Stadswandeling Den Bosch

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 02-04-2020

Niet in het bos, maar door Den Bosch deze keer. Waarom wel stadswandelingen in Franeker, Amersfoort, Assen en Bergen op Zoom, maar waarom niet in ons eigen Brabant? Zo’n verwijt wordt een uitdaging.

Slechts negen kilometers, maar wel vier uur onderweg. En wat een feest om door die prachtige oude stad te dwalen. Honderden jaren geleden bouwden de bewoners hier hun huizen over de Dieze, hun verdedigingswerken en nog eerder hun kerken. Ongeschonden en toch van deze tijd. Een rode toren aan de grauwe kathedraal in de bonte steigers. Winkelende mensen haasten zich tussen slenterende toeristen. De Markt is vol. Bijzondere grachten, verwikkeld in de samenloop van Dommel, Aa, Zuidwillemsvaart en Dieze. Maar ook de vesting, Jeroen Bosch, de gouden draak, de vele beelden en de eindeloze reeks terrasjes. Frans sprekende scholieren vermengen hun Engels met de Nederlands kwebbelende meisjes op het paradeplein. ‘s-Hertogenbosch is in vele opzichten een uitdaging.

We hebben deze wandeling als één grote track uitgezet; in één tocht van vier uur gaans valt er echter te veel te verwerken…. We hebben - terecht - heel veel tekst deze keer. 44 POI´s, daarom het is goed om die op te delen in twee stukken. Ik kan geen voorkeur aangeven, omdat je zeker bij de Sint-Jan zult komen. Vandaar dat ik de splitsing bij de Markt voorstel. Maar we hebben de lange track ook ingekort in 7, 6 of 5 km. Hoe dan ook, trek er voldoende tijd voor uit.


Kenmerken
Startpunt: Den Bosch, Parade
Startlocatie: Noord-Brabant , Nederland
Coördinaten N51.686873 E5.307804
Afstanden: 9, 7, 6, 5 km
Type: Cultuur, Stad
Begaanbaar: Erg drassig
Rolstoel: Niet bekend
Honden: Aangelijnd
Horeca: Overal
Gelopen op: 13-09-2010

Route informatie

Een GPS wandeling van 9 km in Den Bosch/ 's Hertogenbosch.
Lengte: 9 km met afgeleide tracks naar 9, 7, 6, 6 en 5 km.
De wegen zijn geheel verhard en goed begaanbaar, maar er zitten enkele trapjes in bij de Binnendieze.
Honden overal aan de lijn.
Er zijn onderweg geen bankjes en geen picknickplaatsen maar Horeca is ruimschoots aanwezig.

Ook is ook een WPT en RTE file beschikbaar.
Starten op andere locaties kan zeer goed. Parkeren in de stad is minder aantrekkelijk, dan bij een van de drie Transferia. Onze voorkeur gaat uit naar Transferium Pettelaarpark 59 5216 PP ( N51 40.668 E5 20.130 ) nabij het Provinciehuis.
Alle routes kunnen in omgekeerde richting worden gevolgd en eenvoudig worden ingekort of gewijzigd.



Langere beschrijving

START / FINISH N51 41.212 E5 18.468
We parkeren aan de zuidzijde op een van de drie transferia, Transferium Pettelaarpark (Pettelaarpark 59 5216 PP ’s-Hertogenbosch N51 40.668 E5 20.130) in de buurt van het Provinciehuis.

Voor € 2,= per dag parkeren we de auto en kunnen we met dat parkeerkaartje met vier personen om de zeven minuten met de bus Lijn 80 naar de Parade in het centrum van de stad. Parkeren in de stad zelf is niet alleen veel duurder, maar ook moeilijker en risicovoller.

Overigens, treinreizigers sluiten vanaf het NS-station aan op onze wandeling.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSMaar wijzelf beginnen en eindigen onze wandeling op de Parade, op het plein bij de Sint Jan. Stralend in de zon. Geweldig.

Toch lopen we eerst even een rondje. Richting west, naar de Lange Putstraat. Laten ons bedotten door de nieuwsgierigaard en de duif. De terrasjes worden klaargezet.

Officialaat N51 41.330 E5 18.597
Vanaf het grote plein zien we aan de westzijde een statig gebouw. Het blijkt het Officialaat te zijn, of de kerkelijke rechtbank.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Katholieke Kerk kent een eigen wetboek. Dit is het Wetboek van het Canonieke Recht, die los staat van het Burgerlijk Wetboek. Maar daar nooit mee in strijd zal zijn – denk aan euthanasie.

Zo moet men in Nederland ook eerst voor de wet trouwen, en mag een priester pas daarna een kerkelijk huwelijk sluiten. De kerkelijke rechtbank behandelt zaken als echtscheidingen, doopbewijzen, nietigverklaring van een priesterwijding of conflicten in parochies.

Nieuwsgierigaard N51 41.229 E5 18.356
Als we rechtsaf de Korte Putstraat in draaien, kijk dan eens naar boven naar de man die door het raam naar buiten kijkt. Hij staat daar dikwijls te kijken. En de duif? Hoe zit die daar in dat raam?

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSGoed, de grote verscheidenheid in restaurantjes is een uitdaging voor menigeen. Zeker voor diegenen, die tegen het einde van de wandeling iets willen eten. Beloon jezelf en zoek een smakelijk plaatsje uit. Maar er volgen nog veel meer mogelijkheden. Veel meer…

Dan komen we terug bij de Sint Jan. Rechts langs het plein zijn weer vele terrasjes. Wij kijken even bij de adelaar van Sint Jan. We beklimmen de toren niet – dat kan wel, even melden aan de andere kant van het plein – maar we gaan naar binnen in de prachtige gotische kathedraal. Even een kaarsje opsteken bij Maria.

Sint Jan N51 41.275 E5 18.474
Over de Sint Jan valt zoveel te vertellen, dat het niet past binnen het korte bestek van deze wandeling. Daarom verwijs ik naar de site www.sint-jan.nl en kan ik de ondersteuning voor de restauratie aanbevelen.

