Stadswandeling Leiden

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 15-01-2017

Voor sommige steden is het niet nodig om een stadswandeling uit te zetten. Zo is Leiden een historische plaats die in de kern in omvang en hoeveelheid altijd en alom goed is voor goud. Waar je ook loopt, slentert of kuiert. Hier hoef je niet te rennen. Juist die rustige tred, handen op de rug, tijd zat. Alles ligt dicht bij elkaar. Waar je ook kijkt overal zie je historische huizen, gebouwen, grachten, bruggen, hofjes, bootjes, musea, terrasjes en sfeervolle horeca.

Het is ons niet gelukt om binnen een dag onze vooraf uitgezette route na te lopen. Hoeft ook niet, want elk deel van de stad heeft veel te bieden. Het is ook zo interessant om de schattige hofjes in je op te nemen. Of een museum te bezoeken. Want Leiden is de hoofdstad van de Nederlandse kennis – ja, ik weet dat andere plaatsen zich nu tekort gedaan voelen – maar hier staat toch maar, en nog steeds, de eerste universiteit van het land. Hier zien we de namen van beroemde geleerden, grootheden op hun gebied. Geschiedenis wordt hier niet alleen onderwezen. Nee, is hier overal aanwezig. Evenals de studenten met hun fietsen.

We gaan slechts 8/5 km lopen in de kern van de stad, we hebben er een dag voor nodig.


Kenmerken
Startpunt: Leiden: Stadswijk Julianastraat
Startlocatie: Zuid-Holland , Nederland
Coördinaten N52.165669 E4.500778
Afstanden: 8, 6 km
Type: Cultuur, Stad
Begaanbaar: Doorgaans goed begaanbaar
Rolstoel: Toegankelijk
Honden: Aangelijnd
Horeca: Overal
Gelopen op: 08-12-2012

Route informatie
Een GPS stadwandeling in Leiden van 8 km met afgeleide tracks naar 5 km.
De wegen zijn geheel verhard en goed begaanbaar.
Honden niet aan te raden.
Er zijn onderweg enkele bankjes in de hofjes, maar Horeca is ruimschoots aanwezig. 
Starten op andere locaties kan zeer goed. Best alternatief is Centraal Station.
Parkeren aan de rand van de oude stad is goed mogelijk, tegen normale.
Alle routes kunnen in omgekeerde richting worden gevolgd en eenvoudig worden ingekort of gewijzigd.
Van deze wandeling is zowel een Track beschikbaar en een WPT-Route langs de POI´s.



Langere beschrijving

GPSwalking.nlSTART / FINISH /PARKEREN N52 09.940 E4 30.047
We kunnen – als er een plaatsje is - gratis parkeren in de woonwijk ten noorden van de Oude stad. Er is wel ruimte op een doordeweekse dag.

Aan de zuidkant van de stad zijn enkele grote Parkeerplaatsen (niet gratis). Ook de aansluiting vanaf het NS Station N52 09.964 E4 28.967 is goed mogelijk.

Leiden N52 09.831 E4 30.041
De stad Leiden telt bijna 120 000 inwoners en met de omringende plaatsen tot wel 250 000. De Sleutelstad, zoals de bijnaam van de stad luidt, heeft de oudste universiteit van Nederland.

GPSwalking.nlDaarnaast is de stad bekend om de rijke geschiedenis en de oude binnenstad, met grachten, monumentale bouwwerken en hofjes. De stad ontstond als dijkdorp aan de voet van een kunstmatige heuvel, daar waar de Oude en de Nieuwe Rijn samenvloeien. De oudste vermelding uit 860 is Leithon. In de op deze heuvel gelegen burcht zetelde aanvankelijk een leenman van de bisschop van Utrecht, maar de burcht kwam omstreeks 1100 in handen van de graaf van Holland. De gunstig gelegen nederzetting kreeg in 1266 bevestiging van de reeds eerder verleende stadsrechten en ontwikkelde zich met haar bloeiende lakennijverheid tot een van de grootste steden van het gewest Holland. Bron http://www.leiden.nl/gemeente

Singels en Grachten N52 09.685 E4 30.020
Komend vanuit het noorden passeren we al spoedig de eerste brug, over de Herensingel/Maresingel. Dit is de grote singel die helemaal rondom de oude stad ligt als een deel van de verdedigingsgordel met enkele vestingwerken.

GPSwalking.nlLeiden ligt aan de Rijn, de Oude Rijn wel te verstaan en even vóór de stad werd de rivier gesplitst met een zuidelijk tak, die dan ook de Nieuwe Rijn gaat heten. Daar, waar de Oude en de Nieuwe Rijn bij elkaar komen en dan verder gaat als De Rijn, daar ligt het Centrum van de oude stad. Daar ligt sinds 1150 de Burcht. Daar is het te doen…. We zullen zonder het te willen dikwijls op dit punt terug komen.

Andere grachten in Leiden heten dan de Oude Vest. Herengracht, en in het zuidelijk deel de Steenschuur/Rapenburg. Zelfs de Langebrug was ooit een gracht. Overal zullen we de bruggen en waterpartijen zien.

Op de vijfsprong van grachten bij de Haven gaan we rechts het voetgangersgebied in van de winkelstraat Haarlemmerstraat. De vaart gaat eruit….

GPSwalking.nlDe wandeling door de stad verloopt al improviserend langs de uitgestippelde route. Deze is ook niet lang, ruim vijf kilometer, rond de kern van de oude stad. Op en neer naar de parkeerplaats blijkt 3 km te zijn. Dus bezoeken we de drukke Winkelstraat, en Museum Boerhaave, maar dat kunnen ook de Hortus Botanicus of het Rijksmuseum van Oudheden of het Stedelijk Museum de Lakenhal zijn. We volgen enkele hofjes, doorkruisen telkens weer het centrum waar de Oude en Nieuwe Rijn bij elkaar komen, voor een terrasje, restaurantje of een koffiepauze. We maken geen rondvaart, daar is het nu ook niet de tijd van het jaar voor, maar mogelijkheden genoeg.

