Nadat we de auto geparkeerd hebben gaan we eerst een kijkje nemen in Natuurcentrum Slabroek. We hebben wel trek in een kopje koffie.

Het natuurcentrum is niet erg groot. De kleine expositie geeft een beeld van de omgeving. We drinken een lekker kopje koffie voor we op pad gaan. 

Buiten ziet het er ook gezellig uit. Zeker in de zomermaanden is het hier goed vertoeven. Ondanks het prachtige lenteweer op 10 februari 2008 is het nog te koud om buiten te zitten. Een andere keer.

Ook als u niet in het bezit van een GPS bent kunt u hier goed vooruit. Ruim 14 routes zijn hier uitgezet, waaronder een rolstoelenwandeling van 4 km.

Op de websit van natuurcentrum Slabroek is meer informatie te vinden. We geven u alvast een impressie:

Natuurcentrum Slabroek
Het Natuurcentrum Slabroek is gevestigd in een oude boerderij in het gehucht Slabroek, gelegen in Natuurgebied De Maashorst. Aan de balie kunt u terecht voor informatie over wandelingen, fietstochten, flora en fauna. Er zijn o.a. wandelkaarten te koop, maar ook natuurboeken, fietsroutes, ansichtkaarten, honing, enz.

De tentoonstelling
In het Natuurcentrum kunt u de tentoonstelling 'Bewogen landschap in beweging' bezoeken. Deze tentoonstelling geeft u een indruk van het Natuurgebied De Maashorst en zijn bijzondere kenmerken. Het is echter de bedoeling dat u vervolgens zelf het gebied in trekt en ervaart hoe mooi dit stukje Brabant is.

Educatie
Behalve een informatiecentrum voor recreanten is Slabroek tevens een centrum voor natuur- en milieueducatie. Voor leerlingen van het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs zijn er allerlei onderzoekende en ontdekkende activiteiten gericht op de natuur en het milieu.

Beheer
Het Natuurcentrum Slabroek wordt beheerd door de Stichting Centra voor Natuur, Landschap en Milieu. Participanten in deze stichting zijn de gemeenten Bernheze, Landerd, Oss en Uden. Daarnaast geeft Staatbosbeheer jaarlijks een financiele bijdrage aan de Stichting.

Acitiviteiten
Het centrum organiseert vele wandelingen, fietstochten, kindermiddagen en andere gezinsactiviteiten. Onder de kop 'activiteiten' vindt u een overzicht van de mogelijkheden, data en onderwerpen. Kijk ook eens op de website van Natuurgebied De Maashorst voor infomatie over activiteiten en mogelijkheden bij andere bedrijven en organisaties in De Maashorst.

Dan gaan we op pad. Het is al te warm voor onze dikke winterjassen en mutsen. Natuurlijk hebben we vooraf informatie op het internet gezocht. Wat voor gebied hadden we uitgekozen, wat is er te zien, wat is het verhaal erachter. Zo is het wandelen veel leuker. We kunnen u de website van Natuurgebied De Maashorst aanbevelen.

Het gebied is zeer in trek bij mountainbikers. Dus is het soms uitkijken geblazen. Zeker met een hond aan de lijn.

Historie
Het gebied de Maashorst ontstond toen de rivier de Maas hier tijdens de laatste ijstijd stroomde. Toen was het nog een breed meanderende rivier, die grof, grindrijk zand achterliet in haar stroomgebied. Wandelend door Natuurgebied De Maashorst, zien we nog altijd veel van de stenen die de rivier heeft afgezet.

Maar hoe kan de Maas dan verdwenen zijn? Dit komt doordat er meer dan honderdduizend jaar geleden breuken in de aardkorst ontstonden. Sommige delen van de aardkorst werden daarbij omhoog geduwd. Deze hoger gelegen delen zijn nog altijd duidelijk in het landschap terug te vinden. We noemen dit een horst.

Het lager gelegen gebied dat er naast ligt, noemen we een slenk. Natuurgebied De Maashorst ligt op zo'n langgerekte breuk, waar de aardkorst met ruim vier meter verschil omhoog gedrukt is. Het hoogteverschil is nauwelijks te zien, maar de breuk is nog wel te herkennen aan de bedekking van de aardkost. Op de horsten zien we grind en soms zelfs grote keien. De slenken zijn volgestoven met fijn dekzand.

Door de verschuiving van de ondergrond loopt het grondwater moeilijk weg bij een breuk. Het water wordt daardoor bij de horst omhoog gestuwd. Zo komt het dat in De Maashorst de hoger gelegen gronden natter kunnen zijn dan de lager gelegen delen. We noemen dit de wijstgronden.

Heidevelden
De Maashorst bestond vroeger voor het grootste gedeelte uit heidevelden. Hier graasden de schapen van de plaatselijke bevolking. Door veranderingen in de landbouw verdwenen de schaapskuddes en de meeste heidevelden werden omgevormd tot bos of landbouwgronden.

Om een gedeelte van de heidevelden weer terug te krijgen zijn in de Maashorst op enkele plaatsen bossen gekapt of voedseirijke graslanden afgegraven. Schapen, paarden en runderen worden ingezet om te voorkomen dat de heidevelden en graslanden weer dichtgroeien.

Natuur
De afwisseling in flora en fauna creëert steeds weer nieuwe, verrassende belevingswerelden. Heidevelden en grazige weiden, naaldbos en loofbos wisselen elkaar af, terwijl hoogteverschillen en open vlakten het landschap spannend en uitdagend maken.

