Boxtel Liempde Velder

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 31-03-2020

Aanvankelijk dacht ik dat dit een saaie lange wandeling zou worden over verharde wegen door open landschap met veel verkeer en weinig lol. Maar dat pakte anders uit!

Een groot aantal interessante items smeden de delen aaneen en bouwen zo een stuk historie op. De afgelopen 1000 jaar komen aan ons voorbij met wat er ooit geweest is en wat nu nog is. Met als parel het Kasteel Stapelen van de Heeren van Boxtel. De beeldvorming uit de tekst wordt gaandeweg visueel. Deze wandeling langs de zuidrand van Boxtel door het Dommeldal via Liempde en de Velder naar Heerenbeek.

Bij de Schutskuil pauzeren we en door het mooie open terrein via Lennisheuvel terug naar Boxtel, met als sluitstuk het Kasteel.


Kenmerken
Startpunt: Boxtel
Startlocatie: Noord-Brabant , Nederland
Coördinaten N51.584912 E5.331249
Afstanden: 19, 12 km
Type: Bos, Cultuur, Heggen, Landgoed, Open, Wei
Begaanbaar: Gedeeltelijk drassig
Rolstoel: Niet bekend
Honden: Aangelijnd
Horeca: Bij start en halverwege
Gelopen op: 13-09-2010

Route informatie

Een GPS wandeling van 19 kilometer bij Boxtel en Liempde.
Er zij twee afgeleide wandelingen van 12 en 18 km.
Aanvankelijk was dit een route van 19km zonder beschrijving. We hebben deze aangepast naar de nieuwe beschrijving.
Daardoor zijn de Tracks ook vernieuwd en is er een toegevoegd, die langs het kasteel Stapelen voert.
Alle routes lopen rechtsom en historisch gezien is dat ook het beste.
Starten kan op diverse plaatsen langs de route, zowel in Boxtel, Liempde als bij de Schutskuil.
In deze wandeling wordt veel aandacht besteed aan de geschiedenis, en weinig aan de natuur.
De wandeling gaat bijna overal over asfalt of verharde weg. (Behalve door de Velder) Geeft daardoor soms verkeershinder.
De pauze - Schutskuil is 6 dagen open, behalve woensdag - is pas na 11km!
Er is een verkorte wandeling van 18 en 12 kilometer beschikbaar. Ook is er een WPT en RTE file beschikbaar.



Langere beschrijving

We parkeren achter het benzinestation en gaan terug naar de brug over de Dommel. Voor de brug linksaf tussen de huizen en de rivier langs. Links ligt Boxtel.

Boxtel roept herinneringen op van Elisabeth Bas sigaren, de Bloedprocessie, Lucas-College, een klooster en een kasteel met kantelen. En natuurlijk de Dommel.

Boxtel 
Alhoewel er een verwijzing naar Boxtel (Becoloth) bestaat uit 800, in Echternach wordt Buochestell voor het eerst geschreven in 1100.

In de loop der eeuwen gaat de Baronie van Boxtel door huwelijk en erfrecht over naar diverse geslachten. Met Frederik Jean Otto van Salm-Kirburg, die als laatste Heer van Boxtel in 1794 de dood vindt onder de Franse guillotine, komt een einde aan het tijdperk van de Baronie van Boxtel. Want hij laat zijn zoon Boxtel na, maar deze aanvaardt de erfenis niet.

Met de Franse tijd komen er burgemeesters aan het hoofd van de gemeenten te staan. 
Na 200 jaar zijn Boxtel, Liempde en Lennisheuvel de nieuwe gemeente Boxtel met 29.000 inwoners. 


Dommel 
De Dommel ontspringt bij Peer op de Donderslagsche Heide net over de grens in België, stroomt bij Borkel en Schaft ons land binnen en verenigt zich in Den Bosch met de Aa tot de Dieze, en tenslotte met de Maas. Van bron tot monding bedraagt de lengte 95 km (waarvan 85 km in Nederland) en het verhang is 35 m. Vele beken monden er in uit, zoals Kleine Dommel of Rul, Tongelreep, Keersop en Essche Stroom, zodat het stroomgebied een groot deel van Midden- en Oost-Brabant beslaat.

De Dommel is een zogenaamde traagstromende laaglandbeek. Door het geringe reliëf is de stroomsnelheid lager dan 0,5 m per seconde - twee dagen van bron tot monding. Sinds 1863 beheert het waterschap De Dommel dit stroomgebied, dat jaarlijks 420 miljoen m3 regenwater en 90 m3 afvalwater van bevolking en industrie afvoert naar de Maas.

