leerresten van schoenen en een tent, een mantelspeld en 39 koperen munten gevonden.

Deze vondst leidde tot allerlei speculaties en studies over de manier waarop deze voorwerpen in het veen van de Peel terecht zouden zijn gekomen.

De helm is door Gebbel verkocht aan het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hier is o.a. ook de sierschijf te bewonderen die gevonden is in het veen in de zgn. Belgenhoek in de gemeente Peel en Maas.

De fietstocht voert langs de verschillende plekken in de Peel die in het verhaal over de helm voorkomen en langs belangrijke overblijfselen van de turfindustrie uit de tweede helft van de 19e eeuw en en de eerste helft van de 20ste eeuw. 

Geen GPS?
Dan kunt u hier de papieren routebeschrijving downloaden. Deze beschrijving is ook verkrijgbaar bij de VVV's en bij deze route aangesloten musea. Download de papieren routebeschrijving.

Kijk ook naar de andere fietstochten rond het thema "De gouden helm":


Kenmerken
Startpunt: Station Deurne
Startlocatie: Noord-Brabant , Nederland
Coördinaten N51.455747 E5.787532
Afstanden: 48 km
Type: Bos, Open, Peel
Begaanbaar: Goede verharde fietspaden
Rolstoel: Niet bekend
Honden: N.v.t.
Horeca: Bij start en onderweg
Gelopen op: 13-09-2010

Route informatie

Een GPS fietstocht van 48 km vanuit Deurne.
Er zijn geen verkorte versies van van deze fietstocht beschikbaar. Wel is er een WPT en RTE file beschikbaar.



Langere beschrijving

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Peel
De Peel staat bekend als een bijna ondoordringbaar veenmoeras. Die ondoordringbaarheid gold zeker toen het veendek zich over het hele Peelgebied uitstrekte. De veenvorming is tienduizend jaar geleden begonnen en in 320 waren er nog plekken niet door het veenmos overgroeid.

De Peelhelm is in 320 in een veenplas bij een nog niet door het veen overgroeide zandrug terechtgekomen met aan weerszijden levend hoogveen. De rug werd als een begaanbare route gebruikt. Het is daarom niet verwonderlijk dat de helm op die plek in de Peel terecht is gekomen. Het zou nog vele jaren duren voordat de helm helemaal onder het veen verdween.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDuizend jaar geleden zijn de bewoners rondom de Peel begonnen met turfwinning voor eigen gerief. Ze staken de turven als brandstof voor verwarming en koken.

Het veenpakket is verschillend van opbouw door de verschillende planten die het gevormd hebben. Fijnbladige veenmossen hebben het zwartveen opgeleverd en grofbladige het grauwveen. Dat grauwveen was niet geschikt als brandstof.

Het turfsteken brengt vanzelf verborgen Peelschatten aan het daglicht. Zo zouden er in Deurne begin 19de eeuw een Romeins zwaard en gouden schild gevonden zijn.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSEn in 1807 is – mogelijk in Meijel – een gouden schild in de vorm van een halve maan gevonden met daarop hiëroglyfen, tijgers en leeuwen. Dieren die ook op de sierschijf van Helden zijn afgebeeld.

Sinds 1853 werd de Peel bedrijfsmatig ontveend en ontgonnen. De Bossche broers Jan en Nicolaas van de Griendt konden 600 hectaren Peel van de gemeente Deurne kopen.

Voor de afvoer van de turf naar hun steenfabrieken groeven hun werknemers eerst de Helenavaart. De veenkolonie Helenaveen ontstond. Vaart en dorp zijn genoemd naar de vrouw van Jan.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSAl snel ontstond de NV Maatschappij Helenaveen, waarvan Jan de eerste directeur was. Begin jaren tachtig van de 19de eeuw stapten de Van de Griendten uit de Maatschappij om bij de spoorlijn Deurne-Venlo een eigen veenderij te beginnen, de Maatschappij Griendtsveen. Daar ontwikkelde zich de veenkolonie Griendtsveen.

Ook de gemeente Deurne startte een veenbedrijf. Omdat de gemeente geen gebruik mocht maken van de Helenavaart, groef ze het Kanaal van Deurne. De particuliere maatschappijen haalden turfstekers, tuinders en (tabaks)boeren uit Drenthe (de oliekonten), Overijssel, Gelderland en Holland. Velen vestigden zich in Helenaveen en Griendtsveen. Tijdens het hoogseizoen kwamen vanaf 1856 “de Poepen” uit de buurt van Hannover naar de Peel.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSVoor de ontwatering en het turfvervoer werden de wieken of wijken gegraven volgens het drietandsysteem. De hoofdwiek sluit aan op een kanaal en heeft aan weerszijden een parallelle zijwiek. Dit wijkensysteem is nog in het Peellandschap te ontdekken.

Vanaf 1880 wordt het grauwveen bruikbaar. Machinaal is er turfstrooisel van te maken, dat gebruikt kan worden in de vele West-Europese paardenstallen van legers en trammaatschappijen.

Het station “Helenaveen” bij Griendtsveen groeit uit tot een druk overlaadstation. Ook kleinere bedrijven deden aan grauwveenwinning.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSSteegh&Esser had van de gemeente Deurne het grauwveen van een perceel in het Zinkske bij Helenaveen gekocht. Bij het steken vond Gebbel Smolenaars op 17 juni 1910 de Peelhelm. Strijd om de eigendomsrechten ontstond vanwege het verhaal, dat de helm deels in het grauwveen en deels in het zwartveen lag.

