We hadden al wat wandelingen rond het dal van de Beerze uitgezet. Maar een wandeling door het historische centrum van Oirschot hadden we nog niet gelopen. Tot vandaag.

We hebben de wagen neergezet in Spoordonk. In dit rustige dorpje kun je nog zonder problemen een parkeerplaats vinden. In Oirschot kan dat op een drukke dag wel een hele onderneming zijn.

Het verdere voordeel van een start in Spoordonk is dat het begin van de wandeling door een mooi en rustig gebied gaat. Tegen de tijd dat u hongerig of dorstig wordt staat u dan in het centrum van Oirschot. En daar kunt u op veel gezellige plaatsen even bijkomen. Maar voordat het zover is moet er eerst gewandeld worden.

Wat zegt Wikipedia over Spoordonk:

Spoordonk
Een donk is een hoogte in een moerassig gebied, en het woord spoor komt waarschijnlijk van Sporkenhout, een struik.

Spoordonk ontstond bij Kasteel Ten Bergh, dat aan de Beerze gelegen was. Hier zetelden onder meer leden van de familie van Merode, die Heer van Oirschot waren.

In de 18e eeuw werd dit kasteel gesloopt, maar de slotpoort en het koetshuis zijn nog aanwezig. Op de plaats van het kasteel ligt nu een boerderij.

De karakteristieke Sint-Bernadettekerk vormt het middelpunt van het dorp. Deze parochiekerk werd op 28 september 1936 ingewijd, nadat in augustus 1935 was begonnen met de bouw.

De kerk werd ontworpen door architect A.J.M. Rats. De bewoners van Spoordonk wilden al een eigen parochie stichten op het eind van de 19e eeuw, maar pas in 1934 kregen ze hiervoor toestemming van de bisschop.

Daarna gaat het richting A58. Van verre hoor de de drukte van deze snelweg al, zeker als de wind wat verkeerd staat. Boven op de viaduct is goed te zien hoe druk deze weg is op een gewone zaterdag.

A58
De Rijksweg 58 is een Nederlandse autosnelweg en rijksweg, die gaat van het Brabantse Eindhoven in westelijke richting naar het Zeeuwse Vlissingen. De E312 loopt over bijna het hele autosnelweggedeelte mee. Het stuk voor knooppunt Batadorp (A2/E25) behoort niet tot de E312.

Verwacht mag worden dat de A58 in de toekomst verbreed gaat worden. Er is veel vrachtverkeer van en naar Rotterdam. En met de toekomstige groei in gedachte zal deze rijksweg verbreed moeten worden, zoals de meeste andere rijkswegen op dit moment aangepakt worden.

Daarna gaan we de stilte weer in richting de Kapel van de Heilige Eik. Op wikipedia vonden we meer informatie. Ook een interessante website is die van de Parochie Sint Petrus.

De Kapel van de Heilige Eik
De Kapel van de Heilige Eik is een schilderachtig gelegen bedevaartsoord ten westen van Oirschot in het dal van de Beerze, ten noorden van landgoed Baest.

De legende is omstreeks 1610 opgetekend door Petrus Vladeraccus, een toenmalig katholiek geloofsijveraar. De legende luidt dat een paar herders 'twee eeuwen voordien' (dus begin 15e eeuw) een Mariabeeldje op de oever van de Beerze vonden en dit in een eik plaatsten, waarna ze in aanbidding neervielen. Bewoners van Middelbeers namen het beeld mee en plaatsten het in hun kerk, maar de volgende ochtend was het beeld weer op de oorspronkelijke plaats aanwezig. De inwoners van Oirschot kwamen nu om het beeld te vereren, en er waren bij de eerste bezoekers al diverse mensen die op wonderbaarlijke wijze van hun koortsen genazen.

Naar een andere variant van de legende dreef het beeld stroomopwaarts in de Beerze, en werd het tot tweemaal toe door de Beersenaren ontvreemd.
De vondst van het beeldje werd op 24 juni 1406 gedateerd, wat de feestdag is van Johannes de Doper. Het beeldje zou in de Mariakerk zijn geplaatst, en in 1463 werd daar de Onze-Lieve-Vrouwebroederschap opgericht.

Jaarlijks werd nu een bedevaart georganiseerd waaran ook een priester en een acoliet deelnamen die in een boerenkar erheen werden gereden. Deze namen het miraculeuze beeldje met zich mee naar de Heilige Eik. Er volgde dan een Mis die door velen werd bijgewoond.