Bekijk de bouw, de beelden, het interieur en vooral het meer dan 600 jaar(!) oude Mariabeeld en respecteer het godshuis.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSAls in 1185 hertog Hendrik van Brabant ’s-Hertogenbosch sticht wordt 35 jaar later op een domein van de hertog – zou dat een bos geweest kunnen zijn? - begonnen met de bouw van een bakstenen kerk in romaanse stijl.

Alleen de rode bakstenen toren is overgebleven en is nu het onderste deel van de westtoren. De toren is daarom verder in rode baksteen opgetrokken. De kerk wordt toegewijd aan Johannes de Evangelist, Sint Jan.

In 1380 wordt naar een ontwerp van Willem van Kessel begonnen met de bouw van de gotische kerk. In de bouwloods wordt een oud Mariabeeld gevonden, waarna Den Bosch uitgroeit tot een bedevaartsplaats van onze Zoete Lieve Vrouw.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSAls koning Philips II het tot zijn taak beschouwt om het toezicht op ware katholieke geloof, de gelovigen en geestelijken te verbeteren, krijgt Nederland in mei 1559 onder Paus Paulus IV veertien nieuwe bisdommen, waaronder ook het bisdom Den Bosch - met als eerste bisschop Franciscus Sonnius uit Son - dan nog onder het aartsbisdom Mechelen. De Sint Jan wordt zijn kathedraal.

Tijdens de eerste en tweede Beeldenstorm in 1566 wordt de kerk geplunderd en zwaar vernield. Toch weet men met steun vanuit België de eerste aanvallen te trotseren.

Na een beleg van vier en een halve maand wordt eind 1629 de stad ingenomen door Frederik Hendrik, Prins van Oranje. De stad wordt ingelijfd bij de Republiek der Verenigde Nederlanden en losgeweekt van het oude hertogdom Brabant. Meer dan 150 jaar wordt het recht op zelfbestuur en vertegenwoordiging in de Staten Generaal ontzegd.

Uitoefening van het katholieke geloof is daarna uitgesloten. Tot 1813 wordt de kerk bezet door slechts 1/5 van de Bosschenaren die Nederlands Gereformeerd zijn. Katholieken gaan naar schuilkerken aan de rand van Gelre.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSNa de komst van de Fransen in 1798 en de stichting van de Bataafse Republiek belooft Napoleon de teruggave van de Grote Kerk, die onder de protestanten uiteraard geen Sint Jan mocht heten. Het duurt echter tot 1840 voordat de teruggave in een Koninklijk Besluit van Koning Willem I definitief geregeld wordt.

Mgr. Zwijsen wordt na 210 jaar de eerste bisschop, de Zoete Lieve Vrouw wordt uit België teruggehaald (met het Mirakelboek) en de Sint Jan kan worden hersteld. In 1859 begint de restauratie en 1929 wordt de kerk tot baseliek verheven.

Na een tweede restauratie van het interieur tussen 1975 en 1985, voor het feest van het 800 jarig bestaan, zijn we nu bezig met de derde restauratie, het vervangen van de sterk verweerde zandstenen en tufstenen buitenkant. De kerk is 115 m lang en 62 m breed. Het middenschip is 29 m hoog. De toren is 73 m hoog en de centrale koepel 63 m. In de toren hangen 59 klokken.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSAdelaar N51 41.265 E5 18.459
De adelaar, die we al eerder bij het officialaat hebben kunnen zien verwijst naar Johannes de Evangelist. Hij is de apostel van het Woord en de patroon van het bisdom, van de kathedraal en het Sint-Janscentrum. De inktkoker in de bek van de adelaar, bevestigt dat Johannes een Evangelie heeft geschreven.

Na het kaarsje voor Maria en het bezoek aan de kathedraal gaan we door de stad Den Bosch zelf. Op de kruising met de Hinthamerstraat en de Sint Jozefstraat zien we Sint Jozef, de pleegvader van Jesus Christus, hier met zaag en werkbank. Daar gaan we rechtsaf (sommige tracks gaan hier richting Jeroen Bosch Art Center rechtdoor).

We komen we al snel over de Binnendieze. We kijken nu even. Later komen we er uitgebreid op terug. (sommigen genieten al van de Orthenpoort). Langs de Orangerie komen we bij Kardinaal Van Rossem.

‘s-Hertogenbosch. N51 41.308 E5 18.413
's-Hertogenbosch kreeg in 1184 stadsrechten van hertog Godfried III als een nederzetting van handelaren aan de samenloop van de Aa en de Dommel. Het is één van de oudste steden van Nederland.

In die tijd was het niet zo gebruikelijk dergelijke rechten expliciet vast te leggen en veel andere (nieuwe) steden in de Nederlanden namen het Bossche geschreven stadsrecht als voorbeeld. Het werd een echte katholieke stad aan de noordrand van het hertogdom Brabant, met zijn grote steden Brugge, Gent en Mechelen. In 1629 werd 's-Hertogenbosch veroverd door Frederik Hendrik tijdens het Beleg van ’s-Hertogenbosch, als vestingstad moeilijk in te nemen.

GPSwalking.nlNu is 's-Hertogenbosch als provinciehoofdstad een administratief en bestuurlijk centrum van de provincie. Den Bosch heeft 140 000 inwoners. Na het vertrek of sluiting van AMP, Michelin, De Gruyter, Verkade en de Kruithoorn richt men zich nu meer op de zakelijke en financiële dienstverlening.

Zo is het hoofdkantoor van Van Lanschot in het Paleiskwartier gevestigd. Maar, de grootste bierbrouwer Heineken is gebleven. In 's-Hertogenbosch bevind zich tevens het Vicki Brownhuis, het eerste inloophuis in Nederland voor volwassenen en kinderen met kanker en hun naasten.

Het middeleeuwse stadscentrum van 's-Hertogenbosch is een van de oudste en compleetste van Nederland. De binnenstad is het grootste omwalde gebied van het land.

Zwanenbroedershuis N51 41.327 E5 18.549
Illustere Lieve Vrouwenbroederschap - In 1318 wordt een Broederschap opgericht voor de “clerici en scolares” van de geestelijke stand. De organisatie richtte zich op de verering van Maria. Aanleiding daarvoor was de opkomende Mariadevotie in de stad. De broederschap bezat een eigen kapel in de Sint-Janskathedraal, rijkelijk versierd en nog steeds te bezichtigen.