Deurne was eigenaar van het zwartveen, Steegh&Esser van het grauwveen. Het Rijksmuseum van Oudheden loste dit op door beiden af te kopen met respectievelijk 1.000 en 800 gulden. Met de 1.200 gulden die Gebbel kreeg, was het museum voor 3.000 gulden de nieuwe eigenaar geworden van de Peelhelm.

Sinds 1982 wordt er in de Peel niet meer verveend. Onbekende historische rijkdommen zullen niet meer gevonden worden. De resterende Mariapeel, Deurnese Peel en Groote Peel zijn prachtige natuurgebieden, waar eenieder van andere rijkdommen kan genieten.


GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS01. Station Deurne
In het oude station van Deurne  kocht de hr. Holwerda, onderdirekteur van het Rijksmuseum voor Oudheden te Leiden, in 1910 de gouden helm van Gebbel Smolenaars voor f 1200,-- 

02. Toon Kortoomspark
Het Toon Kortooms Park is particulier park en museum, gewijd aan het leven en werk van de streekschrijver Toon Kortooms. Het is gelegen aan Griendtveenseweg 80, vlak bij Griendtsveen, maar onmiddellijk aan de Noord-Brabantse zijde van de provinciegrens, in de gemeente Deurne.

Het museum is gegroeid op de plaats waar de familie Kortooms gewoond heeft, onmiddellijk naast de fundamenten van de Deurnese turfstrooiselfabriek, die een concurrent was van de gelijkaardige fabriek van de firma Van der Griendt. Toon was de zoon van de directeur van de Deurnese fabriek.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDit museum is ingericht door de bewoners van dit huis. Ze hadden een hoveniersbedrijf en kwamen in 1993 in contact met de familie Kortooms. Sinds die tijd zijn ze al de boeken van Toon Kortooms gaan verzamelen, en ook andere zaken die met de schrijver verband houden, zoals de typemachine die hij heeft gebezigd.

In 2008 kwam de nalatenschap van de schrijver, in beheer bij de nabestaanden van Toon Kortooms, naar het museum in wording, dat sedertdien voor het publiek toegankelijk werd.

Er is op een terrein van 1,5 ha een blotevoetenpad aangelegd, waar men de verschillende aspecten van de Peel kan ervaren.

Ook is er een theetuin waar ook kunstwerken te vinden zijn, en een café-restaurant. In de directe omgeving werden de fundamenten van de voormalige turfstrooiselfabriek weer aan het licht gebracht.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS03. Griendtsveen
Griendtsveen is een dorp in de Peel. Het behoort tot de gemeente Horst aan de Maas, in de Nederlandse provincie Limburg. Op 4 oktober 2019 telde het dorp 535 inwoners.

Griendtsveen werd rond 1885 gesticht. De geschiedenis van Griendtsveen is nauw verweven met de ontginning van de Peel. De spoorlijn van Eindhoven naar Venlo, aangelegd in 1866, was van groot belang bij de ontginning van het veengebied. Aannemer van deze spoorlijn (vanaf Helmond naar Venlo) was Jan van de Griendt (1804 - 1882), een koopman uit Den Bosch. Hij was in 1853 een van de oprichters van de "Maatschappij tot ontginning en vervening van de Peel", later omgedoopt in "Maatschappij Helenaveen". Van de Griendt stichtte het dorp Helenaveen. Zijn zoons Jozef en Eduard zetten zijn werk voort en stichtten het dorp Griendtsveen; beide dorpen zijn verbonden door de Helenavaart. Helenaveen ligt in Noord-Brabant, Griendtsveen in Limburg. In Griendtsveen was de Griendtsveen Turfstrooisel Maatschappij actief.

Griendtsveen heeft een zeer schilderachtige ligging en heeft een beschermd dorpsgezicht.

De schrijver Toon Kortooms ligt in Griendtsveen begraven. Zijn vader was directeur van het Deurnese gemeentelijke veenbedrijf, dat bedrijf en zijn ouderlijk huis stonden "nog net" in de gemeente Deurne, maar vlak bij Griendtsveen. Zijn sociale leven speelde zich dus af in het dorp Griendtsveen.

Griendtsveen is een van de zeer weinige plaatsen in Nederlands-Limburg met een zuiver Brabants dialect. Andere dialecten in de omgeving hebben wel veel verwantschap met het Brabants maar horen meer tot de Zuid-Gelderse groep.

04. Horeca in Griendtsveen
In Griendtsveen vindt u diverse plaatsen horecagelegenheden.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS05. St Barbarakerk
St. Barbara is de patroonheilige van de turfstekers, heeft mooie gebrandschilderde ramen van Charles Eyck. Op het kerkhof de graven van de familie Van de Griendt en de bekende schrijver Toon Kortooms.

06. De PeelIn dit gedeelte van de Peel wordt geprobeerd om de veenmosvorming te stimuleren/herstellen door de waterstand hoog te houden.

Eeuwen lang was de Peel een onbewoond en bijna ondoordringbaar veengebied. Een moerasgebied, dat wilde zeggen: onbegaanbaar, onbewoonbaar, nat, akelig en moeilijk maar...ook mooi, rustig en rijk aan allerlei soorten leven.