Links aanhoudend gaan we onder de snelweg door en over de brug over het afwateringskanaal weer door het Dommeldal naar Liempde.

Watermolen aan de Dommel
Bij de Dommel heeft hier rond 1250 al een watermolen gestaan. Van deze graanmolen wordt melding gemaakt in 1294 doordat Hertogin Johanna van Brabant de molen te leen heeft gegeven aan de Heer van Boxtel.

1794 kwam de laatste Heer van Boxtel onder de Franse guillotine. Vanwege de vele schulden werd de molen verkocht aan een particulier. Dat heeft niet mogen baten. Hij raakte in verval omdat de boeren klaagden over de waterstand. De molenaar was gebaat bij een hoge waterstand, maar dan liepen de weilanden van de boeren onder water. In de 20e eeuw werd de, inmiddels, oliemolen afgebroken. De graanmolen die daarop volgde kreeg een oliemotor. In 1960 sloeg de bliksem in en brandde het geheel af.

De molenloop naar het waterrad wordt gedicht. Vanaf de brug zien we naar het oosten het Dommeldal met de duiventoren. Prachtig. Naar het westen zien we de weert, een deel van het vroegere eiland waarop het gebouw van de molen stond. Het oude molenhuis staat tegenover de spoorwegovergang bij het station.

Liempde 
In 1391 schenkt Hertogin Joanna van Brabant het hertogdorp Liempde aan de Baron van Boxtel. Haar schenking was persoonsgebonden, maar in 1420 wordt de heerlijkheid Groot Liempde in erfrecht aan het Boxtelse geslacht gegeven.

Liempde was echter een zelfstandige bestuurlijke eenheid en bleef dat ook, met een eigen Schepencollege en raadkamer. Wel waren Drossaard, secretaris en gerechtsdienaar dezelfde als in Boxtel en maakte Liempde dus deel uit van de Baronie van Boxtel.

Liempde, eertijds Leymde en in de volksmond Liempd of Liemt geheten, zou zijn naam ontlenen aan de leemachtige bodem waarop het is ontstaan en die rond het stroomgebied van De Dommel wordt gevonden.

We verlaten Liempde aan de westkant, gaan onder de snelweg door (na de tunnel de weg vervolgen en voor de voorrangsweg links aanhouden en pas iets verderop de weg oversteken) en over de oude Bosdijk via de Velderse weg onder de spoorlijn door.

In deze historische tocht houden we ons niet bezig met de snelweg of de spoorlijn. Maar het is wel interessant te vermelden, dat de vierbaans spoorlijn elkaar hier gaat kruisen. De verkorte route, of de hele lange route komen beide langs dit enorme bouwwerk. 

Inkorten: We kunnen inkorten door na de tunnel direct rechtsaf langs het spoor naar de volgende tunnel te gaan. Daar rechts onderdoor en eerste weg links vervolgen tot aan de route. Dit is op de GPS indicatief aangegeven.

Korten we niet in, dan gaan we langs de mooie huizen op de Velder en via de lange dreef naar kasteel Heerenbeek. Hier genieten we van de enorme lanen, 250 jaar oude bomen en het mooie bos. Maar laat je niet verleiden tot een kortere weg.

Het Veldersbosch is een goed afgegrendeld gebied. De dijken en gracht erom heen zijn wel 300 jaar oud. Langs de randen van het bos kan het erg, heel erg nat en lemig zijn.

Bij kasteel Heerenbeek gaan we rechts de oprijlaan af tot de verharde weg. Rechtdoor tot aan de Schutskuil, waar we even pauzeren.

Landgoed Velder
Het landgoed is in bezit van de familie Van Boeckel van Rumpt-van Heyst en bedraagt ongeveer 160 ha. Het gebied werd voor het eerst vermeld omstreeks 1384 als Vellaer - een samentrekking van veld en laar - en was het in bezit van Lambert van Ertbruggen.

In 1391 werd het als heerlijkheid uitgegeven door hertogin Johanna van Brabant aan Willem van Merheim, die Heer van Boxtel was. De heren van Boxtel bleven lange tijd eigenaar, en tot 1834 was Anne Adolphe Mark Willem Baron de Senerclens de Grancy de eigenaar. Van 1834-1851 was het bezit van Johannes Mathias Diepen en Henry Rouppe van der Voort.

