Marken

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 27-04-2016

Marken is een voormalig eiland, nu een schiereiland, in het Markermeer dat sinds 1957 via een dijk met het vasteland verbonden is. Het behoort tot de gemeente Waterland in de Nederlandse provincie Noord-Holland.

Na het droogleggen van Oostelijke Flevoland in 1957 en Zuidelijk Flevoland in 1968 ontstonden twijfels over of de Markerwaardpolder nog wel moest worden aangelegd. Het belang van een open Markermeer voor natuurbehoud, recreatie, toerisme en waterbeheer werd groter. Toch werd begonnen met de bouw van de buitendijk van de Markerwaard, van Enkhuizen naar Lelystad. In 1975 was deze dijk voltooid en ontstond het Markermeer, gescheiden van het IJsselmeer.

Protesten vanuit de bevolking en financiële tegenvallers hielden de verdere aanleg van de Markerwaard tegen. Als de oorspronkelijke plannen waren uitgevoerd zou Marken net als Urk, Wieringen en Schokland zijn geëindigd als onderdeel van een polder.

17 oktober 1957; de dag dat Marken ophield een eiland te zijn. De Nederlandse vlag werd op de zojuist gedichte dijk geplaatst en om precies elf minuten over één gaven burgemeester B.G. van Hout van Marken en zijn collega H.G.M. te Boekhorst van Broek in Waterland elkaar de hand, midden op de dijk die Marken vanaf dat moment met het vaste land verbond. De dijk is aangelegd tussen de Nes en het Kruis.

Marken is niet altijd een eiland geweest. In 1164 werden tijdens de Sint Juliaansvloed flinke stukken veen van het vaste land weggeslagen. Het stuk land dat we nu Marken noemen, kwam gescheiden te liggen van Waterland. Een klooster werd op het eiland gesticht en jaren later ontstond een kleine vissersgemeenschap.


Kenmerken
Startpunt: Marken, centrale parkeerplaats
Startlocatie: Noord-Holland , Nederland
Coördinaten N52.456584 E5.104673
Afstanden: 10 km
Type: Cultuur, Dorp, Open, Vergezicht, Water, Zee
Begaanbaar: Doorgaans goed begaanbaar
Rolstoel: Niet bekend
Honden: Aangelijnd
Horeca: Onderweg
Gelopen op: 27-04-2016

Route informatie

GPS wandeling van 10 km rondom Marken
Er is geen verkorting beschikbaar. maar er kan overal van de wandeling worden afgeweken en een verkorting worden opgezocht. Verdwalen in Marken is onmogelijk.
Naast de track is er ook een route beschikbaar.
Horeca komt u in het dorp tegen.

U mag niet met uw auto Marken in. U mag vanaf de dijk alleen naar de centrale parkeerplaats rijden.



Langere beschrijving

GPSwalking.nlTe laat vertrokken van het werk. Daarna alle verkeersdrukte gezien rondom Amsterdam waardoor de 34 km vanaf Amstelveen naar Marken meer dan een 1 uur in beslag nam. Snel het dorp ingereden en geparkeerd op een kleine parkeerplaats vlak bij de dijk.

Tijdens de eerste meters van de wandeling viel het op dat elke auto een parkeersticker had. En ik had die natuurlijk niet. Even getwijfeld. Terug naar de grote centrale parkeerplaats zou weer een klein kwartiertje duren, en ik had nog net genoeg tijd voordat het donker zou worden. De gok maar genomen. Gelukkig zat er een 2 uur later geen bekeuring achter de ruitenwisser. Maar wie weet krijg ik hem alsnog in de bus. Tegenwoordig zijn er overal camera's.

GPSwalking.nlLater bleek dat ik zelfs niet met de auto door Marken had mogen rijden. Daarom de waarschuwing om de auto op de centrale parkeerplaats te parkeren.

Zomers zal het ongetwijfeld flink druk zijn. De bus of de boot pakken zou een handig alternatief zijn. Aan het einde van de dijk is ook een kleine parkeerplaats. Maar die zal vast niet bedoeld zijn voor een bezoekje aan Marken.  