Toen men ontdekte dat het gedroogd hoogveen goed als brandstof bruikbaar was, heeft men eeuwenlang turf gestoken aan de rand van het moerassig gebied. Met grootschalige ontginning is men eind 19e eeuw begonnen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSZoals ook in andere delen van de Peel dreigen verdroogde veengebieden dicht te groeien met berkenboompjes. Om die reden is er al sinds eind jaren 70 een vrijwilligersgroep actief in de Peel.

Veel van de 'wijken' zijn al lang geleden met dammetjes afgesloten om de verdroging te beperken. Ze zijn daardoor in grote watervlakten veranderd. Het is de bedoeling de menselijke invloed in het 'wildernisgebied' tot een minimum te beperken. Dit gedeelte is opengesteld voor het publiek, maar kent weinig paden. Laarzen zijn er onmisbaar.

Typerende soorten voor een veengebied zijn veenmos, ronde zonnedauw, kleine zonnedauw, veenpluis, blaasjeskruid, dopheide en struikheide. Tegenwoordig vinden we echter ook veel afgetakeld veen in de Deurnese Peel, met soorten als Pijpenstrootje, Adelaarsvaren, Zachte berk en Ruwe berk.

Plaatselijk liggen nog boerenkuilen waarin zich door bijzonder gustige omstandigheden bijzondere hoogveenplanten konden handhaven zoals Lavendelhei, Kleine veenbes en bepaalde specifieke hoogveen-veenmossen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet huidige vernattingsbeleid heeft ertoe geleid dat ook elders het veenmos en andere typerende hoogveenvegetaties voorzichtig weer beginnen terug te keren, als kleine eerste stap op de weg naar de vorming van levend hoogveen.

07. Koningshoeven
Langs de Helenavaart de zgn.Koningshoeven; o.a. Hoeve Willem III (1913), Oranjehoeve (1912), Willem de Zwijgerhoeve (1920), Emmahoeve en de Wilhelminahoeve.

Met steun van Koning Willem III werd een fonds opgericht om vaste arbeiders en pachters financieel te steunen. Inmiddels heeft een aantal van deze hoeven een recreatieve bestemming gekregen.

Op de Hoeve Willem III kunt u genieten van een heerlijk ambachtelijk ijs.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS08. Turfstrooiselfabriek
De voormalige turffabriek van de Maatschappij Helenaveen. Hier werd turf tot turfstrooisel verwerkt. Jan en Nicolaas van de Griendt zijn de stichters van Helenaveen en eigenaren van de Maatschappij Helenaveen.

Nu gebeurde het dat Wilhelm Hollemann uit Braunschweig experimenteerde met grauwe turf als grondstof voor papierfabricage en voor turfstrooisel. Een proeffabriek voor turfstrooisel was ingericht te Gifhorn en Wilhelm deed Jozef een verzoek om grauwe turf te leveren. Jozef van de Griendt (zoon van Jan van de Griendt) bezocht de fabriek en stelde voor eene dergelijke fabriek van turfstrooisel op te richten te Helenaveen.

Deze fabriek startte de productie in 1882 en dit zeer groot bouwsel was daarmee mogelijk de eerste van haar soort in Nederland. De grootschalige fabriek te Helenaveen moest haar afzet in het buitenland zoeken, en met name Engeland was een interessant afzetgebied.

In 1884 brandde de -houten- turfstrooiselfabriek geheel af en men besloot tot herbouw in steen. In hetzelfde jaar was de fabriek weer in werking. Aangezien directeur Jozef, samen met zijn broer Eduard van de Griendt, ook actief was in de eigen maatschappij E. van der Griendt en Co., werd hij in

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS1884 bij de Maatschappij Helenaveen ontslagen. Jozef en Eduard stichtten in 1885, niet ver van Helenaveen, het dorp Griendtsveen, en begonnen aldaar met hun activiteiten.

09. Hervormde kerk en de predikantenpastorie
De Hervormde kerk, een zaalvormig kerkje met gevelsteen uit 1883. Het is een rijksmonument. De predikantenpastorie is uit 1867. Beiden zijn overblijfselen uit de “Veenkolonie tijd”.

10. Helenavaart
De Helenavaart, zorgde vroeger voor de afwatering van de Peel en het vervoeren van de turf. De turf werd gebruikt als brandstof.

Helenaveen en de Helenavaart zijn genoemd naar Helena Panis de vrouw van Jan van de Griendt.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Helenavaart is een zijkanaal van de Noordervaart dat begint ten zuiden van Meijel en dan, parallel aan het Kanaal van Deurne, in noordelijke richting loopt. De Helenavaart zowel als het Kanaal van Deurne zijn al lang geleden gesloten als vaarwater. Enkele jaren geleden werd ook het oosten van de Noordervaart met het haventje van Beringe voor het scheepvaartverkeer gesloten.

Daar de concessie Helenaveen een smalle strook langs de grens van Limburg betrof, volgt de Helenavaart de bochten in de provinciegrens richting Helenaveen. Tussen Helenaveen en Griendtsveen maakt het kanaal een haakse bocht naar een gebied in de gemeente Horst en volgt de provinciegrens verder noordwaarts, maar nu aan de Limburgse kant. Het Kanaal van Deurne volgt een meer noordwestelijke richting.