In 1851 werd het goed door wijnhandelaar Jan Francis van Boeckel van Rumpt (1803-1870) uit Boxtel aangekocht, nadat het door de vorige eigenaar in deplorabele staat was achtergelaten. In 1857 heeft deze getracht om een tabaksplantage in het gebied te beginnen vanwege de sigarenindustrie - Elisabeth Bas - in Boxtel. Aanvankelijk een succes maar is er niets meer over gepubliceerd.

Na Jan's dood werd het goed bewoond door zijn weduwe Thresia Arnoldina Antonia van der Heijden (1818-1886) en haar zoon Adrianus van Boeckel van Rumpt (1860-1909), die opdracht gaven voor de bouw van het landhuis. Huidige eigenaar is Frans van Boeckel van Rumpt.

In 1625 bestond er in het gebied reeds een Veldersche Hoeve of Vellaer.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSVelderbos
Het Veldersbos beslaat 147 ha en is een vochtig, oud loofbos met ook stukken gemengd bos. Er is een rijke bosflora. In het voorjaar bloeien de Bosanemoon, de Slanke sleutelbloem en de Gewone salomonszegel. Broedvogels zijn: Wespendief, Sperwer, Boomvalk, Houtsnip, Boomklever, Goudvink en Nachtegaal.

Het is een sterrenbos, waarin negen lanen liggen die op een centraal punt bijeenkomen, dit punt heet: De Negen Dreven. Dit bos is omstreeks 1750 aangelegd en is het oudste in zijn soort in de Meierij van 's-Hertogenbosch. Veel ouder zijn de grenswallen, die waarschijnlijk vroegmiddeleeuws zijn en waarop de zeldzame Fladderiep is aan te treffen. De wallen dienden om Velder af te grenzen als jachtgebied of Warande te maken.

Pas in de 17e eeuw begon het gebied zich als landgoed te ontwikkelen. In 1878 werd een landhuis met koetshuis gebouwd en een park dat door W.F. Maréchal is ontworpen. Het landgoed is in 2002 als Monumentale Buitenplaats tot Rijksmonument verklaard. Op het landgoed bevindt zich ook een langgevelboerderij, die echter in slechte staat verkeert.

Bij het landhuis bevindt zich een mammoetboom die geplant is in 1880 en die een hoogte heeft van 32 meter. De boom heeft, ten gevolge van blikseminslag, zijn top verloren. De oudste eiken in het Veldersbos zijn omstreeks 250 jaar oud.

Teneinde het landgoed sluitend te kunnen exploiteren bevindt zich aldaar een evenemententerrein van 25 ha, waar in het verleden de Landbouwwerktuigendagen en tuinbeurzen werden georganiseerd. Het gebied grenst in het zuiden aan het Landgoed Heerenbeek, dat zich in de gemeente Oirschot bevindt. Naar Bron: wikipedia.

Bij Heerenbeek gaan we rechts de oprijlaan af tot de verharde weg. Rechtdoor tot aan de Schutskuil, waar we even pauzeren. Daar zijn we wel aan toe.

We vervolgen naar rechts en daarna naar links de zandweg in. Aan het einde links tot de verharde weg en daarna rechtsaf tot voor de Lennisheuvel.De lange route gaat dan voorlangs en via de Vorst naar de Oirschotse dijk. Links onder het spoor door en terug richting Boxtel.

De historische route gaat rechtdoor en via het industrieterrein naar Boxtel.We gaan onder het spoor door en na het tunneltje linksom omhoog om langs het spoor bij het kasteel te komen. Het kasteel staat links, maar rechts, ook imposant staat het appartementencomplex.

GPSwalking.nl
Kasteel Stapelen 
Toen de graaf van Leuven zich in 1010 losmaakte van de keizer en zich Hertog van Brabant ging noemen vertoonden ook de Heren in zijn gebied dat eigenzinnige optreden. Zij streven onafhankelijkheid na, stellen eigen wetten, verbouwen hun huizen tot kastelen en worden zelf vorsten. Zo ook Gerard, Heer van Boxtel in 1173, en Willem van Boxtel in 1239.

Ze woonden in Boxtel, zij het echter pas later in kasteel Stapelen, toen een domein van de keizer. Door het huwelijk van zijn dochter Elisabeth met Rutger van Cuyk gaat de Heerlijkheid Boxtel over naar de Heren van Cuyk. Hun jongste zoon Willem II huwt met Maria van Diest. Voor zijn heldhaftig optreden bij de slag van Woeringen in 1288 wordt hij tot ridder geslagen en krijgt hij het beheer over Stapelen. Een echte Brabander, dus, die gevochten heeft met Hertog Jan. 