Ik heb de track iets aangepast zodat die begint bij de centrale parkeerplaats. En dan kan het genieten gaan beginnen.

GPSwalking.nlVerkeer op Marken
In Marken geldt voor alle motorvoertuigen een inrijverbod, voor alle straten en wegen, met uitzondering van de Kruisbaakweg en de centrale parkeerplaats. Alleen met een inrijontheffing mag men Marken inrijden.

Een rondje Marken gaat vooral over de dijk die rondom Marken ligt. Er is geen betere plaats om lekker uit te waaien. Wel is het handig om goed gekleed te gaan, want je kunt er ook uit je jas waaien. Buienradar is niet nodig. Je ziet van alle kanten het weer al van kilometers ver aan komen. 

GPSwalking.nlMarken
Marken (Markers: Mereke) is een voormalig eiland, nu een schiereiland, in het Markermeer dat sinds 1957 via een dijk met het vasteland verbonden is. Het behoort tot de gemeente Waterland in de Nederlandse provincie Noord-Holland.

Al minstens een eeuw is het voormalige vissersdorp een belangrijke toeristische trekpleister. De opvallende klederdracht heeft daaraan bijgedragen. Karakteristiek zijn de houten huizen op palen. Nog ouder zijn de zogenaamde "werven", kunstmatige verhogingen waarop werd gewoond.

Havenbuurt, Kerkbuurt en De Kets (ook wel kortweg Kets). Toch kan men de buurtschappen nog duidelijk herkennen.

GPSwalking.nlAparte buurtschappen op het eiland zijn: Grotewerf, Minnebuurt, Moeniswerf, Rozewerf, Wittewerf. De Minnebuurt, die ten noorden van het oude dorp ligt, is de enige nieuwbouwwijk op het eiland. Verdere nieuwbouw werd in 2009 gepland in het zuidwesten van Marken. Deze buurschap zou de naam Bennewerf moeten dragen. De gemeente heeft het plan voorlopig opgeschort.

De geschreven geschiedenis van Marken begint in de 13e eeuw. Marken lag in het uiterste Oosten van Waterland, een veengebied waar het land overging in het water van het Flevomeer. Aan die overgang van veen naar water ontleent het eiland waarschijnlijk zijn naam: Marken, of vroeger Markaland, is zeer waarschijnlijk een afgeleide van het woord ‘mark’, in de betekenis van grens. Markaland ,betekent namelijk 'grensland'.

GPSwalking.nlMaar er is ook nog een andere verklaring voor de naam; Toen Marken nog aan het land van Noord-Holland vastzat heette het Markerhoofd, ook wel Merkenhovede. En in het Marker dialect wordt Marken als ‘Merken’ uitgesproken, wat de link naar Merkenhovede ook zou kunnen verklaren.

er voor onze jaartelling (ca 3000 - 500 v C.) bestond de plek waar het IJsselmeer nu is uit moeras en veengronden. Het meer ontstond als gevolg van een serie overstromingen, maar ook door het afgraven van veengronden door de Friezen in West-Friesland, waarbij steeds meer land verdween dat het oorspronkelijke binnenmeer van de Noordzee en de latere Waddenzee gescheiden had gehouden.

GPSwalking.nlRond het begin van onze jaartelling ontstond een rechtstreekse verbinding en werd het binnenmeer een binnenzee. Deze stond niet in open verbinding met de zee en bevatte dus nog zoet water.

Tijdens een iets drogere periode rond 900 na Christus kwamen de lager gelegen veengebieden in Noord-Holland voor ontginning en bewoning in aanmerking.

Vermoedelijk begon men de veenontginningen aan de oostkant vanaf de oevers van het Almaere via de daarop afwaterende veenriviertjes, zoals Ilp, Waterlandse Die, Leed, Purmer Ee, Middel Ee en Ooster Ee. Terwijl aan de westkant werd begonnen vanaf de al bewoonde kuststrook via Zaan, Wormer, Beemster en andere riviertjes.