In Natuurgebied De Maashorst komen natte en droge gronden vlak naast elkaar voor. Kabbelende beekjes trekken een sprankelend spoor door de wijstgronden. Het roestbruine kwelwater vindt er zijn weg door de breukvlakken in de bodem. De waterpartijen en beekjes geven het gebied een temperament dat ver teruggrijpt in de historie.

Het samenspel van landbouwgronden en vrije natuur laat zien dat menselijke aanwezigheid geen afbreuk doet aan het oorspronkelijke van het gebied. Al eeuwenlang vinden er agrarische activiteiten plaats met respect voor de natuur. Ook de hedendaagse agrariërs nemen hun verantwoordelijkheid in het natuurbeheer. Waar mogelijk wordt de natuurkern van het gebied hersteld, verandert grasland in natuurbos of kruidenland en krijgt een productiebos zijn oerkarakter weer terug. Soms betekent vooruitgang dat de tijd duizenden jaren wordt teruggezet.

Toekomst
Natuurgebied De Maashorst is een gebied in ontwikkeling. Verschillende organisaties, verenigd in Stuurgroep De Maashorst, hebben de handen ineengeslagen om het gebied in zijn oorspronkelijke staat te herstellen. De natuur zelf wijst daarin de weg. Om weggetrokken diersoorten weer een leefomgeving te geven, moet het gebied immers voldoen aan hún eisen. De natuur bepaalt, de mens is er slechts te gast.

Een groot aantal organisaties levert een bijdrage aan de ambitieuze projecten die op stapel staan. Met subsidies vanuit de EU, het Rijk en de Provincie en bijdragen van lokale overheden zijn vele projecten opgestart.

Stuurgroep De Maashorst heeft ook een scherp oog voor de plattelandseconomie in het gebied. De buitenste schillen, waar het natuurgebied overgaat in een aantrekkelijk cultuurlandschap, lenen zich bij uitstek voor recreatieondernemers en hun gasten. Juist in de buitenste regionen zijn campings, bungalowparken, restaurants, hotels en recreatiemogelijkheden te vinden. Steeds meer agrarische bedrijven kiezen er bovendien voor ook recreatieve diensten te bieden. De agrarische sector verbreedt zich. Zorgboerderijen zien het licht. Toeristen en recreanten kamperen bij de boer of proeven streekeigen producten.

Hier en daar staan informatieborden. Die lezen we graag:

In dit bos verwijderen we Amerikaanse vogelkers
De Amerikaanse vogelkers (prunus serotina) werd een eeuw geleden naar Nederland gehaald. De bladeren van deze soort verteren goed, het was de bedoeling dat de Amerikaanse vogelkers de arme bodems in onze dennenbossen zou verbeteren. Bovendien was het in Amerika een boom die bruikbaar hout opleverde.

Maar hier ontwikkelt hij zich helaas niet tot een boom en wordt hooguit een woekerende struik. In Nederland thuishorende dieren houden niet erg van de boom. Alleen de vogels, die eten zijn besjes en laten zijn zaadjes overal in grote aantallen vallen. Die zaadjes groeien erg vaak uit tot weer zo'n vogelkersstruik, die genoeg heeft aan halfschaduw om eindeloos voort te woekeren. De Amerikaanse vogelkers is inmiddels een plaag geworden. Als we hem zijn gang laten gaan, bedekt hij in het bos de hele bodem. En neemt daarbij de ruimte in van de oorspronkelijke planten, struiken en bomen. Dat leidt uiteindelijk tot een bos met veel minder plant- en diersoorten.

De beheerders van dit bos halen daarom de Amerikaanse vogelkers weg. Ze doen dat door de struiken (soms enkele jaren op rij) af te zagen of met wortel en al uit de grond te trekken. Dat ziet er nu niet zo fraai uit. Maar het legt wel de basis voor een gezond en gevarieerd bos in de toekomst.

De heidevelden zijn in dit vroege voorjaar nog niet echt kleurrijk. In augustus moet dit een plaatje zijn.

Begrazing met Nederlandse Landgeiten
De Maashorst toont een afwisselend landschap van bossen en open gras- en heidevelden.

Die afwisseling wordt in stand gehouden door begrazing met allerlei diersoorten. Elke soort heeft zijn eigen graaspatroon. Koeien eten met name eiwitrijk gras, schapen zijn net grasmaaiers, ruigere grassoorten worden door paarden gegeten. Reeën zijn de fijnproevers, eten van alles wat, denk dan aan knoppen en kruiden.

Het doel is het landschap open te houden, maar helaas dat lukt niet op de open heideterreinen, die groeien dicht met struiken, jonge berkjes en dennen. Daarom worden nu, als proef, 10 Nederlandse Landgeiten ingezet. Geiten zijn alleseters, zelfs braamstruiken staan op hun menu.

De Nederlandse Landgeit heeft een bont aanzien, de bokken hebben monumentale hoorns en ze zijn langharig. De geiten zijn terug te vinden op oude schilderijen tot het jaartal 1200 aan toe.

Net als alle andere grazers op de Maashorst, het zijn geen knuffels, laat ze met rust en houd voldoende afstand en niet voeren. Wat ze zelf vinden is gezonder voor ze dan menselijk voedsel.

Voor meer informatie: www.landgeit.nl