De wandeling bestaat dus uit Hofjes, Grachten, langs Musea, Pieterskerk, Universiteit, Stadhuis, Bruggen, Hooglandsekerk en sluit af boven op de Burcht. We wensen u veel wandelplezier met de volgende begeleiding…. Bron: http://www.leiden.nl/gemeente www.deleidseloper.nl. We hebben vele informatieborden van de “Leidse Loper” gebruikt ter informatie. Met onze dank.

GPSwalking.nlTerrasjes N52 09.587 E4 29.458
Halverwege bij een opvallend mooie kerk zijn we toe aan een koffiestop. We zullen ons geregeld moeten inhouden. We zijn dat in de bossen en op de hei niet gewend…. Overal wordt koffie met lekkers aangeboden.

Heel bijzonder is hier op zomerse dagen, dat zelfs terrasjes volledig gevuld zijn op een drijvend ponton. Wat mooi in de zomer, wat koud in de winter, waarmee we nu verwend worden met spiegelende kerstverlichting. Elk nadeel… jawel, heb zijn mooie kanten. Ook restaurantjes en eettentjes, lunchcafés…. Frans, Tapas, Chinees of Belgisch (friet)? We hoeven niet te zoeken.

GPSwalking.nlHartebrugkerk N52 09.633 E4 29.450
Maar we willen verder. Even naar binnen in de Hartebrugkerk. Opvallend, katholiek en niet oud. De ‘Coelie-kerk’ naar het opschrift boven de ingang. (Dit is het huis van God en de poort naar de hemel).

Dit is een Rooms-Katholieke parochiekerk, gebouwd in 1836 door TH.Molkenboer. De naam van de kerk is ontleend aan de Hartebrug over de Stille en Lange Mare. De oorspronkelijke koepeltoren bleek in 1892 in zo slechte staat, dat hij onmiddellijk vervangen moest worden. Nog in het zelfde jaar werd hij vervangen door de huidige toren boven de voorgevel. Van 1979 tot 1982 zijn de toren en voorgevel gerestaureerd. Een mooi interieur. Bron: ANWB

Een mooi interieur, waar we leren van de heilige Antonius van Padua, de minderbroeder Franciscaan. Die kennen we van “Heilige Antonius Beste vrind, maak dat mijn sleutels vind”. In vroeger tijden schonk men een broodje aan de armen, zogenaamd Antoniusbrood, wanneer het gebed verhoord werd. Nu steken we een kaarsje op. Om de sleutels niet te verliezen.
Bron ANWB.

Maredorp en Onze Lieve Vrouwekerk N52 09.670 E4 29.370
Deze plek werd al in de 10e eeuw bewoond en heette Maredorp, genoemd naar de rivier die hier stroomde. In Maredorp, toen nog behorend tot Oegstgeest werd rond 1300 een Mariakapel gebouwd.

GPSwalking.nlNadat in 1325 een brug over de Rijn was aangelegd groeide het dorp werd uiteindelijk bij Leiden gevoegd. De kapel groeide uit tot de derde kerk van de stad, de Onze Lieve Vrouwekerk. Er volgen ook enkele kloosters, waarvan het Agnietenzusterhuis de naam heeft gegeven aan de straat van het Museum Boerhaave. In 1584 ontstond de Waalse Gemeente, calvinistische vluchtelingen uit de katholieke Zuidelijke Nederlanden, Wallonië. Dit werd hun kerk.

Na enkele eeuwen was de kerk in 1818 zo bouwvallig geworden, dat deze kerk moest worden afgebroken. De diensten verhuisden naar de kapel aan de Breestraat. Nog steeds worden de diensten in het Frans gehouden.

Aan de andere zijde van de muur staat hier meer over geschreven. Bron http://www.leidencityevents.nl

GPSwalking.nlCaeciliagasthuis en Boerhaavezalen N52 09.699 E4 29.340
Oorspronkelijk Sint Caeciliaklooster, na de reformatie bij het Catherina-gasthuis gevoegd en in 1596 verbouwd tot Dol en Pesthuis. (Vandaar de straatnaam hierachter) I de 17 eeuw werd de verpleging van de pestlijders verplaatst naar buiten de stad.
De beroemde Boerhaave gaf hier rond 1720 aan het ziekbed van patiënten college aan studenten.

In de Vrouwenkerksteeg zijn rond 1600 provenierswoningen gebouwd waar bejaarden zich konden inkopen om hier hun oude dag te slijten. Na een ingrijpende restauratie sinds 1991 in gebruik bij Museum Boerhaave, het Rijksmuseum voor de Geschiedenis van de Natuurwetenschappen en van de Geneeskunde. We zullen er enkele uren met verbazing, herinneringen en Oja-kennis ronddolen. Bron http://www.museumboerhaave.nl.

GPSwalking.nlGroot Sionshof N52 09.686 E4 29.294
Na het uitgebreide bezoek aan het Boerhaavemuseum gaan we terug naar het centrum waar we genieten van een heerlijke lunch.

Daarna zetten we de tocht voort met een bezoek aan een aantal hofjes. Er zijn er heel veel en we zullen er slechts enkele van bezoeken.

Deze eerste is het Groot Sionshof, gesticht door Hugo van Swieten en zij vrouw Luytgairt Claisdochter van Boschuyzen. Van 1480 tot 1668 was het hofje gevestigd aan de Papengracht, maar verhuisde naar de tegenwoordige behuizing aan de Sionsteeg.Het hofje was bedoeld voor oude echtparen. Wanneer de mannen waren overleden moesten de weduwen hun woning verlaten. Voor deze weduwen werd in 1640 het Klein Sionshofje aan de Schoolsteeg gesticht. Het Groot Sionshof werd verbouwd in 1913 en gerestaureerd in 1979. 

Vindt u ook, dat de naam boven de poort begint met een sierlijke Z?

GPSwalking.nlSint Elisabeth Gasthuishof N52 09.728 E4 29.234
Deel van het voormalig Sint Elisabethgasthuis, gesticht in 1428 “tot armer ellendigen sieker vrouwen behoeft”. Er werden niet alleen zieken verzorgd, maar bij het gasthuis hoorde ook een zogenaamde “baaierd”, een soort opvanghuis waar behoeftige vrouwen terecht konden voor voedsel en overnachting. Daarnaast nam het gasthuis provenier op, oude mensen die zich inkochten om zich voor de rest van hun leven door het gasthuis te laten verzorgen.