GPSwalking.nlVan 16 op 17 februari 1164, op de naamdag van de heilige Juliana, trof de Sint-Julianavloed (ook Jurriaansvloed genoemd) Groningen, Friesland en Noord-Duitsland. Hierbij werd grote schade aangericht. Het is de eerste schriftelijk overgeleverde stormvloed in het Noordzeekustgebied. Als zwaarste werd het kustgebied van het huidige in Nedersaksen liggende Oost-Friesland en de Landkreis Friesland getroffen. Ook de tegenwoordig in Nederland gelegen gebieden Groningen, Friesland en het toekomstige Zuiderzeegebied werden zwaar getroffen. Ook Markaland (of Markerhoofd of Merkenhovede) werd van Waterland gescheiden door de Sint-Julianavloed. Marken werd een eiland.

GPSwalking.nlBegin 13e eeuw heette het huidige Friesland, Oost- Friesland en een groot deel van het huidige Noord-Hollands heette West-Friesland. In het jaar 1232 kregen de norbertijner monniken te Hallum, gelegen aan de andere kant van de Zuiderzee in Oost-Friesland, Marken als gift van een groep gelovigen. Zij stichtten daar een heiligdom, het Mariahof, waar nu de Kerkbuurt ligt. Op de plaats van de huidige begraafplaats naast de Grote Kerk lag het klooster Mariëngaarde.

In de 14e eeuw waren er regelmatig dijkdoorbraken, waardoor het brakke water weer vrij spel kreeg. De bewoners van Marken probeerden zich er beter tegen te beschermen door meer terpen op te werpen. Deze werden werven genoemd. Van oorsprong bestond Marken uit de buurten Monnikenwerf en Kloosterwerf. Die laatste werd verzwolgen door het water. Monnikenwerf is later onderdeel geworden van de huidige Kerkbuurt.

GPSwalking.nlOp het hoogtepunt van de terpen waren er 27 werven op het eiland te vinden. In de loop van de eeuwen zijn twaalf daarvan door het water verzwolgen. Anno 2012 zijn van de vijftien overgebleven werven er twaalf bewoond en één is begraafplaats. De inwoners van Marken gingen zich steeds meer toeleggen op de visserij, die in de 17e en 18e eeuw steeds meer het belangrijkste middel van bestaan werd. Daardoor was er een sterke groei van de bevolking.

Eind 15e eeuw telde Marken zo'n 250 inwoners. In 1620 was dat aantal al gegroeid naar 750. De werven bleken niet voldoende ruimte te bieden. In plaats van nieuwe op te werpen werden er huizen op palen gebouwd. Een echte haven voor de visserij was er nog lang niet; het duurde tot de 19e eeuw voordat er zo'n haven kwam.

GPSwalking.nlIn 1837 werd deze haven van het eiland aangelegd en in 1870 nog uitgebreid. De aanleg van de Afsluitdijk in 1932 betekende het einde van de visserij als bron van inkomsten. De meeste huizen op palen werden daarna aangepast, de benedenverdiepingen werden dichtgemaakt en werden zo als extra woonruimte in gebruik genomen.

Bij de watersnoodramp van 1916 kwamen op het eiland 16 mensen om het leven en werden tal van mensen dakloos. Deze ramp gaf de stoot tot de aanleg van de Afsluitdijk en de Zuiderzeewerken. Een onderdeel daarvan was de Markerwaard, waarvan als eerste onderdeel de dijk tussen Marken en het vasteland werd aangelegd.

GPSwalking.nlOp 17 oktober 1957 werd om 13:11 uur de dijk tussen het vasteland en Marken ontsloten. Sindsdien is Marken geen eiland meer. Oorspronkelijk was het plan dat Marken onderdeel werd van de Markerwaard.

Deze nieuwe polder was onderdeel van het plan van Cornelis Lely om wat nu nog Markermeer is in te polderen. Maar na de aanleg van de Flevopolder werd uiteindelijk afgezien van de aanleg van de Markerwaardpolder.

Daarmee is Marken nu een schiereiland, waarbij het eilandgevoel nog duidelijk merkbaar is.

GPSwalking.nlDe haven van Marken is een plaatje. Zeker als je uit Noord Brabant komt waar je water alleen in de kraan aantreft. Boten zijn bij ons een zeldzaamheid, bossen hebben we des te meer. Hier in Marken heb je genoeg boten en geen bos. 