De Helenavaart loopt na Helenaveen tussen de Mariapeel en de Deurnsche Peel door. Vroeger kwamen er vele voor de turfwinning aangelegde zijkanalen (wijken) op uit, maar veel daarvan zijn tegenwoordig afgedamd in verband met de veranderende waterhuishouding. Vlak voor het dorp Griendtsveen verenigt de Helenavaart zich met het Kanaal van Deurne en gaat daarbij over in het Peel- of Defensiekanaal.

De Helenavaart is 15,7 km lang en is gegraven van 1853-1880 door de Maatschappij Helenaveen om turf af te voeren uit verveningsgebieden en ter ontwatering van het veengebied.

11. Horeca in Helenaveen
Op diverse plaatsen in Helenaveen zijn horecagelegenheden.

12. Het monument ter herinnering aan de vondst van de gouden helm
Vanaf dit punt kijk je in noordwestelijke richting naar de plek waar Gebbel Smolenaars op 17 juni 1910 de Peelhelm vond tijdens het turfsteken.

Ter herinnering aan de vondst is in 1998 op de hoek Oude Peelstraat/Centurioweg een monumentje opgericht. Dit is gemaakt door Joep Coppens uit Vlierden.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSEerder was door de gemeente Deurne de vondst herdacht in de straatnaam Centurioweg. Centurio of honderdman is een functie in het Romeinse leger; de hoofdman over een legerafdeling van honderd man, een centurie.

13. Dorpscentrum de Gouden Helm
Hier vindt u het Dorps Service Centrum Helenaveen.

Hier kunt u terecht voor toeristische en recreatieve informatie over de Peel, de gouden helm en de veenkolonie.

Bij het trurfsteken vond Gebbel Smolenaars op 17 juni 1910 de gouden Peelhelm. Strijd om de eigendomsrechten ontstond vanwege het verhaal, dat de helm deels in het grauwveen en deels in het zwartveen lag.

Deurne was eigenaar van het zwartveen, Steegh&Esser van het grauwveen. Het Rijksmuseum van Oudheden loste dit op door beiden af te kopen met respectievelijk 1.000 en 800 gulden.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSMet de 1.200 gulden die Gebbel kreeg, was het museum voor 3.000 gulden de nieuwe eigenaar geworden van de Peelhelm.

14. Oude kantoor van de Maatschappij Helenaveen
Tussen de tientallen meters archiefstukken van de Maatschappij Helenaveen zaten meer dan een halve eeuw de eerste tekening van de Peelhelm en diverse bijvondsten verborgen.

Deze tekening is drie dagen na de vondst thuis bij Gebbel Smolenaars gemaakt door landmeter Van Beurden. De tekening wordt nu bewaard bij het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.

15. Directiewoning van de Maatschappij Helenaveen
Tijdens zijn directeurschap van de Maatschappij Helenaveen woonde Adrianus Bos (1874-1931) hier.

Bos is degene die door archeologe Carol van Driel-Murray bejubeld wordt, omdat hij op de vindplaats in de Peel alle niet "kostbare", blinkende resten verzamelde. Het betreft dan voornamelijk het leer en de textiel.

Adrianus was een zoon van de heel- en vroedmeester Christianus Albertus Bos (Ridderkerk 1838-1895) en Neeltje van Haaften (Sliedrecht 1843-1892 Arnhem).

16. Gelderse straat
De Geldersestraat is vernoemd naar de tabakstelers die door de Maatschappij Helenaveen naar de Peel zijn gehaald.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSAl snel na het begin in 1853 van de verveningen door de gebroeders Van de Griendt verschenen er in de Oude Peel woningen en keten voor de Peelwerkers. Een aantal van die woningen was van stro; zowel wanden als dak. Daarom stond Helenaveen dan ook bekend als het ‘strooien dorp’.

Deze woningen of keten werden bewoond door ‘polderjongens’, die van elders waren gekomen om voor Van de Griendt te werken; voorgoed of tijdens het turfsteekseizoen. De ‘Poepen’ kwamen uit Duitsland, de ‘Oliekonten’ uit Drenthe, de tabakstelers uit Gelderland, de kaasboeren en tuinders uit Holland en ook kwamen er turfarbeiders uit andere noordelijke provincies.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS17. Voormalige woning Martinus van de Mortel
Martinus van de Mortel, in de volksmond Tinus de Fauts, dreef hier enige tijd een roomboterfabriekje,; De Fuke;. Martinus heeft op de vindplaats van de Peelhelm ook gezocht naar vondstmateriaal.

Nakomelingen van Van de Mortel bezitten nog een tabaksdoosje met daarin vondstrestjes. Martinus laat via een briefje weten wat het voorstelt: “Leder van een schoen van een Romein gevonden in de Veenderij in de nabijheid van Helenaveen ter plaatse genaamd "Het Zinkske". Ouderdom omstreeks het midden 4de eeuw. Er werden munten bij gevonden van Constantijn + 325.”

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS18. Woning Leo Kluijtmans "Het Vorkmeer"
Hier op het Vorkmeer, woonde Leo Kluijtman die zijn hele leven met de Peelhelm en diens eigenaar is bezig geweest. Hij heeft enkele ontmoetingen met de Romein gehad.

Op en rond de vindplaats van de Peelhelm heeft hij onder andere stenen en pijlpunten gevonden, die zijn visie van een door inlanders vermoorde Romeinse officier ondersteunen.

Leo Kluijtmans werd ook wel de ziener van de Peel genoemd.