In 1773 werd het gasthuis opgeheven. De zalen kregen allerlei bestemmingen van ijslokaal tot turfschuur. De regrentenkamer diende lange tijd als keuringslokaal voor militaire dienst. De voormalige provenierswoningen vormden toen een tweelinghofje, dat de naam Elisabethshof en Hof van Zessen kreeg. In 1969 werd het complex gerestaureerd en ingericht tot verpleeghuis.

Iets verder ligt het Coninckshof, dat wij niet bezocht hebben. Ingang bij het Galgewater.

GPSwalking.nlLakenhal N52 09.774 E4 29.257
Aan de Oude Vest staat de Lakenhal. Hier werd sinds 1640 het beroemde Leidse laken gekeurd en verkocht. Het Leidse laken is een wollen stof waar kleding van gemaakt werd die een leven lang meeging en soms maakte men van hetzelfde laken een pak.
Je had Drapeniers, die zich bezig hielden met de vervaardiging en verkoop van de stoffen. Staalmeesters keurden de kleur van de stoffen op basis van gewaarmerkte monsters, de stalen. Blauw, purper en karmozijnrood zijn wereldberoemd. Gouverneurs hadden de leiding over de lakenindustrie. Goedgekeurde partijen kregen een keurmerk, het lakenloodje.

GPSwalking.nlVanaf 1874 is de Laecken-Halle een museum voor kunst, historie met een boeiende collectie in het Stedelijk Museum De Lakenhal. Bron http://www.lakenhal.nl.

Molen De Valk N52 09.862 E4 29.167
Er stonden ooit 19 windmolens op de wallen van Leiden. Alleen de Valk is daar nog van over.

In 1611 werd op het Valkenburger bolwerk de standerdmolen De Valck gebouwd, die in 1667 plaats maakte voor een houten stellingmolen. In 1743 werd een nog hogere stellingmolen gebouwd in steen. De huidige molen is 29 meter hoog, kent zeven verdiepingen en heeft vier koppels maalstenen. Er is een museum in de molen ingericht.

GPSwalking.nlSint Salvatorhofje N52 09.783 E4 29.048
Dit hofje is in 1625 gesticht door de katholieke priester Pauwels Claesz. Van de Velde, die de bijnaam De Goede had. Het is gebouwd in 1639 en was bedoeld voor Rooms-katholieke “Eerlicke Maechden ofte Weduwen”. Tegenwoordig wonen er studerenden. Het hofje is gerestaureerd tussen 1978 en ‘79.

Kenmerken van een hofje zijn, dat de huizen gelegen zijn rond eengroen parkje, binnenplaats of tuin, met de ramen naar dat plein gericht. In het midden staat een pomp en er zijn een of twee toiletten, het gemak. Meestal 12 woningen – vanwege de 12 apostelen – maar soms 13 of 14, omdat Jesus en Maria een extra woning konden voorzien. De kapel is meestal verdwenen. Na de restauratie zijn veel van de (kleine) huisjes samengevoegd. Bron: http://www.leidencityevents.nl/stadswandelingen-leiden/hofjeswandeling.

GPSwalking.nlMorspoort N52 09.723 E4 28.912
Deze noordelijke oever van de Rijn werd pas begin van de 17e eeuw bebouwd. Het ging de stad voor de wind en de bevolking groeide gestaag. Na het ontzet van Leiden in 1574 telde de stad 10 000 inwoners, in 1600 waren er dat al 24 000. Leiden was de grootste stad na Amsterdam en was overvol. Het stadsbestuur besloot tot een uitbreiding aan de noordzijde van de stad en begon met de bouw van een stadstimmerwerf en stadssteenhouwerij.

De stadspoort heette de Morspoort, naar het moerassige gebied dat direct achter de poort lag. Dit moeras was ontstaan doordat de monding van de Rijn bij Katwijk was dichtgeslibd. Hierdoor kon het Rijnwater moeilijk een weg vinden naar zee. De Morspoort werd ook wel Galgpoort genoemd omdat hij leidde naar het Galgenveld buiten de stad.

GPSwalking.nlMolen De Put N52 09.689 E4 28.925
Replica van de uit 1619 houten korenmolen van Jan Janszn Put.

Na een inzamelingsactie onder de Leidse bevolking vond in 1987 naar oorspronkelijk model de herbouw van de kolen plaats.

De houten standerdmolen, één van de oudste molens in Nederland, is een zeldzaam molentype. Kapen kast vormen één geheel, dat draait rond de as; de standerd.

Geboorteplek van Rembrandt N52 09.631 E4 28.918
In deze steeg werd Rembrandt op 15 juli 1606 geboren. Hij woonde er tot 1631. Ook zijn grootvader, een tante, een oudtante en later zijn broer en zus hadden hier een huis. Rembrandts vader bezat diverse panden in deze buurt, maar het is niet bekend welke hij zelf bewoonde of hoe het er uit zag.

GPSwalking.nlAan de westzijde van de Weddesteeg, bij het water, stond in die tijd een zware muur achter de eigenlijke stadsmuur. De ruimte tussen beide muren was gevuld met aarde en bovenop stonden twee molens. Eén ervan was korte tijd van Rembrandts grootmoeder.
Rembrandt woonde dus aan de rand van de stad, vlakbij de Witte Poort.

Buiten de stadsmuren lagen tuintjes voor stadsbewoners. Verscheidenen leden van Rembrandts familie hadden hier ook een tuin en Rembrandt zelf kocht in 1630 voor 500 gulden een lapje grond om zich te verpozen, maar ook als een appeltje voor de dorst in slechtere tijden.

In het begin van de 20e eeuw werd het geboortehuis van Rembrandt afgebroken ten behoeve van de uitbreiding van een drukkerij. Het enige wat nog verwijst naar Rembrandt is een in 1906 ingemetselde gevelsteen, die ook nu nog te zien is Hier is een tafereel uitgebeeld van een jonge Rembrandt met zijn zelfportret

GPSwalking.nlAchter het pleintje staat de Voormalige Zeevaartschool.