Na enige tijd heeft men ter plaatse een houten kapelletje neergezet, wat echter in de beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog werd verwoest. Het beeld werd echter in veiligheid gebracht, eerst in de Sint-Pieterskerk te Oirschot, en later in 's-Hertogenbosch.

Toch bleven de mensen deze plaats bezoeken. Er werd een bakstenen gebouwtje opgetrokken dat echter te klein was voor een altaar en ook de grote toeloop niet aankon. Daarna schonk de kanunnik Johannes Daems van Nuenen, nadat hij op wonderbaarlijke wijze genezen was, geld waarvan in 1606 een groter gebouwtje werd neergezet. Dit is in 1649 op last van de Staten-Generaal afgebroken, waarbij ook de eik werd omgehakt. Nog altijd echter kon men door het bidden van drij Pater nosters en drij Ave Maria voor dit beelt een aflaet van veertig daegh bekomen. Er werd zelfs regelmatig een noodkapel gebouwd van stro en plaggen. De noodkapel is beschreven en geschetst door Hendrik Verhees, en ook dominee Stephanus Hanewinkel memoreerde deze, geheel in zijn stijl, als bijgelovige heiligenverering.

In 1854 werd de huidige kapel gebouwd op de fundamenten van de oude. Deze kenmerkende kapel heeft een trapgeveltje en een 15e eeuwse arcade met vier zuiltjes, die afkomstig zijn van de Oirschotse Sint-Petruskerk. Daar ondersteunden ze de orgeltribune, tot de toren in 1904 gedeeltelijk instortte. In 1907 is de voorgevel met deze pilaren toegevoegd.

In de kapel bevindt zich een barok altaar. Dit heeft een reliëf dat de heilige eik en de vinder van het beeldje voorstelt, en een God de Vader figuur. Dit alles is uit 1746 en vervaardigd door Walter Pompe voor de voormalige schuurkerk. Het beeldje in de kapel is een kopie van het echte beeld dat zich als Troosteres der Bedroefden in de Sint-Petruskerk bevindt. Toch trekt de Kapel van de Heilige Eik veel meer bezoekers dan het originele beeld, en wel 250.000 per jaar.

De kapel is tevens gedachteniskapel voor de gevallenen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daartoe zijn in 1983 enkele glas-in-loodramen aangebracht van Jacques Slegers. Ook de brand van de kerk van Oirschot wordt hier gememoreerd.

Daarna gaat de wandeling verder naar Oirschot. We lopen een stukje langs de Beerze, daarna een flink stuk langs het Wilhelminakanaal. Dat lijkt saai, maar het is best een leuk stuk om langs te wandelen.

Wilhelminakanaal
Het Wilhelminakanaal loopt van de Amer bij Geertruidenberg naar de Zuid-Willemsvaart tussen Beek en Donk en Aarle-Rixtel en is 68 kilometer lang.

Het gedeelte van Geertruidenberg tot Dongen is bevaarbaar voor schepen tot 1350 ton. Het overige deel is beduidend smaller en daarmee slechts bevaarbaar voor schepen tot 500 ton. Gemiddeld is het kanaal 2,30 meter diep (ondiepste punt: 1,90 meter) en 25 tot 30 meter breed.

Tussen Dongen en Tilburg-Oost wordt het Wilhelminakanaal de komende jaren verbreed zodat ook de industrieterreinen van Tilburg door schepen tot 1350 ton bereikt kunnen worden.

Vlak voordat we Oirschot bereikten viel ons oog op dit bord. Honden zijn aangelijnd niet toegestaan. Mogen ze dan wel los lopen, of mogen ze hier helemaal niet komen.

Waarom? Geen idee, er was niets waarvoor u hier niet met een hond zou mogen lopen. Maar wel willen wij u op dit bord attenderen.

Vlak voordat u Oirschot binnenloopt komt u langs Heras. Bekend van het bekende hekwerk. Meer informatie kunt u vinden op de webiste van Heras.

Heras
In 1952 is Heras opgericht door Frans Ruigrok. Ruigrok standaardiseerde hekwerk en introduceerde bouwhekken. Door de toepassing van de bekende naambordjes op de hekken verwierf Heras grote naamsbekendheid. In 1987 werd Heras gekocht door CRH en ging het op in CRH Fencing & Security Group.

