START/FINISH/PARKEREN N50 48.251 E5 52.179
Dit is deel 1 van een wandeling van twee rondjes rond Euverem.

Na een uitstekend ontbijt in het gastvrije Gasthof Euverem zijn we helemaal klaar voor een flinke wandeling. Het wordt vanwege de regen anders….

Onze auto staat geparkeerd tegen een hoge dijk; de voormalige hoge spoordijk voor de tram van Maastricht naar Vaals. Vanaf dit hotel stak het spoor over via een hele hoge brugconstructie tot achter het kasteel langs. Dat zien we later.

We vertrekken naar het noordoosten. We kijken even bij kasteel Neubourg, maar zullen ervoor via de stegel door het weiland naar de rivier vervolgen.

Stoomtramlijn N50 48.242 E5 52.232
De tramlijn Maastricht - Vaals was een normaalsporige stoomtramlijn in het Heuvelland, die tussen 1922/1925 en 1938 Maastricht en Vaals met elkaar verbond via Gulpen en Wijlre. De lijn had een lengte van 27 kilometer. Men moest enkele kunstwerken bouwen om de hoogteverschillen te overbruggen, waaronder het 17 meter hoge Gulpdalviaduct.

De tramlijn werd geëxploiteerd door de Limburgsche Tramweg-Maatschappij (LTM).   De eerste plannen voor de aanleg dateren reeds uit 1882. Maar vele andere plannen leidden tot niets. In 1919 werd toch weer besloten tot de aanleg van een stoomtramlijn, waarvan de exploitatie werd opgedragen aan de Limburgsche Tramweg-Maatschappij.

Dit nieuw op te richten semioverheidsbedrijf werd verantwoordelijk voor alle normaal- en metersporige tramlijnen in Zuid- en Midden-Limburg.

In 1921 begon de bouw van het traject van Wijlre via Gulpen naar Vaals en aan het eind van dat jaar werd begonnen met de aansluitende lijn van Maastricht naar Gulpen. De aanlegkosten bedroegen de voor die tijd astronomische som van 5 miljoen gulden, vooral door de bouw van het Gulpdalviaduct in 1924 over het dal van de Gulp ter hoogte van de voormalige forellenkwekerij en de aanschaf van relatief zwaar trammaterieel. Op 5 april 1938 kwam dan ook een einde aan de stoomtramexploitatie en het jaar daarop werden de sporen opgebroken.

Kasteel Neubourg N50 48.496 E5 52.947
Idyllisch gelegen in het dal van de Gulp, temidden van het Limburgse heuvellandschap, is kasteel Neubourg, bij Gulpen. Reeds in de late middeleeuwen stond er een voorganger van het huidige kasteel, dicht bij een doorwaadbare plaats in het riviertje de Gulp.

De aanleg van het huidige kasteel Neubourg is in feite veertiende-eeuws, maar het tegenwoordige aanzien toont vooral de resultaten van latere verbouwingen die plaats vonden in de zeventiende en achttiende eeuw. Daarbij werden deels de middeleeuwse stenen van vroegere versies van het kasteel hergebruikt, met name in de robuuste hoektoren.

In de achttiende eeuw ontstonden de zijvleugels en de achtervleugel, in de negentiende eeuw de frontvleugel, zodat een omsloten binnenplaats ontstond die overkapt werd met glas, aldus een grote serre vormend die als eetzaal dienst deed. Kasteel Neubourg heeft twee voorburchten, een aan noordzijde en een aan westzijde, beide stammend uit de zeventiende eeuw.

Een lindendreef met toegangsbrug over de gracht leidt naar de imposante toegangspoort van de noordelijke voorburcht die wordt geflankeerd door twee slanke torens. De westelijke voorburcht heeft een eigen toegangspoort en is eigenlijk een boerderij.

Historie Neubourg N50 48.471 E5 52.911
Het oudste kasteel van Gulpen is het mottekasteel Gracht Burggraaf, waarvan nog enige resten in het landschap zichtbaar zijn, niet ver van kasteel Neubourg. De heren van Gulpen behoorden bij de ridder clan der Scavendriesen, die in de Limburgse Successieoorlog de zijde van de Geldersen had gekozen.

Na de Slag bij Wöringen, waarin Gelre door Brabant vernietigend was verslagen, werd deze oude motte verwoest, wellicht door de heer van Wittem, Arnold II van Julémont, zelf een Scavendries die aan de zijde van Brabant had meegevochten.