Loridanshofje N52 09.592 E4 28.980
Aan de Oude Varkensmarkt nr 1 is één van de vijfendertig Leidse Hofjes gevestigd. Het is genoemd naar de stichter Pieter Loridan, een Waalse vluchteling uit de 17e eeuw. Gesticht in 1655 door Pieter Loridan, voltooid in 1657.

Opvallend zijn de ronde schoorsteen met windvaan op het dak van het poortgebouw en de galerij in de tuin van het hofje. De galerij dient nu als fietsenstalling voor de studenten, die dit hofje bewonen. Het is gerestaureerd in 1964.

GPSwalking.nlSchutters, hoertjes en Franse dominees N52 09.551 E4 29.007
Via de poort kreeg men vroeger toegang tot de Sint Joris- en Sebastiaansdoelen. Dat was het oefenterrein van de twee schutterijen van Leiden.

De zandstenen poort werd in 1645 ontworpen door de stadsarchitect Arent van ’s Gravesande. De beeldengroep op de poort verbeeldt St. Joris die de draak verslaat.

De Schutterij bestond uit gewapende burgers. Zij verdedigden de stad in oorlogstijd en speelden een belangrijke rol bij het handhaven van de openbare orde.

GPSwalking.nlDe schutterij verloor in 1795 haar militaire functie. Het Doelenterrein werd vervolgens een legerkazerne. Het gebouw naast de poort, het Arsenaal, was onderdeel van de kazerne. Nu huisvest het gebouw vakgroepen van de Leidse universiteit.

In de Middeleeuwen bestemde het stadsbestuur dit gebied als de hoerenbuurt. De prostituees werden wel (dak)haasje genoemd. Naar een van hen, Groen Haasje, is deze gracht dan ook vernoemd.

Dit feit was vast niet bekend bij de latere bewoners van de Groenhazengracht 6. In de 17e eeuw volgden daar dominees van de Franstalige Waalse kerk hun opleiding.

GPSwalking.nlAls we verder gaan langs de Doelengracht zien we aan het einde de muur van de tuin van de Universiteit, de Hortus Botanicus. Het glazen gebouw aan de linkerkant is de tropische kas en het andere gebouw is het hoofdgebouw van de Universiteit Leiden. We komen er nu niet langs, omdat we ons eerst richten op het Rijksmuseum Van Oudheden en zo naar het Centrum gaan.

Na de Pieterskerk keren we terug langs de Universiteit. Daarna maken we een rondje waaronder langs de Buskruitramp terug naar deze kerk.

We gaan nu de brug over naar het Eva van Hoogeveenshof.

GPSwalking.nlEva van Hoogeveenshofje N52 09.490 E4 29.067
Hofje is gesticht door Eva in 1650. De Latijnse tekst boven de poort vermeldt dat zij een kuise maagd was. Het lam dat voorkomt in haar familiewapen, staat ook op de pomp in het hof.

In de architectuur van het hof zijn de pilasters in gele baksteen opvallend. De oude vrouwen die hier woonden, waren verplicht zich zeker éénmaal per maand te wassen. De regentenkamer van het hof bevindt zich aan de Doelengracht. Gerestaureerd in 1984.

GPSwalking.nlRapenburg N52 09.473 E4 29.128
We komen nu op de statige Rapenburg. Hier staan de meest statige huizen van Leiden. Hier woonden studenten als Beatrix, Willem-Alexander, maar ook prins Willem en prins Alexander. Niet alleen huizen. Ook het hoofdgebouw van de universiteit, het Academiegebouw, het Rijksmuseum voor Oudheden, de Hortus Botanicus en het Siebolthuis zijn te vinden in deze straat. De Rapenburg, al vernoemd in 1360 was de vestinggracht aan de zuidkant van Leiden.

In het verlengde van deze wandeling voegen we een rondje langs de Universiteit toe met beschrijving.

Wij lopen even binnen in het Rijksmuseum voor Oudheden. N52 09.512 E4 29.139 Bron: http://www.rmo.nl.

GPSwalking.nlBrouchovenshofje N52 09.540 E4 29.184
Het hofje is gesticht in 1631 door Jacob van Brouchoven (zonder k). Voltooid in 1640. Jacob had in de stedelijke en landelijke politiek carrière gemaakt. Hij was één van de rechters die Johan van Oldenbarneveldt ter dood veroordeelden. De voorgevel van het hof is een goed voorbeeld van de bouwstijl van het Hollands Classicisme. De huisjes zijn later verhoogd met een verdieping, te zien aan de verschillende bakstenen en voegen.
In 1985 zijn de huisjes gerestaureerd.

Direct aansluitend aan dit hof, maar met de ingang aan de andere zijde stichtte Juffrouw Emerentia van Brouchoven – Banning het hofje Klein Sion, dat al eerder vernoemd werd.

GPSwalking.nlRecht en Slecht op het Gravensteen N52 09.487 E4 29.216
Het Gravensteen was oorspronkelijk de gevangenis van de Graven van Holland, het ‘Steen”. De vierkante toren is het oudste gedeelte en dateert waarschijnlijk uit begin 13e eeuw. De zeshoekige traptoren aan de linkerzijde werd in de tweede helft van de 15e eeuw toegevoegd.

In 1463 droeg Philips van Bourgondië het gebouw over aan de stad Leiden. In de 17e eeuw werd voor de toren de galerij gebouwd.

GPSwalking.nlVanaf hier hadden de schout en de schepenen uitzicht op dit plein, de executieplaats, die in de volksmond “Schoonverdriet”of het “groene zoodje” heette.

Om de hele Gravensteen heen liep een gracht. Vaak werden de lijken van de terechtgestelden als afschrikwekkend voorbeeld tentoongesteld op het Galgenveld buiten de Morspoort.

Latijnse School N52 09.499 E4 29.235
Schuin tegenover het Gravensteen ligt de Latijnse School, met de prachtige trapjesgevel, waar Rembrandt van Rhijn zijn opleiding genoot voordat hij als schilder in de leer ging.

Hier werd hij van 1616 tot 1620 onderwezen in Latijn en Grieks en kreeg hij ook zijn eerste tekenlessen.