De haven van Marken
De haven van Marken is begin 19de eeuw aangelegd voor de bottervloot van de Marker vissers. Tot de afsluiting van de voormalige Zuiderzee leefde de bevolking vooral van de visvangst. Marken was tot 1959 uitsluitend over het water bereikbaar. Het eiland is sindsdien door middel van een dijk met het achterland verbonden.

GPSwalking.nlDoor wisselend getij en dreigende overstromingen waren de inwoners van Marken door de eeuwen heen gedwongen hun overwegend houten woningen te bouwen op kunstmatig opgeworpen droogblijvende verhogingen in het landschap, de werven en buurten. De ruimte op deze woonheuvels was beperkt, zodat de huizen dicht op elkaar moesten worden gebouwd.

Later werden de huizen ook op palen gebouwd; de onderhuizen ervan zijn nu dichtgemaakt. Om de rust en schoonheid van Marken te ontdekken is een wandeling langs de haven, dijk, werven en buurten aanbevelenswaardig.

GPSwalking.nlNa het plaatsje Marken gaan we de dijk op. De jas gaat dicht want je wind voel je hier prima. 

De vuurtoren op het oostelijke punt van Marken is een plaatje. Zeker als de zon schijnt. Schitterende vergezichten en een markante witte vuurtoren om het plaatje compleet te krijgen. En tijdens de wandeling heb je een van alle kanten zicht op deze markante toren.  

Vuurtoren van Marken
In 1699 werden ter beveiliging van de vitale scheepsvaartwegen naar Amsterdam en het achterland rond de Zuiderzee een drietal vuurbakens gebouwd. Marken met een kolenvuur. De Ven nabij Enkhuizen met een olielamp in een lantaarn en Durgerdam eveneens met een olielamp.

GPSwalking.nlVoor de vuren moesten de schepen op de Zuiderzee jaarlijks belasting betalen, ten bewijze waarvan ze een bakenloodje ontvingen met een afbeelding van de Suyderzeese Vuur Bakens en het jaartal.

De drie tores hadden eenzelfde vierkante opbouw die in de Ven nog bewaard is gebleven. In 1836 werd het vuurbaken van Marken voorzien van een olielamp en in 1839 werd de toren van Marken opgebouwd tot zijn huidige vorm. 

Op het informatiebord bij de vuurtoren ziet u één van de bouwtekeningen volgens een ontwerp van de inspecteur maritieme werken J. Valk. Stuwende kracht achter de toenmalige verbetering van de kustverlichting was de Inspecteur-Generaal over het loodswezen, Jonkheer A. C. Twent. Zijn naam staat vermeld op de gedenksteen boven de toegangsdeur van de toren. 

GPSwalking.nlDe vuurtoren van Marken wordt vanwege zijn huidige karakteristieke vorm (de woning is er later aangebouwd) ook wel het Paard van Marken genoemd. De vuurtoren is thans in beheer bij Rijkswaterstaat.

Het licht wordt gevoed met gas en heeft een onderbroken karakter. 6 seconden helder, 2 seconden duister. Het licht is geautomatiseerd, er is geen vuurtorenwachter meer op het "Paard".

Onderweg kom je zo nu en dan een informatiebord tegen. Erg handig om wat meer achtergrond informatie te krijgen tijdens de wandeling. 

GPSwalking.nlEen belangrijke datum 
17 oktober 1957; de dag dat Marken ophield een eiland te zijn. De Nederlandse vlag werd op de zojuist gedichte dijk geplaatst en om precies elf minuten over één gaven burgemeester B.G. van Hout van Marken en zijn collega H.G.M. te Boekhorst van Broek in Waterland elkaar de hand, midden op de dijk die Marken vanaf dat moment met het vaste land verbond. De dijk is aangelegd tussen de Nes en het Kruis.

Marken is niet altijd een eiland geweest. In 1164 werden tijdens de Sint Juliaansvloed flinke stukken veen van het vaste land weggeslagen. Het stuk land dat we nu Marken noemen, kwam gescheiden te liggen van Waterland. Een klooster werd op het eiland gesticht en jaren later ontstond een kleine vissersgemeenschap.