Na het kasteel met de kantelen passeren we het Lucas College, ook nog bekend als de schildersschool - maar biedt nu veel meer dan dat - en keren we terug in Boxtel.

Toch nog even de Bloedprocessie noemen. Want dat is net als in Brugge op Hemelvaartsdag toch een indrukwekkend wonder dat het na 630 jaar nog steeds met veel devotie wordt beleefd. Niet af te doen als "niets!".

Bloedprocessie Boxtel 
Boxtel is in de wijde omtrek bekend geworden om het 'mirakel van het Heilig Bloed'. Volgens overlevering geschiedde dit wonder rond 1380 onder de handen van priester Eligius van den Aker, tijdens het opdragen van de mis. Hij stootte per ongeluk op het Driekoningenaltaar de kelk om met het Heilig Bloed dat uit witte wijn was geconsacreerd.

De corporaaldoek en de altaardoek werden met rode vlekken gekleurd. Na het beëindigen van de mis trachtte Eligius tevergeefs de doeken in De Dommel uit te wassen. De vlekken verdwenen niet. Hij verborg de doeken in zijn huis en pas kort voor zijn sterven gaf hij ze aan zijn biechtvader en vertelde hij wat hem was overkomen.GPSwalking.nl

Nadat deze wonderlijke gebeurtenis was onderzocht gaf kardinaal Pileus van Prato, op last van paus Urbanus VI, op 25 juni 1380 een oorkonde uit, waarbij hij toestond dat de Heilige Doeken eens per jaar aan de gelovigen zouden worden getoond.Boxtel, zelf 3000 inwoners groot, werd daarop bedevaartsoord en met name op Drievuldigheidszondag bezocht door tienduizenden, soms wel 50.000 bedevaartgangers.

Er was alle aanleiding om de Sint Petruskerk tot een monumentale kerk uit te bouwen.Zo'n drie eeuwen later, na de Vrede van Munster in 1648, werden de heilige doeken naar Hoogstraten gebracht, uit angst dat ze door de protestantse overheid in beslag zouden worden genomen.

Weer bijna drie eeuwen later kwam de corporale doek terug in de Sint Petruskerk van Boxtel. En nu trekt, ter herdenking van het wonder, op de zondag na Pinksteren de Heilig Bloedprocessie in klassieke luister door de straten van Boxtel. Bron: Heemkundekring Boxtel en www.bloedprocessieboxtel.nl

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDeze wandelingen geven mij aan, dat het leven in Brabant zich zo'n 400 jaar lang goed ontwikkelde. Er was onder de hertogen van Brabant geen echte armoe en hoewel niet eenvoudig was om een bestaan op te bouwen, kon men er goed leven van wat het land te bieden had. Het geestelijk leven werd beheerst door de katholieke kerk.

Vooral in Vlaanderen leidde dat tot een culturele ontwikkeling die op wereldniveau stond. De Gouden Eeuw in het zuiden. Na de overname van het gebied in 1648 door de protestante Hollanders ontstond een systematische onderdrukking van de bevolking, vooral ook op geestelijk gebied, die 200 jaar duurde. De plunderingen en later de zware overheidslasten hielden de bevolking arm. Pas met de komst van de Fransen kwam de godsdienstvrijheid terug.

Bestuurlijk werden de rijke adellijke heren van hun macht ontdaan en kwam er langzaam maar zeker herstel op gang. Ik wil hiermee niet stigmatiseren, maar wel een beeld vormen van de geschiedenisbeleving in Brabant.

Met dank aan de heemkundekringen, die in deze omgeving heel erg actief bezig zijn.

Startpunt

  • 5200 21km Boxtel Achter postkantoor N51 35.095 E5 19.877
  • 5201 12km Boxtel Achter postkantoor N51 35.095 E5 19.877
  • 5202 18km Boxtel Achter postkantoor N51 35.095 E5 19.877

POI's

  • Boxtel N51 35.096 E5 20.167
  • Dommel N51 34.853 E5 20.614
  • Watermolen aan de Dommel N51 34.873 E5 22.045
  • Liempde N51 34.301 E5 22.204
  • Landgoed Velder N51 33.298 E5 20.727
  • Velderbos N51 32.878 E5 20.621
  • Kasteel Stapelen N51 35.001 E5 19.462
  • Bloedprocessie Boxtel N51 35.375 E5 18.997
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.