In 1301 verkocht het domkapittel van Aken een deel van haar bezittingen in deze streek aan deze Arnold, die zich daarna heer van Wittem en Nieuwenborgh noemde. Zijn opvolger Gerard verkocht in 1344 de heerlijkheid en het kasteel Wittem aan Johan I Corsselaar van Wittem, en vestigde zich op Neubourg.

Vervolgens erfde zijn neef Arnold van Sippenaken het kasteel. Neubourg kende zo vele eigenaars. Adolf van Eynatten nam het initiatief voor de ombouw van het kasteel zoals dat nog grotendeels aan ons bekend is. De kasteelhoeve en voorburcht met hoektorens moeten uit die periode stammen.

In 1716 werd Neubourg het eigendom van lakenhandelaar Jan Adam van Clermont uit Aken waarna Reichsfreiherr Von Plettenberg. Deze gaf opdracht om het kasteel rigoreus te verbouwen. Geldgebrek leidde tot de verkoop aan de burgemeester van Luik, baron de Hayme de Houffalize.

In de tweede helft van de negentiende eeuw kwam Neubourg in handen van de familie De Marchant et d'Ansembourg. Tijdens de laatste wereldoorlog deed het kasteel dienst als internaat, terwijl de eigenaars in de bijgebouwen woonden.

In 1952 werd het in gebruik genomen als hotel-restaurant. De laatste bewoonster was douairière graaf Rudolf de Marchant et 'd Ansembourg. Zij overleed in 1992. Tegenwoordig staat het complex grotendeels leeg. Er bestaan restauratieplannen maar het geld ontbreekt.

Zie www.kasteleninlimburg.deds.nl/KasteelNeubourgGulpen.php

Gulp N50 48.391 E5 52.700
De Gulp (Frans: Galoppe) is een snelstromende zijbeek van de Geul in een heuvelachtige streek in de Belgische provincies Luik en Limburg, meer bepaald de exclave Voeren en het zuiden van Nederlands Limburg.

De rivier is bij benadering 22 kilometer van de bron in Hendrik-Kapelle tot de monding bij motte Gracht Burggraaf bij Gulpen. De lengte is wegens de vele meanders moeilijk exact te meten. In de Romeinse tijd werd de Gulp 'Galopia' of 'Gulippa' genoemd, wat 'kleine Geul' of 'bovenbeek' betekent.

De Gulp is een echte forellenbeek: snel vliedend en rijk aan zuurstof. De beekforel komt dan ook veelvuldig voor. Het landschap van het smalle dal van de Gulp lijkt veel op dat van de Geul: een boeiende afwisseling van loofbossen, graslanden, akkers, drassige oevers, poelen, boomgaarden en holle wegen.

Spoordijk N50 48.367 E5 53.001
Midden in Euverem, ter hoogte van nummer 24, zijn de resten te zien van het groot tramviaduct (het Gulpdalviaduct). Het huis met nummer 24 is gebouwd op het fundament van het bruggenhoofd. Ten westen van Euverem liggen nog steeds twee viaducten voor deze tramlijn over wegen.

Van de brug over de Gulp rest aan de overzijde nog een talud ten zuiden van Kasteel Neubourg. Hier zien we de spoordijk nog liggen met aan het einde een fors blok beton, dat ooit de aansluiting van de spoorbrug fundeerde. De eerstvolgende haltes waren in het westen aan de weg Euverem-Reijmerstok en bij Margraten aan de Rijksweg en in het oosten station Gulpen.

Berghem N50 48.390 E5 53.607
Berghem (Limburgs: Berghem) is een buurtschap ten zuiden van Gulpen. De buurtschap aan de zuidzijde van de Gulperberg bestaat uit circa 5 boerderijen en huizen.

In Berghem stond een laathof die vanaf 1462 in het bezit was van de heren van Wittem. Een laathof was in het ancien regime een lagere rechtbank, gebonden aan een heerlijkheid. De eigenaar van een heerlijkheid had vaak het recht om recht te spreken over zijn inwoners of laten. De leiding liet hij over aan een vertrouwenspersoon, de meier. Van ‘laten’ kennen we ook aflaten, goodwill, verkregen door het doen van goede werken.

Wagelerbos N50 47.676 E5 53.566
Ten oosten van Berghem ligt het Dunnenbos en ten zuidoosten het Wagelerbos met daarachter het Schweibergerbos. Het Wagelerbos, ook geschreven als Wagelerbosch, Wageler Bosch of Wageler Bos, is een bosgebied in de gemeente Gulpen-Wittem.