In 1367 is de eerste Maria processie door de Broederschap georganiseerd. Ook vrouwen kunnen toetreden. De Zwanenbroeders zijn personen die in de late Middeleeuwen buiten het reguliere lidmaatschap van het Illustere Lieve Vrouwenbroederschap vielen. Meestal waren dat adellijke personen die een zwaan cadeau gaven aan de gezworen leden van de broederschap

Aanvankelijk waren alleen leden vanuit de clerus aangesloten bij het genootschap. Al snel werden ook anderen toegelaten. Na de inname van 's-Hertogenbosch door Frederik Hendrik in 1629 veranderde het karakter van het genootschap. Vanaf 1642 bestond het genootschap uit 18 katholieke en 18 protestantse leden, een compromis, omdat Willem van Oranje lid is geweest. Doorgaans gaat het om mensen met een vooraanstaande maatschappelijke positie, zoals Jeroen Bosch, maar ook Koningin Beatrix en kroonprins Willem-Alexander. Ook Koningin Juliana en Prins Bernhard waren Zwanenbroeders. Zij zijn de enigen die tegenwoordig deze titel mogen voeren.

Het genootschap heeft een eigen 'verenigingsgebouw', het zogeheten 'Zwanenbroedershuis' in 's-Hertogenbosch. Sinds 1483 is dit gevestigd in de Hinthamerstraat. Het huidige vroeg-neogotische Zwanenbroedershuis dateert uit 1846 en is als museum opengesteld voor het publiek.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSSint Jozefkerk (1859-1971) (nu Orangerie) N51 41.426 E5 18.489
Na 1850 konden de katholieke kloosterorden terugkeren naar de stad. Aan de St Josephstraat bouwden, onder architect A. van Veggel, de paters Redemtoristen een klooster met de paterskerk. Het is gebouwd in neo-gothische stijl. Rechts van de kerk ligt het klooster, nu appartementencomplex.

De Redemptoristen waren erg geliefd, vanwege hun massale zielenzorg aan de armen. Officieel heten zij Congregatie van de Allerheiligste Verlosser (verlosser in het Latijn: redemptor). Een van de bekendste Redemptoristen was Peerke Donders uit Tilburg. Maar ook kardinaal Van Rossum was Redemptorist.

In 1971 was de laatste kerkdienst. Nu heet het gebouw de Orangerie en is een centrum voor congressen, bedrijfsbijeenkomsten en recreatie.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSKardinaal van Rossum plein N51 41.467 E5 18.476
Een typisch traditioneel academisch uitgebeeld bronzen standbeeld uit 1934 van Kardinaal van Rossum, de eerste Nederlandse kardinaal na de Reformatie. Het bereld in gemaakt door August Falise en in Brussel gegoten.

De kardinaal, die in 1932 was gestorven, was lid van de Congregatie van Redemptoristen. De Gemeenteraad dankt en eert op deze wijze het vele goede werk wat de paters voor Den Bosch hebben gedaan.

Op de terugweg richting stad passeren we rechts het ziekenhuis. We gaan weer over de Binnendieze tot we door de winkelstraat Hinthamerstraat naar de Markt gaan. Een prachtige combinatie van oud en nieuw, historie en moderne tijd. Een levend museum….

Maar we kunnen het niet laten om naar rechts naar de Gathuispoort te gaan en de Dieze te bewonderen. Met al de bijbehorende schitterende taferelen. Prachtig!

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSGroot Ziekengasthuis N51 41.410 E5 18.407
Het hele grote complex aan de rechterkant is het Groot Ziekengasthuis. Al in 1274 wordt het genoemd en rond 1470 werd het ziekenhuis gebouwd en een gebouw voor zwakzinnigen waar nu deze ingang staat.

De ingang was voorheen aan de Gasthuisstraat met een brug en poort over de Dieze. In die poort stonden de beelden van de H. Vincentius a Paolo en de H. Elisabeth van Thüringen.

In 1907 besluit het Bestuur van de Godshuizen om de oude gebouwen te slopen en wordt de nieuwbouw gerealiseerd, waarna in 1928 deze ingang voor de polikliniek volgt met nu wederom de beelden van Vincentius en Elisabeth in Maulbrunner zandsteen, gemaakt door M. van Bokhoven en Jonkers.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSGasthuispoort (1661) (Gasthuisstraat 16) N51 41.379 E5 18.353
Dit is de oude toegangspoort naar het Groot Ziekengasthuis. De poort uit 1661 is opgetrokken in arduinsteen en is tot 1920 de hoofdpoort voor het ziekenhuis geweest.

In het fronton is een uit hout gesneden stadswapen te zien. De brug ervoor was oorspronkelijk ook van hout, maar werd in 1742 van steen gemaakt.

Naast de brug zien we een houten watertrap; het is een originele brandtrap, om bij brand water uit de Binnendieze te kunnen halen. Links bevindt zich een klein luik van waaruit eeuwenlang aan de armen en bedeelden in de stad medicijnen werden overhandigd.

Rechts zien we nog het gebouw van het Bestuur van de Godshuizen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSBinnendieze N51 41.384 E5 18.327
De Binnendieze is de rivier die door de stad slingert en vanwege de beperkte bouwruimte deels of soms geheel is ondertunneld; soms over meer dan 400meter.

De woningen zijn over de rivier heen gebouwd. Anders dan de grachten in Hollandse steden, ligt de Dieze steeds aan de achterzijde van de panden.

Het is mogelijk om een ‘rondvaart’ te maken, zij het dat men niet helemaal rond gaat, maar op en neer pendelt.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDieske N51 41.380 E5 18.316
Alaert Du Hameel (c. 1450-1507) heeft ter ere van Dieske, het bekende Bossche jongetje van 500 jaar geleden, een fontein ontworpen.

Uiteindelijk is dat door Jean Marianne Bremers in 1991/1992 vorm gegeven. Het ontwerp stamt is slechts op een postzegelgrootte tekening gemaakt.

Dieske is een variant van Manneke Pis in Brussel, maar hier vergezeld van de nar en het zeer fraaie verliefde stel.

