We staan dit jaar (2011) op SVR de Adelaar en verkennen de omgeving van het Gelderse plaatsje Voorst. In de folders die op de camping lagen kwamen we een waterval bij Loenen tegen. De hoogste waterval in Nederland. En dat midden in het land. Om die eens te gaan bekijken hebben we een korte route uitgezet. Onderweg kwamen we de waterval tegen en ook veel sporen van herten en zwijnen. Bekijk ook ons sfeerverslag.

Daardoor leek het goed idee om eens terug te gaan voor een wandeling tegen de schermering. En met succes. Onderweg kwamen we herten en reeeën tegen. Alles bij elkaar meer dan 10 stuks. Niet altijd dicht genoeg bij om op de foto te zetten. Op andere momenten was de afstand eigenlijk te groot voor een goed foto. Daarom deze keer 2 routes die samengenomen kunnen worden tot een langere route.

U staat hier bij de Vrijenbergerspreng
In opdracht van koning Willem I werd in 1825 het Apeldoorns kanaal gegraven voor de economische ontwikkeling van Apeldoorn. Om het kanaal te voeden met water groef men sprengen, waaronder de Vrijenbergerspreng. Een spreng is een door de mens gegraven watergang. Een spreng ontspringt vanuit een sprengkop. Dit is een tot op het grondwater gegraven bron, waardoor het grondwater vrijkomt en gaat stromen. Door het natuurlijk hoogteverschil op de Veluwe ontstond zo een beek. Bij de Vrijenbergerspreng was het hoogteverschil erg groot. Om het te overbruggen legde men de Loenense waterval aan. Het water valt met vier trappen ruim 15 meter. Daarmee is de Loenense waterval de hoogste van heel Nederland.

Bij het beheren en onderhouden van de sprengen moet Waterschap Veluwe steeds afwegingen maken. Door de sprengen stroomt heel schoon Veluws grondwater weg naar het Apeldoorns Kanaal. Dat schone water willen we graag vasthouden op de Veluwe. Het vormt een interessante drinkwatervoorraad en draagt bij aan de verdrogingbestrijding.

Door het herstel van de Vrijenbergspreng is met behulp van stuwen het wegstromende water met ongeveer een kwart teruggebracht.

Leuk die watervallen. En dichtbij de parkeerplaats. Je kunt even parkeren en op- en neer lopen. Het is hier ook druk met kijkende mensen. Iets verderop lopen we weer helemaal alleen in alle rust door de mooie bossen rondom de watervallen.

We zwerven van het ene mooie paadje naar het andere. Onderweg komen we ook een plaats tegen waar de scouting hun kamp kan opslaan. Op een aantal plaatsen staat een waterpomp en een hudo en zelfs een totempaal. De hudo is handig als u hoge nood hebt. Binnen de tent zit een betonnen put met een spleet waar u boven kunt hangen. Toiletpapier wel zelf meenemen.

Hudo
Een hudo is een outdoor-toilet in een kamp, bestaande uit een houten zitje en een overkapping boven een in de grond gegraven gat. De term werd vooral gebruikt bij jeugdorganisaties als scouting en Jong Nederland.

Er is veel discussie over de afkomst van het woord hudo. Toch lijkt het erop dat het is afgeleid van het Urdu woord howdah, wat de term is voor "overdekt olifantengestoelte" in India. De ingebruikname van het woord is waarschijnlijk door Robert Baden-Powell geïnitieerd. Hij gebruikte het als scoutingjargon, samen met andere niet-engelse woorden als Jamboree (Swahili) en oubaas (Afrikaans).

Een andere uitleg van de term hudo is dat het een acroniem zou zijn: Houd Uw Darmen Open. Hiervan zou dan ook de Engelse analogie "kybo" (Keep Your Bowels Open, soms gebruikt voor een buitentoilet) van zijn afgeleid. Hoogstwaarschijnlijk gaat het bij beide "betekenissen" echter om een backroniem.

Weer een andere theorie zegt dat de term afkomstig is van de samentrekking van het woord HurkDoos, of dat het een acroniem zou zijn voor Hier Uw Dagelijkse Ontlasting. Hoewel algemeen geaccepteerd, worden de laatste twee etymologische verklaringen door de kenners in twijfel getrokken.

Klimaatbos
Dit is een klimaatbosje. Deze bomen zijn op dit moment bezig CO2 te binden. Dat is nodig, want C02 uitstoot is een belangrijke oorzaak van klimaatverandering.