Heras Nederland is gevestigd in het Brabantse Oirschot in een modern pand. Rondom het pand is de showtuin van ons bedrijf gesitueerd. Elders in Oirschot bevinden zich de fabriek en een aantal kantoren. Heras heeft verkooppunten in Oirschot, Ridderkerk, Heerhugowaard en Zwolle en is uitgegroeid tot dé specialist voor totale buitenbeveiliging.

En dan gaat het richting centrum van Oirschot. Een prachtig centrum. Kijkt u maar met ons mee. Kijk ook eens op de website van VVV Oirschot.

St. Nazareth klooster
Klooster Nazareth was een Franciscanessenklooster te Weert, dat bestaan heeft van 1662 tot 1797. Daarnaast was het een Franciscanessenklooster te Oirschot, dat bestaan heeft van 1797 tot in de 21e eeuw. Dit was de opvolger van het klooster te Weert.

Hoewel de zusters op diverse plaatsen verspreid werden, kwamen een aantal van hen via zuster Bonaventura van Cuijk, die uit Oirschot afkomstig was, voor een tijdelijk verblijf naar Oirschot. Daar werd een dubbel woonhuis aan de Koestraat gehuurd.

Toen het verblijf permanent werd, kwamen ook de andere zusters weer. Een nieuw klooster werd gesticht, en in 1801 werd het dit huis en een ernaastgelegen huis aangekocht. Er kwam een kapel, en de zusters konden nu de clausuur weer onderhouden, en hoefden de Mis niet meer in de parochiekerk bij te wonen.

Klooster Karmel
Het klooster is sinds 1644 een Karmelitessenklooster. Het klooster werd opgericht door Margaretha der Engelen. Dit deed ze samen met twee medezusters. Na een lange reis uit Antwerpen bezocht ze eerst de Heilige Eik in Oirschot. Dit om het nieuwe klooster onder bescherming van Onze Lieve Vrouwe te stellen.

Het huis dat de zusters in Oirschot betrokken was het woonhuis van Silvester Lintermans, een notabele in Oirschot. Pas na lang aandringen van zijn kant werd door de zusters hier het klooster gesticht.

Het klooster zou maar 19 jaar bestaan. De zusters moesten in 1663 vluchten vanwege de Protestante Beeldenstorm. Zr. Margareta is op 52-jarige leeftijd in 1658 gestorven. De laatste zeven jaar van haar leven waren zeer zwaar. Zelf zou ze gezegd hebben dat ze beter op haar lichaam had moeten letten en dat zelfkastijding en boetedoening niet goed voor haar geweest was.

In 1931 werd er een nieuw klooster gesticht onder de naam Karmel St. Jozef. Dit werd gedaan door zes zusters uit Den Bosch. Door giften kon het klooster verder groeien en afgebouwd worden in 1954.

Raadhuis
Het mooie oude Raadhuis aan de Markt is gebouwd in 1513. Het diende in het begin als markhal in eieren, boter, gevogelte en andere waren.

In de 18e eeuw kwamen de dorpsraden in dit pand bijeen voor vergaderingen. Er was ook een kleine rechtbank gevestigd in het Raadhuis. Inclusief een schandpaal en gevangenissen. Het uiterlijk van het Raadhuis is verschillende keren veranderd in de loop van de eeuwen.

In 1937 heeft er een grote restauratie plaatsgevonden. De bepleistering is verwijderd en er werden nieuwe publicatieborden geplaatst. Op deze publicatieborden werden besluiten en verorderingen gepubliceerd. Deze verorderingen konden dan worden gelezen door de kerkgangers als deze uit de kerk kwamen na de heilige dienst op zondag. Zo stond er in 1763 te lezen "Roken van tabak en het vuur maken op publieke wegen is verboden op straffe van 3 gulden boete".

In 1984 kwam het oude raadhuis in particuliere handen. Het werd gebruikt als als expositieruimte voor Van der Steen Antiquairs. In 2005 kwam het in handen van het plaatselijke Woningbedrijf.

Sint-Petruskerk
De Sint-Petruskerk is de centrale kerk van Oirschot. Het is niet de oudste kerk van deze plaats, dat was de Mariakerk op het Vrijthof die tegenwoordig ook nog bestaat. Deze kerk, die kapittelkerk was, werd te klein maar kon niet worden uitgebreid.

Daarom werd in 1268 de Sint-Petruskerk gebouwd op de plaats van de huidige kerk van die naam. Dit werd de nieuwe kapittelkerk. Deze brandde echter in 1462 af, waarbij veel kostbare documenten en kunstvoorwerpen verloren gingen. Hierna ging men voortvarend aan het werk met de opbouw van de nieuwe kerk, maar er was regelmatig geldgebrek. De kerk kwam pas in 1515 gereed.