 

We zien linksonder tegen de Dieze nog een stukje van de aller oudste stadsmuur van de 13e eeuw.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDan komen we op de Markt (N51 41.334 E5 18.201). Al bij Jeroen Bosch als markt in gebruik. Er staan vele oude huizen, maar ook zien we nieuwe, minder historische panden, waardoor het een bonte verzameling wordt.

Op een van de terrassen kunnen we het overdenken…. Maar mooi en interessant is het er wel. En het prachtige weer helpt ons daarbij.

Jeroen Bosch N51 41.343 E5 18.242

Op de Markt staat het standbeeld van de meest beroemde Bosschenaar Jeroen van Aken, beter bekend onder de naam Jheronimus Bosch ('s-Hertogenbosch, circa 1450 – augustus 1516), ook Hiëronymus of Jeroen genoemd.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHij was een Nederlands kunstschilder van de Noordelijke Renaissance. Hij stamde uit een kunstenaarsfamilie. Zijn grootvader Jan, vader Anthonis, broer Goossen en drie ooms waren schilder. Waarschijnlijk werd Jeroen hier op de Markt in De Kleine Winst geboren – zie de plaquette aldaar.

Hij was tijdens zijn leven al wereldberoemd en befaamd onder de koningen en hertogen, die zijn kunst al kochten. Verder is er vrij weinig over hem bekend.

Tegen het einde van deze wandeling zullen we het Jheronimus Bosch Art Center passeren.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Moriaan N51 41.376 E5 18.181
De Moriaan is het oudste bakstenen huis van Nederland. Het gebouw staat aan de Markt.

Het is gebouwd in de 13e eeuw en wordt thans gebruikt door de plaatselijke VVV en een kroeg, Plein 79. In de kelder zijn nog 13e eeuwse balken te zien.

De Moriaan werd volgens de overlevering in 1220 gebouwd door Hendrik I van Brabant voor zijn vriend Beckerlijn. Het betreft een gotisch bakstenen zaalhuis met een rond torentje.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe Maatschappij voor Brandverzekering N51 41.375 E5 18.196
Daar tegenover zien we een tegeltableau van een ridder te paard die een monster verjaagd. Op de afbeelding de tekst: Gaat weg van hier monster. Dit Bosch behoort mij. Daarnaast een wapen van een gouden leeuw op zwart van Brabant.

Hendrik I (1165 - 1235) was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190. De afbeelding toont overigens Hertog Jan van Brabant, de stichter van de stad 's-Hertogenbosch.

De Maatschappij voor Brandverzekering voor het Koningrijk der Nederlanden bouwde in 1903 het kantoorpand aan de Choorstraat 16 in 's-Hertogenbosch. Het pand Roodenburg, waarop het tegeltableau als reclame is aangebracht, is in 1910 vernieuwd.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSOok modern winkelen gaat hand in hand met vroeger. Maar wat de stierenvechterarena te maken heeft met Den Bosch is me onduidelijk.

Het is wel een mooi geheel. Niet te groots, pompeus, zoals zo vele moderne centra groot moeten zijn, maar een beetje rommelig, versnipperend, naar het karakter van de hele stad.

Daarna zoeken we ons een route naar de rand van de stad met de Citadel als ons doel. We kruisen de Dieze, de Zuid-Willemsvaart, die hier begint en bekijken de brug over de Aa.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSArena N51 41.484 E5 18.239
De Arena is een nieuw modern winkelcentrum.

Veel van de winkelpanden zijn gevestigd in de oude straten van de stad, zoals de Hinthamerstraat. Maar hier is een totaal nieuw centrum verrezen in een ronde vorm, die doet denken aan de arena. Voor de ingang staat een bronzen stier – “Torro” genaamd - van de Spaanse kunstenaar Juan Ripollès. oro".

Het beeld is op 18 april 2002 door de Spaanse beeldhouwer zelf onthuld.

Sint Petrus N51 42.318 E5 27.503
Het natuurstenen beeld van de H. Petrus met in zijn linkerhand een sleutel en zijn rechterarm opgeheven.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet beeld is geschonken door de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch in 1992 naar aanleiding van hun 150 jarig bestaan.

St. Petrus(die overleden is in het jaar 64 n.C is een van de twaalf apostelen van Jezus en martelaar. Hij was de eerste paus. Hij wordt afgebeeld met de sleutels van de hemel.

Het beeld staat hier sinds 1992 in de tuin van het vroegere refugiéhuis Mariënhagen en stond oorspronkelijk in de voorgevel van de – in 1982 gesloopte - kerk St. Petrus' Banden.

Jonas en de walvis N51 41.659 E5 18.294
Op de brug over de Aa is een beeld geplaatst van Jonas en de Walvis.

Het beeld toont Jonas op het moment dat hij uit de vis komt, als een nieuw mens.

In 1965 werd het beeld in opdracht van het gemeentebestuur geplaatst als symbool voor de zich vernieuwende stad.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDeze brug was al heel vroeger de toegang toe de stad vanuit het noorden.

Citadel (De Papenbril) N51 41.711 E5 18.174
De Citadel is een voormalig fort gelegen aan de noordkant van de binnenstad van de stad. Dit fort werd aangelegd tussen 1637 en 1645.

Op de plaats waar de Citadel werd aangelegd, stonden in de 14e en 15e eeuw huizen, evenals de Orthen Poort die op Bastion Orthenpoort stond. De citadel was een fort met daarbij vijf punten in het bastion. De aanleg van het fort werd kort na de inname van de stad in 1629 gestart. Het fort kreeg de naam Fort Willem Maria, namen van twee van de kinderen van prins Frederik Hendrik van Oranje, die de stad had veroverd van de Spanjaarden.

Om het fort een vrij schootsveld te geven werd de wijk Ortheneind gesloopt, samen met de St.-Petrus en Pauluskerk. Het gebied waarvan de bebouwing tegen de vlakte ging, besloeg ongeveer 4 ha. Ook de noordelijke toegangsweg naar de stad ging voortaan via de Citadel lopen langs de noordelijke en de zuidelijke poort van het bouwwerk.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSHet fort had na de voltooiing twee functies. Het moest de stad verdedigen tegen eventuele aanvallen van de Spanjaarden, maar tegelijkertijd moest het ook de Bossche inwoners in de gaten houden. Het Staatse bewind was bang dat de inwoners van het katholieke 's-Hertogenbosch trouw bleven aan de Spaanse koning. Gedurende de Tachtigjarige oorlog had legeraanvoerder Alva het gezag over de Nederlanden. In de periode dat de Citadel werd gebouwd, was het gezag van de Spaanse koning in het Noorden van het land al aan het terugdringen, maar in het Zuiden van het land had de koning nog veel gezag.