De 12 provinciale Landschappen en landschapsbeheer Nederland werken hier aai de oplossing van het klimaatprobleem. En wat,doet U? Kijk op www.klimaatbosje.nl.

Een twee dagen later zijn we weer terug voor een ander rondje waarbij we vooral de tweede waterval en een groote stuk bos meenemen. Het begint al schemerig te worden als we rustig aan deze wandeling gaan beginnen. Rustig lopen en voorzichtig de voeten neerzetten. Bij elke open plek of kruizing van bospaden kijken we goed uit of we soms reeën, herten of wilde zwijnen tegenkomen. En dat lukt prima wat betreft de reeën en herten. Ondanks dat we veel sporen zien blijven de wilde zwijnen helaas ontvindbaar.

Werkzaamheden
Binnenkort zal Natuurmonumenten starten met vellingswerkzaamheden. In delen van het bos waar het voormalige, eentonige productiebos nog goed te herkennen is worden bomen - soms groepsgewijs - gekapt. De te vellen bomen zijn rood gemarkeerd . De bomen die overblijven krijgen de ruimte om uit te groeien tot woudreuzen.

Ruimte
Zo ontstaat ruimte voor de ontwikkeling van een natuurlijk bos. Op de open plekken die na het vellen achterblijven kunnen allerlei zaden en sporen kiemen. Varens, kruiden, struiken en bomen zoals de inlandse eik, berk, lijsterbes, grove den en beuk doen hun intrede en maken het bos rijk in variatie. Grazende edelherten en wroetende zwijnen dragen hier nog hun steentje aan bij. Vogels, boommarters en vleermuizen zullen huizen in de holtes in oude bomen. Tal van diersoorten vinden voedsel en beschutting in de ondergroei van het bos. Omgevallen bomen en afgewaaide takken zullen een ware provisiekast vormen voor insecteneters. Want dood hout doet leven.

Onderweg komen we een aantal informatiebordjes tegen. Altijd handig om wat meer achtergrond te krijgen.

Uitvoering
Kwetsbare plekken in het bos - met bijzondere planten en dieren - worden bij de uitvoering van de werkzaamheden gemeden. Natuurmonumenten werkt hier volgens de FSC richtlijnen die zijn opgesteld voor een duurzaam bosbeheer. De bosmachines werken langs vaste routes, het geoogste hout wordt langs enkele paden gestapeld en later afgevoerd.

Het is mogelijk dat u tijdens de werkzaamheden enige hinder ondervindt. Wij vragen hiervoor om uw begrip. We herstellen eventuele schade aan paden zodra de werkzaamheden zijn afgerond.

Heeft u nog vragen? Neem gerust contact op met de boswachters van beheerkantoor Oost Veluwe van Natuurmonumenten, tel. (055) 505 00 52.

Werken aan verbetering van de waterhuishouding
Vitens onttrekt op de winlocatie Schalterberg in deze omgeving jaarlijks ruim 4 miljoen m3 grondwater voor de productie van schoon drinkwater voor de gemeente Apeldoorn. Door de onttrekking daalt de grondwaterstand in de omgeving van de winning. Vitens wil dit effect verminderen door schoon oppervlaktewater te infiltreren in de nabijheid van de drinkwaterwinning, zodat het grondwaterpeil weer zal stijgen. De stijging van het grondwaterpeil zal leiden tot een toename van de afvoeren in nabijgelegen beken en sprengen zoals de Vrijenberger/Veldhuizerspreng en de Loenense en Eerbeekse beek, waar de afvoeren met meer da'n 10% zullen toenemen.

Vitens en Natuurmonumenten werken hier samen aan de voorbereiding van de aanleg van drie infiltratievennen. Deze vennen worden zo natuurlijk mogelijk aangelegd, met flauwe oevers en gejeidelijke overgangen naar het omringende bos. Op dit moment wordt onderzocht waar de vennen het best ingepast kunnen worden in het bestaande reliëf. In onderstaande tekening ziet u een impressie van hoe de vennen er uit zouden kunnen gaan zien.

En dan komen we de eerste reeën tegen. Je moet goed kijken anders zie je ze eenvoudig over het hoofd. Met de verrekijker zijn ze goed te zien. Met de telelens is het een stuk moeilijker. Er is weinig licht zo laat op de avond en de reeën staan op een flinke afstand. We schieten zoveel mogelijk foto's in de hoop dat er een paar scherpe tussen zitten. 