Het bos ligt ten oosten van Crapoel en ten zuiden van Gulpen en Berghem. Aan de zuidzijde ligt de golfbaan van de De Zuid Limburgse Golf- en Countryclub Wittem.

Het bos ligt op het Plateau van Crapoel en is deels een hellingbos.

Schweibergerbos N50 47.610 E5 53.791
Het Schweibergerbos, ook geschreven als Schweibergerbosch, Schweiberger Bos of Schweiberger Bosch, is een bosgebied in de gemeente Gulpen-Wittem ten westen van Mechelen en Overgeul, ten noordwesten van Schweiberg en Dal, ten noorden van Bissen en ten oosten van Crapoel. Het ligt op de westelijke dalwand van de Geul, op de oostrand van het Plateau van Crapoel, en is deels een hellingbos.

Ten oosten van het bos ontspringt de Landeus. Aan de noordzijde gaat het bos over in het Dunnenbos. Aan de westzijde ligt aan de overzijde van een smalle akker het Wagelerbos. In het zuidwesten ligt het Kruisbos. In het zuidwestelijke deel van het bos ligt de golfbaan van De Zuid Limburgse Golf- en Countryclub Wittem. (N50 47.475 E5 53.654  ) In het bos ligt Grindgroeve Bissen.

Oorlogsmonument N50 47.631 E5 53.657
Aan de zuidrand van het bos staat een oorlogsmonument ter nagedachtenis aan de gesneuvelde bemanningsleden van de op 23 april 1944 neergestorte Halifax MZ578 bommenwerper. Twee bemanningsleden, gezagvoerder S.A. Somerscales (DFC) en bemanningslid H.R. Poole kwamen daarbij om het leven. 

Halifax III, MZ578 MP-I, 76 Squadron. Bemanning: S.A. Somerscales,  S.W. Stephen (P.O.W.=gevangen genomen)),  J.H. Lewis (ondergedoken),  S.T. Wingham (ondergedoken), J.H. Reavill (P.O.W.), H.R. Poole,  F.J. Rowe (P.O.W.). Vertrokken vanuit Holme-on-Spalding om 22.04 naar Dusseldorf. De Halifax werd getroffen door "Flak" waardoor het interieur in brand vloog. De bemanning verliet de Halifax op 6.500 meter en stortte neer op de plaats van het monument. De twee bemanningsleden die sneuvelden liggen begraven in het "Communal Cemetery Maastricht": Flight Sergeant "Schutter." Harry Raymond Poole (age 22) Son of Thomas Henry and Elsie Poole, of Stirchley, Birmingham en Squadron Leader "Piloot" Stanley Alan Somerscales (age 26) Son of John and C. E. Somerscales, of Keelby, Lincolnshire. Zie http://www.warcemetery.eu/pagina200.html

Waterput Landsrade N50 47.118 E5 53.070
De waterput. In de tijd dat er in de meeste dorpen nog geen waterleiding aanwezig was, was de aanleg van een waterput noodzakelijk om aan de drinkwaterbehoefte te kunnen voldoen. Deze waterput is gegraven in 1929 en is 65 meter diep.

Vanwege de grote diepte waar het water zich bevindt, werd het water met een unieke motorisch aangedreven pomp omhoog gepompt. In een reservoir kon het water tot een temperatuur van -12°C vorstvrij opgeslagen worden.

Het water wordt ophoog gezogen doordat de zuigers, verbonden aan de zuigerstang op en neer bewegen. Bij de neerwaartse beweging gaat de klep aan de bovenzijde open en bij de opwaartse beweging wordt de klep gesloten en wordt het water opgestuwd. Zo wordt het water telkens in stappen van 7 meter omhoog gepompt. In totaal zijn er 9 zuigers nodig om het grondwater aan de oppervlakte te brengen.

Pesaken N50 47.959 E5 52.298
Peëzeke (Limburgs: Peëzeke) is een buurtschap in de gemeente Gulpen-Wittem. Pesaken ligt ten zuidwesten van Gulpen in het dal van het riviertje de Gulp.