Rond 1789 werd aan het fort een kazernefunctie gegeven. Midden op het terrein werd een kazernegebouw gebouwd, welke in 1848 werd uitgebreid met vier vleugels. Dit gebouw met de daarbij behorende vleugels waren bedoeld voor de manschappen. In de militaire periode vervulde de kazerne ook de functie van tribunaal en militaire gevangenis. In de Franse Periode zijn hier ook mensen geëxecuteerd. In deze periode kreeg de Citadel ook de naam Citadel.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSTussen 1823 en 1825 is de Zuid-Willemsvaart gegraven. De scheepvaart had veel last van de uitstekende punt die in de Zuid-Willemsvaart stak. Deze punt is in 1880 gesloopt. De vier militaire gebouwen zijn in 1984 gesloopt, toen de Citadel grondig werd gerenoveerd.

De militaire functie had het immers al in de jaren ‘60 verloren. Het carrévormige gebouw, waar de vleugels aan werden gebouwd, is eveneens gesloopt, maar na aanleg van de kelders gereconstrueerd. Het doet nu dienst als Rijksarchief; het Brabants Historisch Informatie Centrum is hier gevestigd. Regelmatig maak ik gebruik van informatie uit het BHIC.

Bij het Schippertje kijken we rond, naar dit kruispunt van waterwegen. Hoe dikwijls hebben we inmiddels al gezegd, dat Dommel, de Aa of de Zuid-Willemsvaart uitmonden in de Dieze. Nou, daar zijn we dan. Daarna langs de Dommel en Binnenhaven richting NS-station.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDieze N51 41.723 E5 18.054
Hier bij de Citadel is een belangrijk kruispunt van waterwegen. Al in diverse wandelingen heb ik verteld, dat de Dommel in België ontspringt en de Aa in de Groote Peel en dat ze beide, evenals de Zuid-Willemsvaart, uitmonden in de Dieze in ’s-Hertogenbosch. En dat zien we hier.

De Aa komt achter de Citadel langs. De Zuid-Willemsvaart snijdt zelfs een punt af van de vesting, daar waar de kanonnen staan. De Binnendieze of Binnenhaven gaat onder de ophaalbrug door en daarna monde de Dommel uit in de Dieze, die 6 km verder in de Maas uitmondt.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS‘t Schippertje N51 41.650 E5 18.098
Ton Buijnsters (Haaren 1936-Haaren 1998), beeldhouwer.

Janus en Bet. N51 41.425 E5 17.995
Het bronzen beeld is een ode aan Henk Teulings. Henk Teulings, schrijver van de in de periode van 14 maart 1957 tot kort voor zijn dood op 15 september 1972 durende, in de krant verschenen rubriek Ut gebet van Janus en Bet in het Bossche Middenstandsdialect.
Van daar de naam “unnen Bosschenaar”.

Het beeld is van ZJK - Zuster Jesualda (Johanna G.A.) Kwanten (Gendt 1901-Tilburg 2001), beeldhouwster en illustrator in Tilburg

Bosch van Drakesteinfontein. N51 41.429 E5 17.767
Boven op de zuil in het bassin met fontein staat een draak met het wapen van de stad. Het is gemaakt uit gedreven koper. Aan de voorkant zien we de voorstelling van een vrouwenfiguur met twee meisjes waarvan er een aalmoes geeft aan een arm vrouwtje. Spreuk charitate nibetant (Zij blonken uit door liefdadigheid).

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSDe fontein is gebouwd volgens het testament Jhr.Mr. P.J. Bosch van Drakestein, Commissaris van de Koningin van 1856 tot 1894.

Hij overleed in mei 1894. Hij gaf een legaat van 10.000 gulden voor de fontein ter herinnering aan zijn in 1884 overleden echtgenote Elisabeth en zijn tweelingdochters Paulina en Henriette die in 1881 op 16-jarige leeftijd overleden.

De fontein is onthuld op 19 juli 1903. Het ontwerp is van Ir. J.J.Dony. In 2001 is het monument gerestaureerd.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSNabij het NS-station (N51 41.425 E5 17.678) keren we terug de stad in en zien, dat hier vele Lange Afstands Wandelingen LAW’s (N51 41.413 E5 17.894 ) beginnen.

De meeste zijn op Internet geplaatst en kunnen als GPS-route gedownload worden. Ook op deze wijze vindt de pelgrim zijn weg. Al slingerend keren we naar de Markt terug.

Alweer terrasjes…..

Helaas hebben we Zoete Lieve Gerritje gemist.

Bokspringende kinderen. N51 41.430 E5 17.821
Bronzen beeld van twee bokspringende kinderen op vierkante tufstenen sokkel.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSIn december 1960 opende de bank Van Mierio een nieuw pand aan de Stationsweg. Tegen dit moderne bankgebouw was nogal geprotesteerd omdat het de harmonie van de Stationsweg met zijn negentiende-eeuwse panden verstoord.

Ter gelegenheid van de opening van het bankgebouw beloofde Van Mierio het beeld en schonk het symbolisch.
Het beeld is op 31 oktober 1962 aan de gemeente. Goed te zien is dat de kinderen niet op een normale manier bokspringen.

Het onderste kind staat in de richting van de oude binnenstad en kijkt naar het bankgebouw, terwijl het springende kind de blik gericht heeft op het zich toen nog steeds uitbreidende westelijke stadsdeel.

Stadhuis op de Markt. N51 41.317 E5 18.204
Het stadhuis in 's-Hertogenbosch staat aan de Markt in de binnenstad van de Brabantse hoofdstad.

De architect van het stadhuis was Jan Derkennis, die ook betrokken was bij de bouw van de Sint-Janskathedraal. Het gebouw dateert uit de tweede helft van de 14e eeuw.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSIn 1372 werd de oudste klok opgehangen. Men neemt aan, dat de ophanging van deze klok de afronding van de bouw betekende. In 1463 brandde een deel van het stadhuis voor een groot deel af, waarna het verbouwd moest worden. Deze verbouwing was in 1533 afgerond.