In de middeleeuwen was het gebruikelijk om huizen tegen de kerk aan te bouwen. In 1566 was er een grote brand in Oirschot en daarbij brandde ook een deel van deze huizen af. Op last van koning Filips II mochten deze niet worden herbouwd, vanwege de veiligheid. In 1623 brandden de overige huizen af en ook deze mochten niet meer opnieuw opgebouwd worden. Sinds die tijd ligt de kerk vrij. De hoge spits op de kerk werd in 1627 vernield door blikseminslag, en sindsdien is de toren stomp.

Van 1648-1799 was de kerk Protestants, en de katholieken hadden sinds 1672 een schuurkerk aan de Mieuwstraat. Toen de katholieken hun kerk weer terugkregen, bleef de toren in handen van de gemeente. De verwaarloosde kerk werd voorzien van nieuw interieur en in 1887 gerestaureerd.

De toren verviel echter verder, en stortte in 1904 gedeeltelijk in. Daarop kreeg de parochie de toren terug, en via een geldinzameling kon deze de toren herstellen. Op 2 oktober 1944, tijdens de Bevrijding, werd de kerk door de geallieerden beschoten. Hierdoor stortten dak en toren in en ging een groot deel van het interieur verloren. Het herstel duurde van 1945-1952. In 1962 werd de noodkap op de toren hersteld in de situatie van na 1627, en in 1966 werd de kerk geklasseerd als rijksmonument.

Vergeet ook niet om een bezoekje te brengen aan volkskundig museum en het landbouwmuseum. U vindt hier ook de plaatselijke VVV. Daar kunt u veel informatie over Oirschot en omgeving vinden en natuurlijk de openingstijden

Het Boterkerkje
De Mariakerk was vroeger de hoofdkerk van Oirschot, en deze stond aan het toenmalige centrale plein, het Vrijthof geheten.

Deze kerk is gebouwd in het begin van de 12e eeuw op de plaats waar een voorganger heeft gestaan waarvan de ouderdom mogelijk teruggaat tot de 5e eeuw, maar daaromtrent zijn geen geschreven documenten voorhanden. De fundamenten van het kerkje zijn uit de 8e eeuw. Het was een kapittelkerk waaraan elf kanunniken verbonden waren. Toen de kerk te klein werd, bouwde men in 1268 op een naburige plaats een nieuwe kerk, die na een brand werd vervangen door de huidige Sint-Petruskerk. Toen in 1623 een dorpsbrand uitbrak, die vele huizen die in de buurt van deze kerk stonden in de as legde, werd het huidige Marktplein gevormd en daar gold een bouwverbod. Daarmee verloor het Vrijthof zijn functie en in 1625 begon men dit vol te bouwen.

Toen in 1648 de katholieke kerken genaast werden betrokken de Hervormden de Petruskerk en kwam de Mariakerk leeg te staan. Van 1664 tot 1799 was het in gebruik als boterwaag, vandaar de naam Boterkerkje.

Vanaf 1799, toen de Sint-Petruskerk aan de Katholieken werd teruggegeven, is het Boterkerkje een Nederlands Hervormde kerk, sinds 1980 Samen op Wegkerk, en in 2004 Protestantse kerk geworden en dat is het sindsdien altijd gebleven.

Het gebouw oogt onopvallend, toch is het romaanse tufstenen zaalkerkje een van de belangwekkendste gebouwen in de omgeving, want behalve de kerkjes van Waalre en Postel zijn er daar geen romaanse monumenten meer te vinden. De tufsteen is afkomstig uit de Eifel. Hendrik Verhees beschreef in 1794 dit gebouw als een oud Heijdens off Romeijns gebouw, geheel van tras off duyffsteen. Het coor is van een latere bouworde. Dit gotische koor is in 1880 verdwenen, op een verlaagde travee na. Deze is door een triomfboog van het schip afgescheiden. Van de voorgevel is de top verdwenen, maar aan deze zijde zijn nog vier met rondboogfriezen afgesloten spaarvelden te zien. Er is een daktorentje uit de 18e eeuw.

De Grote Stoel
De Grote Stoel, Europa's grootste houten stoel. Deze stoel uit 1958 is een eerbewijs aan het vakmanschap van de Oirschotse meubelindustrie.