De ree
De ree heeft een zandgele tot roodbruine zomervacht, 's winters is deze meer grijsbruin tot zwart van kleur. Volwassen dieren hebben geen vlekken. Duidelijk zichtbaar is de witte tot gelige rompvlek. Bij mannetjes is deze vlek 's zomers vrij onduidelijk. De neus is zwart, en de kin is wit. De staart is vrij klein (twee tot vier centimeter lang) en enkel zichtbaar tijdens het ontlasten. 's Winters steekt bij het vrouwtje een bosje witte haren tussen de achterpoten naar achteren, dat op een staart lijkt.

Het volwassen mannetje (reebok) heeft een eenvoudig gewei, bestaande uit maximaal drie punten. Het gewei is maximaal 25 centimeter lang. 's Winters groeit het gewei, en de basthuid wordt afgeschuurd tussen maart en juni. Tussen oktober en januari wordt het gewei afgeworpen. Een enkele keer komen ook vrouwtjes (reegeit) met een gewei voor. Een jonge reebok van een jaar met alleen nog twee knopjes wordt ook wel knopbok genoemd.

Wanneer het gewei nog geen vertakkingen vertoont noemt men het een spitser; en hoort bij een leeftijd van rond de twee jaar. Een gaffel heeft één vertakking en de bijbehorende reebok is dan twee a drie jaar. Oudere reebokken hebben een zogenoemde zesender, met twee keer drie punten. Op latere leeftijd zouden ze weer een vertakkingsloos gewei kunnen krijgen.

De ree heeft een kop-romplengte van 95 tot 140 centimeter, een lichaamsgewicht van 16 tot 35 kilogram en een schofthoogte tussen de zestig en de negentig centimeter. Mannetjes zijn over het algemeen groter dan vrouwtjes. Mannetjes hebben gemiddeld een schofthoogte van 64 tot 67 centimeter, vrouwtjes van 63 tot 67 centimeter.

Herten
Hertachtigen (Cervidae) zijn herkauwende evenhoevigen, die zich kenmerken door het gewei van het mannetjeshert. Er zijn zo'n veertig soorten in 16 geslachten en vier onderfamilies.

De mannetjes (bij het rendier ook de vrouwtjes) dragen een gewei dat ze jaarlijks afwerpen, waarschijnlijk om energie te besparen in voedselarme jaargetijden. Een nieuw gewei wordt meestal groter en complexer dan het vorige. De grootte en de complexiteit van geweien tonen de gezondheid en leeftijd van de mannetjes en zorgen zo voor dominantie. Bij de Chinese waterree, een primitieve soort, ontbreekt het gewei volledig.
Herten verschillen in grootte en gewicht, van de Chileense poedoe, die slechts 38 centimeter hoog en 8 kilogram zwaar kan worden, tot de eland, die 2,30 meter hoog en 800 kilogram zwaar kan worden.

Een mannelijke hert heet bok en een vrouwelijk hert heet hinde. Bij reeën spreekt men echter gewoonlijk van bok en geit en bij rendieren en elanden van stier en koe.

Alle herten hebben een kortharige vacht, lenige lichamen met slanke poten en nekken, een kort staartje, grote, hooggeplaatste oren en grote, aan de zijkant geplaatste ogen. Bij veel hertachtigen hebben de jongen een gevlekte vacht, die dient als camouflage op de bosbodem.

Herten komen voornamelijk voor in bossen en wouden, alhoewel sommige soorten ook op open grasvlakten, in moerassen en op toendra's leven. Ze leven in Europa, Azië en Noord- en Zuid-Amerika. Het edelhert komt ook voor in Noordwest-Afrika.

En zo hebben we een schitterende wandeling gecombineerd met een interessante avondwandeling. Een aanrader voor iedereen die graag eens een ree of een hert sport.

Geraadpleegde websites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Ree
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Hert
• www.klimaatbosje.nl
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Hudo_(toilet)
• http://www.campingdeadelaar.nl/

POI's

• Hoogste Waterval N52.1330 E6.0065
• Klimaatbos N52.1270 E5.9969
• Landgoed Hoeve Dell N52.1143 E5.9728
• Pomp N52.1207 E5.9937
• Reeënberg N52.1309 E5.9879
• Reeëndal N52.1193 E6.0080
• Schalterberg N52.1181 E5.9693
• Start/finish/parkeerplaats N52.1319 E6.0054
• Totempaal N52.1239 E5.9937
• Waterval N52.1245 E5.9973