Na het Beleg van 's-Hertogenbosch in 1629 werd de Spaansgezinde stad bezet door troepen van de protestantse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het stadhuis kreeg hierna een nieuw uiterlijk dat de macht van het gewest Holland, de belangrijkste kracht binnen de Republiek, moest uitstralen.

Na 1670 volgden veel verbouwingen aan het stadhuis. De gotische stijl maakte plaats voor het huidige classicistische uiterlijk.

Na het stadhuis en het moderne V&D gebouw (N51 41.305 E5 18.174 ) uit de jaren ’30 gaan we naar het zuiden toe om de stad daar te verkennen. Eerst de Catharinakerk, de vestingwal met bastion Oranje.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSSint-Catharinakerk N51 41.153 E5 17.999
De Sint-Catharinakerk of Kruisherenkerk staat aan de Kruisbroedershof. De kerk is vernoemd naar Sint Catharina van Alexandrië. In de voorpui staat een beeltenis van haar. Ook het kruisteken van de Kruisheren is hier en daar in het gebouw aanwezig.

Als gevolg van de capitulatie na het Beleg van 's-Hertogenbosch werd de kerk protestants. De katholieke schilderingen van Pieter Jozef Verhagen werden in schuilkerken opgeslagen. Doordat er in 's-Hertogenbosch weinig protestanten waren, kreeg de kerk een andere bestemming. Zo werd de kerk onder andere gebruikt als paardenstal. Na het decreet van Napoleon Bonaparte werd de kerk weer teruggeven aan de katholieken. Het gebouw was echter erg beschadigd en voor een gedeelte vervallen.

De huidige kerk is de derde die op de plek heeft gestaan. Van de oudste kerk rest alleen nog de koorafsluiting. Deze rust op een overkluizing van de Kerkstroom, die een onderdeel is van de Binnendieze. De kerk is een koepelkerk, gebaseerd op de negentiende-eeuwse kruiskerk die hier heeft gestaan. De derde kerk is in 1917 of 1918 voltooid en is een rijksmonument. De architect van deze kerk was Jan Stuyt. Bron: Wikipedia

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSRijkswaterstaat - Dienst Noord-Brabant N51 41.062 E5 18.194
Langs de Zuidwal staat het voormalige statige Paleis van Justitie ( N51 41.100 E5 18.074 ). Het eeft gediend van 1924 tot 1998. Nu zetelt het Gerecht in het nieuwe Gerechtsgebouw achter het station.

Rechts daarvan zien we het (vroegere) strafrechtgebouw dat bestaat uit twee rechte vleugels die door een halfrond middendeel zijn verbonden met de koepelvormige zittingzaal en een ronde entreehal. In die hal plaatste kunstenaar Gerard Verdijk opvallende objecten van graniet en hout. Het gebouw dateert in zijn huidige vorm van 1990.

Dit kantorencomplex van circa 9000 m2 is een sterk gesloten bouwwerk met een centrale hal, afgedekt met een rond puntdak. Ondanks de markante ligging aan de Zuidwal en de oorspronkelijk sterke hoofdopzet, zijn er bij de uitvoering te veel concessies gedaan aan het oorspronkelijk ontwerp. Vooral de te lage centrale ruimte, de onduidelijke entree, de spiegelende ramen en de mislukte knipoog naar de Bossche school hebben dit in potentie belangrijke overheidsgebouw uiteindelijk min of meer gedegradeerd tot een tamelijk kleurloos kantorencomplex. Architect: EGM, projectarchitect Bas Molenaar Bouwjaar: 1987.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSBastion Oranje N51 41.023 E5 18.136
De naam Bastion Oranje is te danken aan het gegeven, dat dit bastion gebouwd werd in opdracht van de Staatse overheid. Dit was in 1634.

Dit Bastion werd aan de omwalling toegevoegd, omdat de afstand tussen Bastion Vught en Bastion Baselaar te groot was. Bastion Vught lag bij de Vughterpoort, waar nu het Wilhelminaplein ligt. Bastion Baselaar lag aan de huidige Hekellaan, waar nu een parkeerterrein ligt. Bastion Oranje lag ongeveer halverwege en had een prima schootsveld op Het Bossche Broek.

Bastion Oranje werd tegen de wal en de restanten van de middeleeuwse stadmuur gebouwd. Een muurtoren werd uitgebouwd tot een hol bastion. Dit hield in, dat er binnen in het bastion een waterpartij was. Als ze er al doorheen kwamen, moesten ze nog het water overwinnen.

Het bastion verloor in 1874 de verdedigingsfunctie door de vestingwet. De muren van het bastion hielden wel de waterkerende functie. Deze rol vervult het nu nog steeds. Bron: Wikipedia.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSBastionder N51 41.044 E5 18.168
Gedeputeerde Onno Hoes en wethouder Jetty Eugster openen begin april 2009 het nieuwe informatiecentrum Bastionder op Bastion Oranje.

In het Bastionder is een middeleeuws rondeel zichtbaar en het bekende kanon Stuer Gewalt, in de volksmond ook wel “Boze Griet” genoemd Het is een Bosch’ kanon met een bijzondere geschiedenis.

Dit bewaard gebleven smeedijzeren geschut, daterend uit het einde van de middeleeuwen (1511-1512), is momenteel uiterst zeldzaam in Europa, in Nederland is het kanon uniek in zijn soort.

Vanaf 11 april 2009 is het Bastionder tussenstop in een vaartocht en een stadswandeling. Onder het 'half geopende' dak ligt een middeleeuws stukje geschiedenis verscholen. De stadsmuur van kort na 1300, een later dichtgemetseld poortje in die muur, en het rondeel uit 1543, inclusief een schietgat uit de tijd toen nog met pijl en boog werd geschoten.

Terug de stad in passeren we het Noordbrabants Museum en verder langs enkele monumenten gaan we richting Jeroen Bosch Museum.