Er tegenover in de Muskadelsteeg schijnt hij van 1622 tot 1634 gewoond en gewerkt te hebben.

GPSwalking.nlSint Pieterskerk N52 09.463 E4 29.271
In 1121 wijdde de Graaf van Holland op deze plek een kapel aan Petrus en Paulus. Onder de naam Sint Pieter werd de eerste kerk van Leiden gebouwd, die door de eeuwen heen steeds verder werd vergroot.

De sleutels die Petrus als poortbewaker van de hemel bij zich draagt, verschenen op het wapen van Leiden, de Leidse Sleutels. Leiden wordt ook de Sleutelstad genoemd.

Tot 1512 bevond zich een meer dan 100 meter hoge toren aan de westzijde van de kerk, waar nu het plein is. In dat jaar stortte de toren op een nacht ineen, om nooit meer opgebouwd te worden. De gebroken klokken werden omgesmolten tot één grote klok, die nu in een apart gebouwtje, de klokkenstoel werd gehangen.

Universiteit van Leiden - Academiegebouw N52 09.429 E4 29.127
Over het plein waar de toren gestaan heeft gaan we richting Universiteit. Door de Kloksteeg, en over de Nonnenbrug.

GPSwalking.nlAl meer dan vier eeuwen lopen hier de hoogleraren, elk jaar opnieuw bij de opening van het academisch jaar in september en bij de viering van de dies natalis (geboortedag) van de universiteit op 8 februari.

Over de brug zien we het Academiegebouw aan de Rapenburg. Het dateert uit 1516 als kapel van het toenmalige Dominicanessenklooster, de witte nonnen. Na de oprichting 8 februari 1575 van de Eerste Universiteit van Nederland door Willem van Oranje, betrok de Universiteit dit geconfisceerde klooster in 1581. Bron: http://www.leidenuniv.nl.

GPSwalking.nlFaculteiten en Wetenschappen N52 09.414 E4 29.110
Het was in die tijd voor de Noordelijke Nederlanden belangrijk dat zij hun eigen geestelijken konden opleiden - in de nieuwe theologie en in het Nederlands - en dat verder goed opgeleide mannen beschikbaar kwamen voor het land en de landsregering.

In de loop der eeuwen werd de faculteit uitgebreid tot Archeologie, Geesteswetenschappen (voorheen Godsdienstwetenschappen, Letteren, Wijsbegeerten en Kunsten), Geneeskunde (LUMC), Rechtsgeleerdheid, Politicologie en Bestuurskunde (in Kamerlingh Onnes Gebouw), Sociale Wetenschappen, Wis- en Natuurkunde.

Deze zijn verder onder te verdelen naar Cultuurwetenschappen, Geschiedenis, Klassieke talen, Kunst- en Muziekwetenschap, Regiostudies, Talen en Taalwetenschap, Communicatie, Antropologie, Mediastudies, Informatiewetenschap, Psychologie, Sociologie, Kunstmatige intelligentie, Scheikunde, Aardwetenschappen als Geologie, Oceanografie en Meteorologie, Astronomie, maar ook Biologie, Plant- en dierkunde, Genetica, Ecologie, enz. Bijna 20 000 studenten bereiden zich voor op een hoog niveau van geleerdheid.

Nobelprijswinnaars N52 09.409 E4 29.074
Grote geleerden zijn voortgekomen uit deze Universiteit. We gaan even langs de Nobelprijswinnaars: Heike Kamerlingh Onnes bereikte bijna het absolute nulpunt (-273 graden Celcius), ontdekte supergeleiding en vloeibaar Helium, Hendrik Lorenz ontdekte met Pieter Zeeman het Zeemaneffect, beide winnaars voor natuurkunde. Fysioloog Willem Einthoven, ontdekte de snaargalvanometer die leidde tot elektrocardiogram, Tobias Michel Asser, Nederlands jurist, goed voor internationaal recht en Nobelprijs voor de Vrede, evenals Gerrit Jan van Heuven Goedhart.

GPSwalking.nlJacobus van ’t Hoff, bekend van de stereochemie kreeg de nobelprijs vanwege zijn verdiensten in de thermodynamica. Nico Bloembergen is de grondlegger van de kernspinresonantie. Tjalling Koopmans won in 1975 de nobelprijs voor de Economie, evenals Jan Tinbergen. Zijn broer Niko won in 1973 de prijs voor de fysiologie, als grondlegger van de ethologie of gedragsleer. Johannes Diderik van der Waals, de grote natuurkundige werd bekend door zijn werk op het gebied van gassen en vloeistoffen. In het museum Boerhaave zagen we zijn gipsmodel van de Psi-oppervlakte. Leiden staat in hoog aanzien. Jan Hendrik Oort, de radioastronoom, en vele anderen die niet vernoemd worden leveren een grote bijdrage in de wereld van de wetenschap.

Hortus Botanicus N52 09.442 E4 29.114
Rechts van het Academiegebouw is achter de ijzeren poort de ingang tot het Academisch Historisch Museum de Hortus Botanicus. Vrijwel direct na de stichting van de universiteit bleek het wenselijk om een tuin aan te leggen waar studenten geneeskrachtige planten konden bestuderen. Vanaf 1590 was dat mogelijk. Dit zeer uitgebreide park kent enorm vele plantensoorten en sommigen zijn bijzonder of heel oud. De oudste is een goudenregen uit 1601!

GPSwalking.nlOude Sterrewacht N52 09.301 E4 29.032
In het meest zuidelijke deel van de tuin staat de Oude Sterrenwacht op het voormalige bolwerk aan de Witte Singel. Oorspronkelijk werd de toren van het Academiegebouw voor observaties gebruikt, maar in 1861 werd dit nieuw en groter observatorium in gebruik genomen.

De wetenschap bedient zich vanaf 1974 van de faciliteiten in het naar professor Oort genoemde Jan-Hendrik Oortgebouw en Huygenslaboratorium. Na een grondige restauratie is de Leidse Sterrewacht weer toegankelijk voor het publiek.

Helaas kunnen we de sterrenwacht niet zien vanaf onze wandeling.