19. Belgenhoek
In het Kesselseveld,werd  in 1844 in een turfveld  “De zilveren sierschijf van Helden“ gevonden. Deze sierschijf is van 100 – 50 jaar voor Chr. en komt hoogstwaarschijnlijk uit Tracië (Roemenië/Bulgarije).

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSWat de eigenlijke functie van de schijf is, is niet bekend. Mogelijk sierde hij een schild of het getuig van een paard. Mogelijk diende hij bij de Romeinen als waarzegschijf.

Belgenhoek is een buurtschap aan de gelijknamige weg in de gemeente Peel en Maas. Voor de gemeentelijke herindelingen in 2010 behoorde het tot de gemeente Helden. Het ligt ten noordwesten van Grashoek en Houwenberg, ten zuiden van Helenaveen en ten oosten van Neerkant.

De naam verwijst naar de Belgen die in de tweede helft van de 19e eeuw de Helenavaart aanlegden.

20. De Kwakvors en Het Scherliet
Twee belangrijke natuurgebieden. Rechts het vogel-en waterrijke gebied de "Kwakvors" en links een oud veenrestant "Het Scherliet" met een bijzondere vegetatie.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet gebiedje bestaat uit enkele bosjes en graslanden langs de Helenavaart ten westen van Grashoek. Plaatselijk komen bijzondere vegetaties voor. Het sluit naar het zuiden toe aan bij het Kwakvors, naar het westen bij de Helenavaart en 't Molentje, en naar het noorden bij het Peelgebied het Zinkske.

Het Kwakvors is een klein natuurgebied in de gemeente Peel en Maas in de Nederlandse provincie Limburg, niet ver van het dorp Grashoek. In dit gebied heeft in de jaren 90 van de 20e eeuw natuurontwikkeling plaatsgevonden. Het natuurgebied bestaat uit een laaggelegen graslandgebied met enkele vogelplassen, die goed te overzien zijn.

Het geheel wordt omgeven door stroken nieuw aangelegd bos. De omvang is ca 25 ha. In de naaste omgeving liggen 't Zinkske (aan de Helenavaart), de Scherliet en de Marisberg.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSNaar het zuiden toe sluit het Kwakvors aan bij de Kievit, een nat, open en laaggelegen gebied waarvoor plannen bestaan er een glastuinbouwgebied te vestigen.

De naam Kwakvors is ontleend aan een oud streekwoord voor een kikker.

Sta even stil bij het informatiebord aan de Scherlietzijde.

21. De twee bruggetjes over de vaarten
Hier passeert u eerst De Helenavaart en daarna Het Kanaal van Deurne. Vaart en kanaal liggen hier heel dicht bij elkaar.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS22. Het kanaal van Deurne
Bijna vijf kilometer lang liggen hier bij elkaar de Helenavaart uit 1853 en het Kanaal van Deurne uit 1877, nauwelijks 60 m van elkaar, omdat Jan van de Griendt geen schepen van Deurne op zijn Helenavaart toeliet.

Het Kanaal van Deurne is een 15 kilometer lang zijkanaal van de Noordervaart. Het kanaal begint in Limburg ten zuiden van Meijel en loopt dan parallel aan de Helenavaart in noordelijke richting.

Na 5 kilometer, na de grens met Noord-Brabant te zijn overgestoken buigt de Helenavaart in noordoostelijke richting naar Helenaveen, terwijl het Kanaal van Deurne in noordwestelijke richting loopt, langs de natuurgebieden Heitrakse Peel, 't Molentje en Deurnese Peel. Bij Griendtsveen, ter hoogte van de spoorlijn, vloeit het Kanaal van Deurne samen met de Helenavaart in het Defensiekanaal uit. Hierna loopt het Defensiekanaal verder in noordelijke richting.

Het graven van het kanaal begon in 1874 en was een initiatief van de gemeente Deurne. Het was aanvankelijk bedoeld ter afwatering van het veengebied en voor het transport van de in de Peel afgegraven turf. De turfvaartjes in de Deurnese Peel (de zogenaamde wijken) werden op dit kanaal aangesloten. De wijken in Helenaveen echter werden aangesloten op de Helenavaart.

23. St Annakapel
Een kapelletje, gewijd aan de H. Anna uit ca 1768. De heilige Anna, moeder van Maria, was van oudsher in Meijel een zeer favoriete heilige.

De kapel, die de oudste nog bestaande veldkapel in Meijel is, werd waarschijnlijk gesticht in 1768. Dit geschiedde door Anna Catharina Schoenmackers, of het moet zijn geweest ter herinnering aan haar, door de pastoor.

Zij woonde haar laatste levensjaren in bij haar zoon, pastoor Jean Mathieu Frans Frische, en ze overleed in 1768.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet kapelletje is een eenvoudig vierkant gebouwtje met spits zadeldak, en in een van een tralievenster voorziene nis een Sint-Annabeeldje. Oorspronkelijk stond het in het vrije veld, maar inmiddels is Meijel dusdanig uitgebreid dat het te midden van bebouwing staat.

Het kapelletje wordt geflankeerd door twee oude lindebomen.

24. Villa van Jan Truijen
Jan van Truijen werd op 24 maart 1838 geboren als Peter Joannes Truijen op de boerderij "bij Heinkes" in Altweert.

In 1882 liet burgemeester en boerenkoning, Jan Truijen, deze villa bouwen.