Het is echter eenvoudig om nu in te korten en terug te gaan naar de Parade en de Sint-Jan. Het gevaar bestaat, dat we het mooie slot van deze wandeling missen.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSNoordbrabants Museum. N51 41.200 E5 18.325
Het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant werd opgericht in 1836. Enkele oprichters waren Gouverneur van de provincie A.J.L. Baron Van den Bogaerde van Terbrugge (zijn portret hangt in de gang van het museum) en dr. C.R. Hermans, rector van de Latijnse scholen in Den Bosch. De gemeente Den Bosch stelde de bovenverdieping van de Boterhal op de Pensmarkt ter beschikking. Na een verbouwing in 1925 ontstaat het Centraal Noordbrabants Museum.

In 1981 werd het museum ondergebracht in het voormalige Gouvernementencomplex in de Verwersstraat in het voormalig Militair Gouvernement, een monumentaal 18de-eeuws stadspaleis, met diverse kamers op de begane grond en een eerste verdieping.

De collectie van het Noordbrabants Museum loopt van de prehistorie tot heden. Het museum dankt zijn reputatie aan zijn ononderbroken programma van grote en kleinere tentoonstellingen over uiteenlopende thema’s, zowel historisch als actueel. We zien werken als Het Oordeel Gods uit de late Middeleeuwen, De Blinde Liereman van Pieter Brueghel de Jonge en werken van Theodoor van Thulden, beeldhouwwerken van Walter Pompe en Spittend boerin van Vincent van Gogh.

Op de Historische afdeling op de bovenverdieping zijn onder andere schilderijen van Jan Peeters van het interieur van de Sint-Jan kathedraal en Het schermeroproer te 's-Hertogenbosch in 1579 van Jan van Diepenbeeck te zien. Verder laat Neolithisch aardewerk, Romeins wijnservies, diverse schilderijen over Noord-Brabant en een historische maquette van 's-Hertogenbosch te zien. Ook is er een tentoonstelling over de De Gruyter.

Er is nog een buitentuin met diverse beeldhouwwerken. In het paleis vindt u de presentatie De wereld van Bosch rondom de beroemde middeleeuwse kunstschilder Jheronimus Bosch.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSVerzetsmonument N51 41.109 E5 18.567
Beeldengroep van drie staande mannenfiguren op een tufstenen voetstuk. Op dit voetstuk de tekst: gedenk die tot der dood getrouw, in 't zicht van trouweloze machten, het vege lijf ten offer brachten, opdat de geest verwinnen zou.

De drie bronzen figuren symboliseren het Nederlandse volk. De beide achterste mannen stellen de slachtoffers van de concentratiekampen voor; de voorste heeft zijn boeien verbroken en gaat als overwinnaar de nieuwe tijd tegemoet.

Joods scholieren monument N51 41.140 E5 18.591
Aan de overzijde in het parkje staat het Stenen beeld van drie, dicht opeengedrongen kinderen met hun schooltas, geplaatst op een natuurstenen voetstuk. Dat monument is onthuld op 28 april 1995, in het bijzijn van een aantal oud-leerlingen van het Joodsch Lyceum.

Henri Bakker N51 41.119 E5 18.604
Enigszins in slechte staat – dat doet me pijn – zien we het Monument Henri Bakker aan de Hekellaan. We zien een bronzen reliëf van een adelaar die in zijn poten een portretmedaillon van Bakker vasthoudt.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPS“de burgerij dezer stad aan haren luchtvaartpionier Henri Bakker, eerste piloot van het Nederlandse leger 1911 1936 “

Hendrik Bakker (geboren in den Bosch in 1878 - +1933), was luchtvaartpionier en de eerste Nederlandse militaire vlieger. Op 20 september 1911 vloog Henri Bakker met waarnemend luitenant Visser de eerste vlucht in dienst van het leger, deze legermanoeuvre vond plaats op het terrein "De Pettelaar". 25 jaar na deze vlucht is het monument in 1936 onthult.

We benaderen het Jeroen Bosch Centrum op een prachtige wijze. Als we links uitwijken richting kerk, kijk dan ook eens verder links bij de Dieze, hoe mooi dat is!

En dan die rare Bosch. Wat heeft ie toch bedacht? Wat zag hij? Wat deed hij? Waarom? Ga in het Art Center en beleef zijn beeldvorming.

We hebben zelf nog even een uitstapje gemaakt richting Sluis 0 bij de Zuid-Willemsvaart, maar we hebben genoeg gezien….

… en toch komt nog het mooiste stukje van de Binnendieze, met de bruggetjes en bogen achter elkaar. En dan sluiten we af met Oeteldonk. Want wie Oeteldonk noemt, weet dat we in den Bosch, of ’s-Hertogenbosch zijn geweest.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSJheronimus Bosch Art Center. N51 41.281 E5 18.721
Het Jheronimus Bosch Art Center aan het Jeroen Boschplein is een museum gevestigd in de voormalige Sint-Jacobskerk, een rijksmonument. In de volksmond wordt het centrum voornamelijk Jeroen Bosch Centrum genoemd.

In het museum zijn replica's van schilderijen van de religieuze schilder Jheronimus Bosch te zien, een schilder die in 's-Hertogenbosch is geboren. Tevens staan er in het centrum voorwerpen die nagemaakt zijn uit de schilderijen van Bosch. Zo hangen er grote vissen in de kerk die tevens terug te vinden zijn in verschillende werken van Bosch. Op het plein voor de kerk staat een fontein die door de kunstenaar Ruudt Peters gekopieerd is uit één van de bekendste schilderijen van Bosch: De Tuin der Lusten.

In het centrum is een glazen lift te nemen naar de hoofdtoren (dat tevens als uitzichtpunt over de stad dienst doet), alwaar men via de trap kan afdalen en ondertussen verschillende replica's van Bosch tegen komt. Doel van het centrum is vooral om het verhaal en het leven van Jheronimus Bosch te belichten. Het gaat het centrum dus minder om zo waarheidsgetrouwe schilderijen van Bosch te laten zien. Hierom zijn niet alle replica's even gelijkend of mooi te noemen.

De Poolse broers Mierzejewski hebben voor het museum verschillende tapijten gemaakt met taferelen uit werken van Bosch.

Op 26 maart 2007 werd het centrum geopend door Pieter van Vollenhoven. De schilder Jheronimus Bosch is een belangrijke trekpleister voor toeristen van de stad. Originele schilderijen van Bosch zijn echter niet meer in de stad te vinden (mede door Spaanse plunderaars in de 16e eeuw).