GPSwalking.nlBuskruitramp N52 09.351 E4 29.395
12 januari 1807 ontplofte hier in het Steenschuur een schip met bijna 18 ton buskruit. 151 doden en ruim 2000 gewonden. 220 woningen werden compleet verwoest.

Het gat van verwoesting, dat in de stad achterbleef, is nog steeds te zien. Het puin ligt onder het Van der Werfpark, aan de overzijde. We zien daar het standbeeld van Van der Werff, de burgemeester tijdens het Beleg van Leiden in de Tachtigjarige Oorlog.
Langs de kade is een plaquette ingemetseld op de plaats waar het munitieschip ontplofte.

Op de verwoestte rampplek staat nu het Kamerlingh Onnes Laboratorium, tegenwoordig de Rechtsfaculteit van Leiden.

Voor het gebouw langs gaan we weer richting Pieterskerk. Bron: http://www.deleidsecanon.nl/index.

GPSwalking.nlSint Pieterskerk met de Rijke Stinkerds N52 09.469 E4 29.294
Bouw en onderhoud van een kerk kostten altijd veel geld, Daarom werden in de eerste helft van de 17e eeuw meer dan 30 huizen tegen de kerk gebouwd om te verhuren.
We gaan even de kerk binnen.

De rijken werden tot in de 19e eeuw onder de kerkvloer begraven. De bezwaren werden echter steeds groter: bij het openen van een grafkelder kwam niet zelden een dusdanige lijklucht naar boven, dat de omstanders flauw vielen. De term “rijke stinkerds” vindt hier zijn oorsprong. De grafmonumenten in de kerk herinneren nog aan de grotere en kleinere beroemdheden die hier begraven liggen.

We komen maar moeilijk weg uit deze sfeervolle historische omgeving met de uitnodigende studentenrestaurantjes.

GPSwalking.nlLangebrug N52 09.480 E4 29.370
Toch verlaten we de kerk richting Centrum door de Pieterskerk-Choorsteeg. We kruisen de Langebrug. Op de oude kaarten van Blaeu was dit een gracht, die de Vollersgracht heette, vanwege de volders die hier ten tijde van de bloeiende lakenindustrie werkten. Deze vervuilende bedrijvigheden werden naar het noorden van de stad verhuisd in de 17e eeuw.

De huizen aan de Breestraat grensden aan deze gracht en veel van deze huizen hadden aan de achterkant een eigen brug over de Voldersgracht. Daardoor kreeg men de indruk van een hele lange brug, vandaar de naam. De hele gracht van 600 meter is uiteindelijk in 1670 geheel overwelfd.

Vieze Vollers en beroemde schilders N52 09.499 E4 29.350
De smalle Langebrug was in de middeleeuwen een belangrijke gracht: de Voldersgracht. Deze naam verwijst naar het vollen van geweven stoffen.

GPSwalking.nlNaakte vollers stapten ’s nachts met hun blote voeten urenlang op de wollen stoffen in grote kuipen met een stinkende brij. De brij stonk zo omdat deze onder andere bestond uit urine. Door het vollen verviltte de stof en werd deze mooi egaal. Vanwege de stankoverlast werd het vollen in 1479 verbannen uit het centrum van de stad.

Aan de voldersgracht woonden enkele beroemde schilders. Op de hoek met de Schoolsteeg staat het geboortehuis va Jan van Goyen (1596-1656). Op de Langebrug 89 woonde Jacob van Swanenburgh, van wie Rembrandt van Rijn zijn eerste schilderlessen kreeg. Tussen 91a en 89 voerde Jan Steen (1626-1679) een tijd zijn huishouden en opende er een kroeg. Het poortje rechts gaf toegang tot de Penshal. Daar wed orgaan- en afvalvlees (pens, lever, nieren, uiers) verkocht onder stedelijk toezicht.

GPSwalking.nlStadhuis, Zetel van Stadsbestuur N52 09.486 E4 29.439
Aan de Brestraat stond al eeuwen het Leidse stadhuis. Het gebouw kreeg eind 16e eeuw een nieuwe gevel in renaissance stijl, de mode van die tijd. Hiermee wilde het bestuur de nieuwe voorspoed van de stad laten zien. In 1574 was Leiden nog belegerd geweest door de Spanjaarden. Ondanks honger en pest hield de stad stand en op 3 oktober kon ze worden bevrijd. Verschillende onderdelen van de stadhuisgevel herinneren aan dit Leids Beleg en Ontzet.

Haring en wittebrood zijn etenswaren die volgens traditie elk jaar op 3 oktober tijdens de viering van Leidens Ontzet aan de burgers van Leiden worden uitgereikt. Dit gebeurt van oudsher in de Waag. Het verwijst naar het einde van het Spaanse beleg van de stad op 3 oktober 1574, waarbij de bevrijders, de Watergeuzen, via de Vliet de stad binnen voeren om vervolgens haringen en wit brood uit te delen aan de hongerige Leidenaren. Een ander traditioneel gerecht dat tijdens Leidens Ontzet wordt gegeten is hutspot.

OGPSwalking.nlp de zwarte steen links van de trap staat een gedicht van stadssecretaris Jan van Hout (1542-1609). Het aantal hoofdletters geeft het aantal dagen van het beleg aan. De goudkleurige letters vormen het jaar 1574 in Romeinse cijfers. De halve maantjes op de daklijst verwijzen naar de leuze “Liever Turks dan Paaps” van de Watergeuzen, die een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontzet.

Links van het gedicht bevindt zich de zogenaamde Roepstoel, van waaraf bekendmakingen werden gedaan. In de muur daarachter geeft een in twaalven verdeelde lijn de Rijnlandse roede van 12 voet aan. De maatstok daarboven is 31,4 cm lang, de lengte van die Rijnlandse voet. Deze maten werden lange tijd in Leiden en wijde omgeving gebruikt.

Het stadhuis brandde in 1929 bijna volledig af. De gevel werd weer opnieuw opgebouwd, maar daarachter verrees een geheel nieuw gebouw.

KGPSwalking.nloornbrug N52 09.481 E4 29.518
De Koornbrug (lokaal: Koornbeursbrug) is een brug over het water van de Nieuwe Rijn in het centrum van Leiden. De brug stamt uit 1642 en dankt zijn naam aan het feit dat er koren werd verhandeld. In de 17e eeuw werd de brug vernieuwd naar een ontwerp van Arent van 's-Gravesande.