Hij heeft Gebbel Smolenaars geholpen met adviezen en opbergen van de gouden helm, zeggende "Ik ben rijk, maar gij zijt veel rijker".

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS25. St Nicolaas kerk Meijel
In de nacht van 27 augustus 1973 had Leo Kluytmans hier zijn tweede ontmoeting met de Romein, Basilius. Leo werd die nacht met fiets en al verplaatst naar het Peeldorp Meijel, acht kilometer van zijn huis.

Fietsend met een kapotte achterband kwam hij aan bij de Meijelse kerk, die veranderde in een gotische kathedraal. De beelden, waaronder Basilius, begonnen plots te leven en onderhielden zich met Leo.

De Sint-Nicolaaskerk is een kerk in het Limburgse dorp Meijel. Hij staat in het oude dorpscentrum op dezelfde locatie waar ook de eerdere Meijelse kerken stonden.

De kerktoren heeft een hoogte van 79,8 meter waarmee het tot de hogere kerktorens van Nederland behoort.

26. Oranje Hotel
Op 25 maart 2005 organiseerde de plaatselijke Heemkundevereniging Medelo in dit hotel een congres over de Peelhelm.

TGPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSijdens dit congres belichtten een zevental wetenschappers hun visies op de Peelhelm en hoe deze in de Peel terecht is gekomen. Die jongste inzichten zijn gebaseerd op hun onderzoeken van de laatste 20 jaar.

Heemkundevereniging Medelo presenteerde tijdens het congres de geschiedenis van de Peelhelm en de verschillende visies in het boek:De Gouden Helm uit de Peel. Feiten en visies'.

27. Horeca in Meijel
In het dorpscentrum van Meijel vindt u op diverse plaatsen horecagelegenheden.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS28. Educatief Centrum Truijenhof
Educatief Centrum Truijenhof is het museum van heemkundevereniging Medelo en biedt een ruime blik in het oude Meijel: de Peel met veenontwikkeling en turfsteken, artefacten uit Meijels bodem, de oude keuken en kamer, gereedschappen uit landbouw, smederij en timmerbedrijven, winkelinrichting, herinneringen aan het Rijke Roomse Leven.

Educatief Centrum Truijenhof is een zeer informatief beeld over de oorlog in Meijel, veel foto's en films.

Openingstijden: juli en augustus op zondag 14.00-17.00 uur en steeds voor groepen op afspraak via www.medelo.nl.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS29. Voormalige woning van Gebbel Smolenaars
De eerste dagen na de vondst bewaarde Gebbel Smolenaars zijn Romeinse vondsten thuis in dit boerderijtje. Omdat het zo;n kostbare vondst was, hield veldwachter Piet Verstappen dag en nacht een oogje in het zeil.

Voor een dubbeltje liet Gebbel aan eenieder de Peelhelm en zijn andere vondsten zien. Op 20 juni 1910 maakte Van Beurden bij Gebbel thuis een kleurentekening, die hij opstuurde naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Een goede week na de vondstdatum gaf Gebbel de kostbaarheden in bewaring bij burgemeester Truijen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS30. St Antoniuskapel
De kapel van Sint Antonius van Padua uit ca 1900 werd in de oorlog verwoest en rond 1950 door de buurt herbouwd.

Antonius van Padua (Lissabon, 15 augustus 1195 - Padua, 13 juni 1231), geboren als Fernando Martins de Bulhões in een rijke, adellijke familie, was een minderbroeder die theoloog en kerkleraar was. Hij wordt als een belangrijke heilige beschouwd.

Hij sloot zich in 1210 aan bij de Augustijnen in Lissabon. In 1212 verhuisde hij naar Coimbra om niet langer door familieaangelegenheden gestoord te worden in zijn geestelijke ontwikkeling. Onder de indruk gekomen van de eerste martelaren van de Minderbroeders sloot hij zich in 1220 bij hen aan. Hij trok naar Noord-Afrika om aldaar het Christelijke geloof te verspreiden onder de moslims. Later was zijn werkterrein Frankrijk en Italië.

Waarschijnlijk werd hij in 1222 te Forlì tot priester gewijd. Veel gelovigen vonden door zijn toedoen de "juiste" weg terug. Op last van Franciscus van Assisi doceerde hij theologie aan zijn medebroeders.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHij stierf in 1231 en werd nog geen jaar later door Paus Gregorius IX heilig verklaard. In 1946 werd hij als 'leraar van het evangelie' tot kerkleraar uitgeroepen.

31. Sint Willibrordusput
Op de put staatWilbertsput 700-1900;. Op de grenspaal uit 1761 staat aan een kant het wapen der Geunieërde Provinciën en aan de andere kant een wapen met dubbele adelaar en keizerskroon van Oostenrijk. H. Willibrord, aartsbisschop van Utrecht 658-739, kwam hier mogelijk voorbij op weg van Bakel naar Echternach, om te rusten of te dopen.

In augustus 1549 werd hier met een grenssteen de oude 15 km lange rechte grens door de Peel bevestigd van Hugten (Maarheze) tot richtpunt St. Willibrordusput, scheiding tussen Someren-Asten enerzijds  en Nederweert-Meijel anderzijds.