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSZusters van Orthenpoort N51 41.358 E5 18.630
Het klooster werd in 1409 gesticht door ridder Jan van Orthen. In 1423 vestigen zich een aantal zusters van het Gemene Leven zich in het Huis ten Orthen aan de Hinthamerstraat. Het betrof hier een zonder kloosterregel levende gemeenschap, zij legden geen gelofte af en leidden een leven volgens de statuten van het kapittel van Windesheim.

Wanneer men begonnen is met de bouw van het klooster op het terrein ten noorden van de Dieze is niet exact bekend. Wel is bekend dat ze in 1435 het recht kregen een kapel te mogen bouwen. Vanaf 1444 ging men ook fraters opnemen en was er sprake van een dubbelconvent. Vooral het aantal zusters was in de begintijd zeer talrijk (700 ), maar in 1629 waren dit er nog slechts 104. Het aantal broeders is altijd zeer beperkt geweest.

Twee gebouwen resteren nu nog van het oorspronkelijke klooster namelijk het poortgebouw en het "pand". Het poortgebouw is ingrijpend verbouwd en nauwelijks meer authentiek te noemen. Het "pand" is nog zeer oorspronkelijk en is vermoedelijk de refter van het klooster geweest.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSOeteldonk N51 41.367 E5 18.640
Dit pand staat op de plaats van het voormalige middeleeuwse poortgebouw van het Zusters van Orthen klooster. Het is nu in gebruik als Carnavalmuseum.

De geschiedenis van het, tot over de landsgrenzen befaamde, Oeteldonkse carnaval gaat terug tot 1882. Naar aanleiding van een poging van de bisschop om de sedert de Middeleeuwen bestaande Bossche vastenavondviering in te dammen werd toen, in een poging om het feest te behouden, het thans nog bestaande georganiseerde carnaval ingevoerd.

Enige Bosschenaren uit de gegoede stand bedachten een uniek spel waarin de gehele Bossche bevolking kon participeren: Oeteldonk. Volgens de middeleeuwse vastenavondtraditie van de ‘omgekeerde wereld’ wordt sedertdien de stad ’s-Hertogenbosch jaarlijks in het driedaagse dorp Oeteldonk omgedoopt. De Bosschenaren verkleden zich als boer of ‘durske’ (boerenmeisje). Aan het hoofd van het dorp staat de burgervaojer, Peer van den Muggenheuvel tot den Dobberd.

In dit pand is het Oeteldonks Gemintemuzejum gevestigd en plaatst het Oeteldonkse karnaval tussen de mondiale carnavalsvarianten.

GPSwalking.nl: foto bij GPS wandeling / wandeling / wandeltocht / track / lezing / workshop/ GPSEn zo komen we achter de kathedraal langs, weer terug bij de Parade, het centrale plein bij de Sint-Jan.

Op geen enkele wijze hebben we geprobeerd volledig te zijn. Er is zoveel te zien en te vertellen, dat het zeker loont om met een gids rond te wandelen en stil te staan bij de levende historie.

Meer dan 800 jaar lang heeft de mens hier gebouwd, gesloopt, aangepast, uitgebreid en vernieuwd. En dat zonder het hart en de ziel van de stad aan te tasten. Sterker nog. We proeven de sfeer van weleer.Het is een eer om hier te mogen gaan en staan en er deelgenoot van te mogen zijn.
We wensen u veel plezier.

Startpunt

  • Start/finish/parkeerplaats N51 41.212 E5 18.468

Geraadpleegde websites:

POI’s

  • Officialaat N51 41.330 E5 18.597
  • Nieuwsgierigaard N51 41.229 E5 18.356
  • Sint Jan N51 41.275 E5 18.474
  • Adelaar. N51 41.265 E5 18.459
  • ‘s-Hertogenbosch. N51 41.308 E5 18.413
  • Zwanenbroedershuis N51 41.327 E5 18.549
  • Sint Jozefkerk (1859-1971) (nu Orangerie) N51 41.426 E5 18.489
  • Kardinaal van Rossum plein N51 41.467 E5 18.476
  • Groot Ziekengasthuis N51 41.410 E5 18.407
  • Gasthuispoort (1661) (Gasthuisstraat 16) N51 41.379 E5 18.353
  • Binnendieze. N51 41.384 E5 18.327
  • Dieske. N51 41.380 E5 18.316
  • Markt N51 41.334 E5 18.201
  • Jeroen Bosch. N51 41.343 E5 18.242
  • De Moriaan. N51 41.376 E5 18.181
  • De Maatschappij voor Brandverzekering. N51 41.375 E5 18.196
  • Arena. N51 41.484 E5 18.239Sint Petrus. N51 42.318 E5 27.503
  • Jonas en de walvis. N51 41.659 E5 18.294
  • Citadel (De Papenbril). N51 41.711 E5 18.174
  • Dieze. N51 41.723 E5 18.054
  • ‘t Schippertje. N51 41.650 E5 18.098
  • Bosch van Drakesteinfontein. N51 41.429 E5 17.767
  • NS-station N51 41.425 E5 17.678
  • LAW’s N51 41.413 E5 17.894
  • Bokspringende kinderen. N51 41.430 E5 17.821
  • Stadhuis op de Markt. N51 41.317 E5 18.204
  • V&D gebouw N51 41.305 E5 18.174
  • Sint-Catharinakerk N51 41.153 E5 17.999
  • Rijkswaterstaat - Dienst Noord-Brabant N51 41.062 E5 18.194
  • voormalige statige Paleis van Justitie N51 41.100 E5 18.074
  • Bastion Oranje. N51 41.023 E5 18.136
  • Bastionder. N51 41.044 E5 18.168
  • Noordbrabants Museum. N51 41.200 E5 18.325
  • Verzetsmonument. N51 41.109 E5 18.567
  • Joods scholieren monument. N51 41.140 E5 18.591
  • Henri Bakker. N51 41.119 E5 18.604
  • Jheronimus Bosch Art Center. N51 41.281 E5 18.721
  • Zusters van Orthenpoort N51 41.358 E5 18.630
  • Oeteldonk. N51 41.367 E5 18.640
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.