In 1825 eeuw werd een overkapping geplaatst om zo de koopwaar te beschermen. De overkapping is een ontwerp van Salomon van der Paauw.
In maart 2007 werd de brug gerestaureerd omdat de brug door houtrot en schimmels was aangetast.

De brug heeft de status rijksmonument.

GPSwalking.nlHooglandse kerk N52 09.478 E4 29.635
De geschiedenis van de Hooglandse Kerk begint wanneer de bisschop van Utrecht, Gwijde van Avesnes, op 20 december 1314 toestemming verleent voor de bouw van een houten kapel op het ‘Hooge Land’ als bijkerk van de parochiekerk van Leiderdorp. De kapel is gewijd aan de heilige Pancratius († ca. 300). Enkele decennia later wordt deze kapel vervangen door een eenvoudige stenen kerk met een torentje, maar met de sterke economische groei van Leiden neemt de behoefte aan een veel grotere kerk al vrij snel toe.

Op 29 oktober 1366 verheft de bisschop van Utrecht, de kerk tot kapittelkerk. De kanunniken die deel uitmaken van het collegiale kapittel van Sint Pancras, zijn overwegend afkomstig uit voorname families en veelal van adel. De nieuwe status geeft de aanzet tot plannen voor een grootse kruiskerk, die de Pieterskerk in alle opzichten zal moeten overtreffen.

GPSwalking.nlIn 1377 start de bouw. Het kapittel lijdt regelmatig aan geldgebrek, onder meer als gevolg van tegenvallende inkomsten uit de afzonderlijke prebenden. Geldontwaarding, de afhankelijkheid van de stad Leiden van de wolhandel en de hoge belastingen die oorlogvoerende graven van Holland heffen, eisen eveneens hun tol. Ondanks de voortdurende vertraging gaat het ambitieuze project door. Omstreeks 1500 krijgt het brede transept zijn huidige vorm. Het is met een lengte van 65,70 meter het langste gotische transept in Nederland.

Enig tijd wordt ingezet om van de kerk een kathedraal te maken, die Leiden tot een bisschopsstad zou maken. De onrustige tijden verhinderden dit. Tijdens de beeldenstorm wordt het hele interieur totaal vernield. In de 17e eeuw vervult de Hooglandse Kerk een belangrijke religieuze en maatschappelijke rol in Leiden.

De Hooglandse Kerk heeft nog steeds een kerkelijke functie. De Leidse Binnenstadsgemeente van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en de oecumenische Leidse Studenten Ekklesia houden er elke zondag hun erediensten. Daarnaast vinden er regelmatig congressen, concerten en andere evenementen plaats. http://nl.wikipedia.org/wiki/Hooglandse_Kerk.

GPSwalking.nlKoetshuis en Heerenlogement N52 09.516 E4 29.586
Zo gaan we naar waarschijnlijk het oudste topstuk van deze wandeling: de Burchtheuvel.
Op het pleintje ervoor ervaren we een afwachtende houding. Zullen we eerst even gaan zitten? Nemen we eerst een koffie? Zakenmensen staan in groepjes te overleggen. We kijken rond.

Het etablissement het Koetshuis heft al vele beroemde gasten mogen ontvangen. Het koetshuis stamt uit1657 toen Leiden vooral een lakenstad was. De kooplieden kwamen van heinde en verre en stalden hier hun koetsen. Naast het koetshuis was het Heerenlogement, waar de kooplieden konden overnachten. De stadsherberg is in 1658 gebouwd door architect Willem van der Helm. In 1981 is het volledig gerestaureerd en in gebruik genomen als openbare bibliotheek.

Vanaf deze hoge Burcht bekijken we de stad van boven. Op vele punten en in alle richtingen zien we de merktekens die we eerder hebben gezien. Over de ringmuur en tussen de kantelen door laten we ons leiden door de volgende beschrijvingen:

GPSwalking.nlBurcht N52 09.544 E4 29.539
Dan staan we aan de voet van de Leidsche Burcht, één van de meest markante monumenten van de stad. Een wandeling door de vesting en over de ringmuur langs de kantelen geeft een unieke kijk op Leiden en zijn stadsgeschiedenis. We vragen ons af of we hier hadden moeten starten vanwege die informatiebron. Maar vooral het uitzicht over de stad is nu zo herkenbaar, dat het een prachtige afsluiting is. Mooier kunnen we dit niet wensen.

Als we door de toegangspoort met de vele wapens naar binnen gaan beklimmen we meteen het enige bouwwerk van Leiden, dat ouder is dan de stad zelf. Deze door mensenhanden opgeworpen heuvel stamt ui circa 1150. Maar het verhaal gaat, dat er al vanaf de vierde eeuw een groot verdedigingswerk op deze plek gestaan heeft. Toen de stad in de veertiende eeuw snel groeide verloor de Burcht haar militaire functie. Toen het Stadsbestuur in 1651 de heuvel en he gebouw kocht, veranderde het in het stadspark dat het nu is. Bron: http://leiden-info.com/musea.

GPSwalking.nlDe Wapens N52 09.544 E4 29.539
De wapens aan de buitenkant van de poort zijn van de burgemeesters die vanaf de 17e eeuw officieel Heren van de Burcht waren. Tot die tijd waren de burggraven heer en meester.

Van de middeleeuwse toestanden wilde de stad graag af.Toen de laatste burggraaf tijdens de oorlog gevangen was genomen, greep het Stadsbestuur haar kans. Ze betaalden zijn borg, een hoog bedrag in goudstukken, dat met een gewapend escorte naar Antwerpen wer gebracht. Pas toen was de Burcht echt van de stad.

GPSwalking.nlVerhalen en Verse Vis N52 09.544 E4 29.539
Tijdens het beleg van de stad door de Spanjaarden in 1574 werd in deze put haring gevangen. Ook glipten Leidenaren achter de Spaanse linies langs, door geheime gangen vanuit deze put. En afval dat men in de put gooide spoelde in Katwijk de zee in.