De vervangende steen uit 1761 bepaalde de scheidingsplek tussen de Zeven Verenigde Provinciën (van Holland) en het Oostenrijks Overkwartier waartoe Meijel en Nederweert behoorden.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS32. Horeca in Liessel
In Liessel vindt u op diverse plaatsen horecagelegenheden.

33. Molen De Volksvriend'
Deze relatief jonge beltkorenmolen werd in 1903 gebouwd door de familie Gitzels en werd in de volksmond Gitzels'molen genoemd. Deze familie heeft met deze molen tot in de tweede wereldoorlog gemalen. De inscriptie bovenaan de inrijpoort herinnert aan de eerste molenaar.

In 1944 werd 'De Volksvriend' door artillerievuur ernstig beschadigd. Naast de molen staat een herbouwd bakhuisje uit de 19 de eeuw.

34. St Willibrorduskerk
In 1901, 50 jaar na het ontstaan van de parochie Liessel, is de huidige kerk in gebruik genomen. De kerk, in neogotische stijl, is ontworpen door architect C. Franssen uit Roermond.

De bouwkosten werden begroot op € 28.800,- (Fl. 63.300,-). De firma F. Nicolas en Zn. uit Roermond maakte de gebrandschilderde ramen en de altaren werden gesneden door Jozef Thissen uit Roermond.

35. Hubertuskapel
Vanouds was Liessel een bekende bedevaartplaats waar St. Hubertus, de patroon van de jagers, werd vereerd. In het bijzonder werd zijn bescherming gevraagd tegen hondsdolheid of razernij.

Op voorschrift van de overheid in 1648 mocht de kapel niet meer voor katholieke erediensten worden gebruikt. Hierdoor raakte het pelgrimsoord in vergetelheid. De bevolking hechtte echter veel waarde aan haar kapel en trachtte het verval zo goed mogelijk te verkomen.

Toch werd de inmiddels oude kapel in 1831 afgebroken. In 1981 is de nieuwe kapel ingezegend.

GPSwalking.nl36. Monument voor de gevallenen
De bezettingsjaren 1940-1944 verliepen voor Liessel relatief rustig. Het dorp, gelegen aan de rand van de Peel, was een veilig toevluchtsoord voor veel onderduikers. In veel boerderijen verbleven joden, jeugdigen (waaronder opvallend een aantal inwoners van Texel) en later piloten en bemanningsleden van vliegtuigen die boven de Peel waren neergeschoten.

In het boek 'De Zwarte Plak' van Toon Kortooms zijn enkele fragmenten te lezen over deze periode. Op zaterdag 23 september 1944 werd het centrum van Liessel als uitvloeisel van de operatie Market Garden 'tussen licht en donker' bevrijd en leek de oorlog voorbij. De Duitse kanonnen bleven echter vanuit de Peel vrijwel dagelijks voor onrust zorgen.

Op 27 oktober 1944 begonnen de Duitsers aan een onverwachte tegenaanval, vanuit Helenaveen en vanuit Meijel. Inwoners van Liessel vluchtten in grote haast naar Deurne en Asten.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe aan de frontlinie gelegerde Amerikanen waren niet in staat deze aanval te keren. De 15e Schotse divisie die net Tilburg had bevrijd, schoot te hulp. Na zware gevechten, vaak man tegen man o.a. in de Dennendijkse bossen, werd het Duitse offensief tot stand gebracht.

Liessel was even wereldnieuws. Oorlogscorrespondenten noemden de strijd één van de zwaarste sinds de invasie van Normandië. Een week later, op 1 november 1944 was Liessel voor de tweede keer bevrijd. Het mogelijke doel van het Duitse offensief was een wig te drijven in de corridor en door te stoten naar de haven van Antwerpen. Een andere zienswijze luidt dat dit offensief gezien moet worden als een 'speldenprik', die de aandacht af moest leiden van het voorgenomen Ardennen-offensief in december 1944.

Liessel betaalde voor de definitieve bevrijding een zware tol. De strijd kostte bijna veertig inwoners het leven en het dorp was vrijwel geheel verwoest. Een troosteloze ruïne bleef over en een slagveld met her en der in velden en op wegen vernietigde tanks.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSNaar schatting 100 woningen waren verwoest en 150 zwaar beschadigd, alleen buurtschap het Loon (richting Deurne) en omgeving bleef goeddeels gespaard. Bij de slag sneuvelden een honderdtal geallieerde en een vrijwel gelijk aantal Duitse militairen.

Voorafgaand aan de helse week hadden in de buurtschap De Leensel op 9 oktober bij een incident met een achtergelaten Duits munitiekistje 15 inwoners het leven verloren.

37. Liesselse Bossen
Deze bossen zijn grotendeels aangelegd opwoeste gronden;, heideterreinen en stuifzanden. In de jaren '20 en '30 zijn hier bossen aangeplant met vrijwel uitsluitend naaldhout.

38. Horeca in Deurne
In Deurne zijn op diverse plaatsen horecagelegenheden.

39. Deurne
Deurne ligt grotendeels in het dekzandlandschap van de Centrale Slenk. Alleen het oostelijke deel ligt op de Peelhorst. Daar konden door ondoorlatende lagen in de bodem uitgestrekte venen ontstaat, de huidige Peel. Bewoning was in het Deurnese dekzandgebied al in de prehistorie te vinden. Meer plaatsvaste bewoning zien we vanaf het Neolithicum, toen de landbouw in de Lage Landen haar intrede deed. Door uitputting van de bodem moesten de nederzettingen telkens worden verplaatst.