In 2003 telde Pesaken 60 inwoners en 25 boerderijen en woonhuizen. Veel hiervan zijn in gebruik als vakantiewoning. De naam van de buurtschap werd in de veertiende eeuw geschreven als Peipsacken en Pypsacken. De naam is waarschijnlijk afgeleid van een perceel in de vorm van een 'pijpzak' of doedelzak. In Pesaken staan verschillende historisch belangrijke vakwerkhuizen. Aan de Gulp bevindt zich een niet meer in gebruik zijnde watermolen, de Groenendalsmolen. Het Hof Wachtendonck, dat ooit in het bezit was van de heren van Neubourg, bevat nog gedeelten uit de vijftiende eeuw. In de buurtschap lag het riddergoed 'Rosendale'.

Euverem N50 48.172 E5 52.096
De circa 35 huizen – 150 inwoners - liggen rond de gelijknamige weg Euverem en de haaks daarop liggende Kampsweg richting Pesaken en Crapoel. De buurtschap bestaat uit twee straten. Vroegere schrijfwijzen zijn Euvenheim, Euversheim en Euvererm; deze namen verwijzen naar middeleeuwse bewoning.

"Euver" betekent "over" (overkant van de Gulp) en "heim" betekent "thuis". Lokaal staat de buurtschap bekend als "de Dil". Euverem ligt in een fraai landschap. Verschillende paaltjesroutes voeren wandelaars langs de buurtschap. Het pand Euverem 10, een fraaie vakwerkboerderij, is een rijksmonument. Stroomafwaarts aan de Gulp, ten noordoosten van Euverem, ligt het Kasteel Neubourg en de Neubourger Molen (meestal onder Gulpen of Pesaken vermeld).

Op 4,8 kilometer stroomopwaarts, in zuidelijke richting, is de grens met het Belgische Nurop. Langs de Slenakerweg, de weg van Euverem naar het zuiden, ligt als eerste Billinghuizen met de restanten van het Kasteel Groenendaal met de Groenendalsmolen.

Daarna volgt Kasteel Karsveld in de buurtschap Waterop, richting Beutenaken, en nog verder staat bij Slenaken de Broekmolen.

Lunchpauze.

Zo komen we terug bij ons hotel. Tijd voor de lunch…. Daarna, was het plan, om een tweede ronde te maken over het Plateau van Margraten. Vanwege het natte weer van vandaag, komen we daarvoor een keertje terug. Dus: wordt vervolgd.

In de zomer zullen we zeker een Gulpener Bier drinken op het terras. Maar nu worden we binnen verwend met warme chocolademelk en een heerlijk stuk vlaai met slagroom. Dat doet ons goed.

Maastricht, Keulen en Aken
Omdat we hier meerdere nachten verblijven kunnen we ook nog een bezoek brengen aan Maastricht (zie stadswandeling https://gpswalking.nl/wandeling/629) en Aken. Prachtige stad waar Karel de Grote resideerde en waarnaar de Carolus Thermen zijn vernoemd. Daar Passstrasse 79 N50 46.976 E6 05.863 parkeren voor €3 als je ook de luxe warmwaterbaden bezoekt. Centrum is dan op 1,5 km. Heerlijk, ook in combinatie met de Kerstmarkt.

Keulen ligt op 50 minuten rijden. Zonder milieusticker kun je gratis parkeren bij Frechen A1 Ausfahrt 104 op de P+R Haus Vorst  N50 54.961 E6 50.906. Lijn 7 brengt je voor €2,80 p.p. naar Heumarkt of Neumarkt.

De Dom, machtig, is 500+ treden hoog…….

Startpunt

• START/FINISH/PARKEREN Gasthof Euverem Euverem 30 N50 48.251 E5 52.179

Geraadpleegde websites

• http://www.wikipedia.nl
  
• www.kasteleninlimburg.deds.nl/KasteelNeubourgGulpen.php
  
• http://www.warcemetery.eu/pagina200.html

POI’s

• START/FINISH/PARKEREN N50 48.251 E5 52.179
  
• Stoomtramlijn N50 48.242 E5 52.232
  
• Kasteel Neubourg N50 48.496 E5 52.947
  
• Historie Neubourg N50 48.471 E5 52.911
  
• Gulp N50 48.391 E5 52.700
  
• Spoordijk N50 48.367 E5 53.001
  
• Berghem N50 48.390 E5 53.607
  
• Wagelerbos N50 47.676 E5 53.566
  
• Schweibergerbos N50 47.610 E5 53.791
  
• Oorlogsmonument N50 47.631 E5 53.657
  
• Waterput Landsrade N50 47.118 E5 53.070
  
• Pesaken N50 47.959 E5 52.298
  
• Euverem N50 48.172 E5 52.096