Verhalen genoeg, maar helaas. Het zijn allemaal sprookjes. De put hoefde slecht voor drinkwater te zorgen, als het kasteel ooit bedreigd zou worden.

 

GPSwalking.nlH.Geestweeshuis – Brood en wezen N52 09.544 E4 29.539
U kijkt tegen de achterkant van het Heilige Geestweeshuis. Een groot gebouw: ziekten als de pest zorgden tot in de 17e eeuw voor veel weeskinderen. De lakenindustrie kon de jongens en meisjes goed gebruiken. Bij tekort aan mankracht werden er zelfs wezen uit Duitsland en Zuidelijke Nederlanden ‘geïmporteerd’.

De hoge pakhuizen links, aan de Oude Rijn, waren van de Hervormde armenzorg. Van het graan dat daar werd bewaard bakte men brood voor de armen die trouw de kerk bezochten.

GPSwalking.nlMarekerk – Koepel en Kolen N52 09.544 E4 29.539
De koepelkerk heet Marekerk, genoemd naar het water waar die aan stond. De MArekerk was in 1649 de eerste kerk in Nederland die speciaal voor de protestantse eredienst is gebouwd. Vandaar dat dit gebouw niet de gebruikelijke kruisvorm heeft, maar is rond gebouwd. De kerkgangers zo in in een cirkel rond de voorgangre, wiens woord centraal staat.

De kloeke schoorsteen recht voor u is 85 meter hoog en hoort bij de gasfabriek aan de Langegracht. Tot de introductie van het aardgas in 1967 maakte Leiden hier gas uit steenkool.

Nu wekt men er elektriciteit op uit gas.

GPSwalking.nlStadhuis – de Sleutels van de Stad N52 09.544 E4 29.539
Recht vooruit ziet u de achterkant van het Leidse Stadhuis, gebouwd in de jaren ’30 van de vorige eeuw. Door een brand in 1929 werd het eerdere Renaissance raadhuis totaal verwoest. Alleen de voorgevel bleef staan en is nog steeds te bewonderen aan de Breestraat.

Half verscholen achter het Stadhuis ligt de Pieterskerk, waaraan Leiden zijn stadsembleem te danken heeft. Toen die namelijk als parochiekerk aan de stad werd geschonken, namen de Leidenaren Petrus symbool over als wapen van de stad. En dat zijn de sleutels tot de hemelpoort.

GPSwalking.nlHeerenlogement en Hooglandse kerk – Heeren en Hoogmoed N52 09.544 E4 29.539
Aan de voet van de Burcht verrezen in de 17e eeuw het Heerenlogement en een wat minder chique herberg.

Het Heerenlogement bestaat nog steeds en ziet u recht voor u. De deftige bezoekers moesten natuurlijk hun paarden kwijt. Dat kon in het Koetshuis, dat er ook nog is: u ziet het aan de rechterhand.

Verder naar achteren ziet u de Hooglandse Kerk. Ooit zou het de grootste en mooiste kerk van de Nederlanden moeten worden. Tot het geld op was en alleen het koor en de dwarsarmen af kwamen.

GPSwalking.nlEn daarmee sluiten we deze wandeling af. Een dagtaak vol impressies. De moeite waard om eens terug te keren en al die mooie musea van binnen te gaan bekijken.

Het is avond. De duisternis valt in, steeds sfeervoller wordt de kerstverlichting. De temperatuur daalt en het begint te regenen.

We sluiten af in een gezellig druk restaurantje nabij de Pieterskerk. De sfeer en de geur van de stad blijft nog lange tijd bij ons…..

Startpunt 

  • Start/finish/parkeerplaats, N52 09.940 E4 30.047
  • NS Station, Start alternatief, N52 09.964 E4 28.967

Geraadpleegde Websites

POI's

  • Brouchovenshofje N52.1590 E4.4863
  • Burcht N52.1590 E4.4923
  • Buskruitramp N52.1558 E4.4899
  • Caeciliagasthuis en Boerhaavezalen N52.1616 E4.4890
  • Eva van Hoogeveenshofje N52.1581 E4.4844
  • Faculteiten en Wetenschappen N52.1569 E4.4851
  • Geboorteplek van Rembrandt N52.1605 E4.4819
  • Groot Sionshof N52.1614 E4.4882
  • Hartebrugkerk N52.1605 E4.4908
  • Hooglandse kerk N52.1579 E4.4939
  • Hortus Botanicus N52.1573 E4.4852
  • Koetshuis en Heerenlogement N52.1585 E4.4931
  • Koornbrug N52.1580 E4.4919
  • Lakenhal N52.1629 E4.4876
  • Langebrug N52.1579 E4.4895
  • Latijnse School N52.1583 E4.4872
  • Leiden N52.1638 E4.5006
  • Loridanshofje N52.1598 E4.4830
  • Maredorp en Onze Lieve Vrouwekerk N52.1611 E4.4895
  • Molen De Put N52.1614 E4.4820
  • Molen De Valk N52.1643 E4.4861
  • Morspoort N52.1620 E4.4818
  • Nobelprijswinnaars N52.1568 E4.4845
  • NS Station - Start Alternatief N52.1660 E4.4827
  • Oude Sterrewacht N52.1550 E4.4838
  • Rapenburg N52.1578 E4.4854
  • Recht en Slecht op het Gravensteen N52.1581 E4.4869
  • Rijksmuseum voor Oudheden N52.1585 E4.4856
  • Schutters, hoertjes en Franse dominees N52.1591 E4.4834
  • Singels en Grachten N52.1614 E4.5003
  • Sint Elisabeth Gasthuishof N52.1621 E4.4872
  • Sint Pieterskerk N52.1577 E4.4878
  • Sint Pieterskerk met de Rijke Stinkerds N52.1578 E4.4882
  • Sint Salvatorhofje N52.1630 E4.4841
  • Stadhuis, Zetel van Stadsbestuur N52.1581 E4.4906
  • Start/finish/parkeerplaats N52.1656 E4.5007
  • Terrasjes N52.1597 E4.4909
  • Universiteit van Leiden - Academiegebouw N52.1571 E4.4854
  • Vieze Vollers en beroemde schilders N52.1583 E4.4891
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.