De plaatsnaam Deurne in de oudste vermelding Durninum (721) is een dativus in de betekenis van met doornstruiken begroeide plek. Deze omschrijving duidt waarschijnlijk op een karakteristieke vegetatie in de late prehistorie of vroege middeleeuwen.

Pas omstreeks 1200 zien we een geleidelijke fixatie van de nederzettingen op één plek. Een deel van die nederzettingen was toen in handen van de Abdij van Echternach, die ook de Sint-Willibrorduskerk bezat. Rond die kerk groeide in de Late Middeleeuwen het dorp Deurne. Het dorp Liessel ontstond in diezelfde periode rond een Sint-Hubertuskapel, Vlierden rond een kapel aan de Kapelweg.

In de late middeleeuwen kwam een nederzettingspatroon met een groot aantal buurtschappen tot stand. Zij lagen aan de verschillende kleinere dekzandruggen langs de beekdalen van de Aa, langs kleine dekzandkoppen in het veld en rondom het grote dekzandeiland van de Deurnese akker. Bestuurlijk maakte Deurne deel uit van het Kwartier van Peelland onder de hertogelijke Meierij van 's-Hertogenbosch.

De woningbouw in Deurne kwam na de Tweede Wereldoorlog in een stroomversnelling. Het eerste project werd uitgevoerd aan de Lindenlaan; hier verrezen de eerste moderne rijtjeswoningen. Daarna werden de projecten aan de Hellemanstraat, in de Pastoorsbuurt en het plan d'Ekker uitgevoerd, allen aan de rand van de oude dorpskern.


De fietstocht/route is mede mogelijk gemaakt door:

  • Peelmuseum America
  • Nationaal Beiaard- en Natuurmuseum Asten
  • Dorpscentrum de ’Gouden Helm’ Helenaveen
  • Streekmuseum ’t Land van Peel en Maas’ Helden
  • Educatief Centrum Truijenhof Meijel
  • Regionaal Historisch Centrum Eindhoven
  • Samenwerkingsverband Regio Eindhoven
  • Stichting Archeologisch Samenwerkingsverband Helmond
  • Stichting Toeristisch Huis Asten
  • Grafisch  Ontwerpbureau Storm
  • Drukkerij “Skyline” Asten

Geraadpleegde websites:

POI's

  • 02. Toon Kortoomspark N51.4459 E5.8720
  • 03. Griendtsveen N51.4425 E5.8860
  • 04. Paardestallen N51.4421 E5.8992
  • 04. Terras/horeca Griendtsveen N51.4433 E5.8801
  • 05. Apostelenwoningen N51.4412 E5.8904
  • 05. Barbarakerk N51.4427 E5.8792
  • 06. Borstbeeld Eduard van de Griendt N51.4440 E5.8797
  • 06. Peelgebied N51.4312 E5.9044
  • 07. De Halt N51.4438 E5.8731
  • 07. Koningshoeve N51.4217 E5.8943
  • 08. Turfstrooiselfabriek N51.3957 E5.9188
  • 09. Hervormde kerk met predikantenpastorie N51.3936 E5.9197
  • 10. Helenavaart N51.3974 E5.9190
  • 11. Terras/horeca Helenaveen N51.3894 E5.9194
  • 12. Monument ter herinnering aan de vondst van de Gouden Helm N51.3909 E5.9045
  • 13. Dorpscentrum De Gouden Helm N51.3884 E5.9180
  • 14. Oud kantoor van de Maatschappij Helenaveen N51.3852 E5.9216
  • 15. Directiewoning van de Maatschappij Helenaveen N51.3845 E5.9233
  • 16. Gelderse straat N51.3862 E5.9264
  • 17. Voormalige woning van Martinus van de Mortel N51.3832 E5.9210
  • 18. Voormalige woning Leo Kluijtmans N51.3793 E5.9233
  • 19. Belgenhoek N51.3705 E5.9124
  • 20. Kwakvors N51.3583 E5.9098
  • 21. De twee bruggetjes N51.3562 E5.9061
  • 22. Kanaal van Deurne N51.3542 E5.9063
  • 23. St. Annakapel N51.3468 E5.8935
  • 24. Villa Jan Truijen N51.3441 E5.8877
  • 25. St. Nicolaaskerk N51.3440 E5.8870
  • 26. Oranje Hotel N51.3442 E5.8865
  • 27. Terras/horeca Meijel N51.3445 E5.8859
  • 28. Educatief Centrum Treijenhof N51.3449 E5.8844
  • 29. Voormalige woning Gebbel Smolenaars N51.3494 E5.8798
  • 30. St. Antoniuskapel N51.3522 E5.8762
  • 31. St. Willibrodusput N51.3524 E5.8756
  • 32. Terras/horeca Liessel N51.4133 E5.8223
  • 33. Molen de Volksvriend N51.4116 E5.8250
  • 34. De H. Willibrorduskerk N51.4143 E5.8213
  • 35. Hubertuskapel N51.4134 E5.8142
  • 36. Monument voor de gevallenen N51.4136 E5.8089
  • 37. Liesselse bossen N51.4192 E5.8009
  • 38. Horeca in Deurne N51.4635 E5.7954
  • 39. Deurne N51.4576 E5.7946
  • Start/finish/parkeerplaats/Station Deurne N51.4557 E5.7875
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.