Dat het een Amerikaanse knopstoel is ziet men aan de massief houten zitting, waarop de poten en de leuning als afzonderlijke delen zijn aangebracht. Dit in tegenstelling tot de Brabantse knopstoel, waarbij de achterpoten doorlopen in de leuning, en waarvan de zitting uit gevlochten biezen bestaat.

En zo lopen we langzaam weg van het centrum van Oirschot. De naam Oirschot zou afkomstig zijn van schoot, wat hoger gelegen land in moerassig gebied betekent, en oir, wat wellicht op oeros terug is te voeren. Veel meer informatie over Oirschot is terug te vinden op Wikipedia.

Wat wel opvalt is de grote hoeveelheid auto's die geparkeerd staan of rondrijden. Wat zou het heerlijk zijn als zo'n mooi centrum helemaal autovrij zou zijn. Zou er niemand het lef hebben om buiten het centrum een mooi grote parkeerplaats aan te leggen en het centrum autovrij te maken.

Met deze gedachte in het achterhoofd lopen we door de buitenwijken. Een mix van mooie oude gebouwen en fantasieloze nieuwbouw. Jammer.

Vervolgens lopen we door Boterwijk. Een informatiebord informeert ons en laat ons zien hoe het dialect klinkt.

Boterwijk
Voor u glooit het eeuwenoude akkerland van Oirschot. Al meer dan 750 jaar verbouwen boeren hier gewassen. Omdat het bouwland jaarlijks bemest werd met een mengsel van plaggen en stalmest zijn de akkers in de loop der eeuwen zeker een meter hoger komen te liggen. In de dikkeakkerlaag zijn interessante archeologische vondsten gedaan, zoals potscherven uit de lle en 12e eeuw.

Landschappelijk is de Boterwijk aantrekkelijk omdat je vanaf de akkers rechtstreeks op de oude kern van Oirschot kijkt. Als een van de weinige plekken in Brabant is hier nog de oorspronkelijke relatie van dorp en platteland zichtbaar. Om deze unieke zichtas nog verder te verfraaien heeft de gemeente samen met de bewoners een beplantingsproject opgezet. Met dit groen worden storende gebouwen aan het oog onttrokken en is de overgang tussen de kern en het buitengebied nog vloeiender.

Orskot
Van één zijde in het omringende landschap is Orskot tamelijk gaaf, is het beeld logies en zoals het altijd was: de spie tussen rijksweg en spoordonkse weg. Daar kan nog een dorp van voor den oorlog getoond worden. Dat is bekant iets unieks van Orskot geworden, want dat komt haast nergend anders niet meer voor. Iets om gruts en zuinig op te zijn.

Maar als 'k raden mag: blijf van diejen kant van Orskot af. Daar de kiendjes kannen blijven zien hoe hullie grootouders 't dorp hebben gekend, waar de band van dorp en omringend landschap is bewaard gebleven.

Uit: Orsket, Ochottochot door Willem Iven, 10 februari 1980.

Dan lopen we door richting Dal van de Beerze. We hebben hier als eens eerder gelopen in met een andere wandeling.

Dal van de Beerze
Welkom op de Kampina, een ongerept, stil natuurgebied met uitgestrekte heidevelden, bossen en vennen. Natuurmonumenten heeft hier vele tientallen hectaren akker en weiland aangekocht en geeft die terug aan de natuur. Bemeste grond is afgegraven en wordt afgevoerd. Geleidelijk aan onstaat nu een half-open landschap met vochtige, bloemrijke graslanden die volop insekten en daardoor weer vogels en andere dieren aantrekken. Het riviertje de Beerze heeft hier zijn vroegere, kronkelige loop teruggekregen. De stuwen zijn vervangen door vistrappen.

Als laatste komen we uit bij Spoordonkse Watermolen. Een prima plaats om weer even te gaan zitten voor een kop koffie.

Spoordonkse Watermolen
Ook de Spoordonkse Watermolen uit de 19e eeuw, staat nog altijd iets buiten het dorp. De stenen molen staat bij het water dat De Beerze wordt genoemd, waar vóór 1862 een houten watermolen stond. Al sinds 1320 wordt die watermolen genoemd, maar waarschijnlijk stond er vóór dat jaar ook al. Deze behoorde vroeger bij Kasteel Ten Bergh.

Een prachtige wandeling. Voor de combinatie van natuur en historie/cultuur is leuk en interessant. Je kunt onderweg de ogen uitkijken. Dat hebben wij dan ook gedaan. Met veel prachtige foto's als resultaat.