GPSwalking.nlPlannen van ir. Cornelis Lely om na de watersnoodramp in 1916 het Markermeer in te polderen, maakten bijna een einde aan het eilandleven. In 1942 werd de tot op heden nooit voltooide Bukdijk aangelegd, aan de noordkant van Marken. Deze was bedoeld als westelijke dijk voor de nieuwe polder, de Markerwaard. Na een kleine twee kilometer werd het werk echter stil gelegd. De Tweede Wereldoorlog was in volle gang en stelde andere prioriteiten. Na de oorlog kreeg de aanleg van Oostelijk en Zuidelijk Flevoland voorrang op de aanleg van de Markerwaard. Wel werd in 1957 de twee kilometer lange verbindingsdijk, waar u nu op staat, aangelegd tussen de zuidpunt van Marken en het vasteland. Marken hield vanaf dat moment officieel op een eiland te zijn.

GPSwalking.nlNa het droogleggen van Oostelijke Flevoland in 1957 en Zuidelijk Flevoland in 1968 ontstonden twijfels over of de Markerwaardpolder nog wel moest worden aangelegd. Het belang van een open Markermeer voor natuurbehoud, recreatie, toerisme en waterbeheer werd groter. Toch werd begonnen met de bouw van de buitendijk van de Markerwaard, van Enkhuizen naar Lelystad. In 1975 was deze dijk voltooid en ontstond het Markermeer, gescheiden van het IJsselmeer.

Protesten vanuit de bevolking en financiële tegenvallers hielden de verdere aanleg van de Markerwaard tegen. Als de oorspronkelijke plannen waren uitgevoerd zou Marken net als Urk, Wieringen en Schokland zijn geëindigd als onderdeel van een polder.

GPSwalking.nlVoor de aanleg van de dijk
Vóór de aanleg van de verbindingsdijk voer een veerboot, door de Marker bevolking Mètor genoemd, dagelijks tussen het eiland en Monnickendam heen en weer.

De eerste boot vertrok 's morgens om zes uur, de laatste om zeven uur 's avonds. Tussen de laatste vaart en de eerste van de volgende dag was er geen verbinding met de vaste wal. Markers moesten dan hun eigen vervoermiddel regelen of gebruik maken van een particuliere veerdienst.

GPSwalking.nlNu is er een dijk
Tegenwoordig loopt er een moderne asfaltweg vanuit Marken naar de Waterlandse Zeedijk. De nieuwe Marker dijk werd in eerste instantie met klinkers bestraat.Pas in 1959 werd de verbinding opengesteld voor al het verkeer.

Sijtje Boes, de beroemdste inwoonster van Marken, was geen voorstander van de aanleg van de dijk. Ze dacht dat toeristen het schiereiland zouden gaan mijden. Niets bleek minder waar. Vandaag de dag bezoeken jaarlijks een half miljoen mensen het voormalig eiland.

GPSwalking.nlNet voordat het donker was kwam ik bij de auto. Een heerlijke wandeling waarvoor ik eigenlijk net te weinig tijd had. Door het fraaie zonnige weer was het erg plezierig fotograferen. Ik was voor de laatste keer op Marken toen ik nog een klein kind was.

Maar Marken staat nu weer op het lijstje van dorpen die ik graag nog een keer wil bezoeken, maar dan als ik iets meer tijd heb en samen met vrouwlief. De omgeving is geheel anders dan in mijn Brabantse dorp en dat verschil maakt het leuk. Maar ook tijdens deze snelle wandeling was het genieten.   

Geraadpleegde websites:

POI's

  • Alternatieve parkeerplaats N52.4478 E5.0946
  • Haven van Marken N52.4581 E5.0998
  • Hervormde Kerk N52.4600 E5.1060
  • Markermeer N52.4527 E5.1316
  • Moeniswerf N52.4570 E5.1196
  • Paard Van Marken Vuurtoren N52.4597 E5.1391
  • Rozewerf N52.4551 E5.1131
  • Start/finish/parkeerplaats N52.4565 E5.1046
  • Volendam N52.4963 E5.0683
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.