De wandeling start bij de kerk in het dorpje Zevendonk (België). Achter de kerk is een ruime parkeerplaats. Voor de kerk start de route. Al een paar honderd meter verder verlaten we het dorp en gaan we de mooie natuur in.

Het eerste deel laat veel mooie vergezichten zien. Het gedeelte in het bos is weer heel anders. Alles bij elkaar is het een afwisselende en mooie wandeling.

In de zomermaanden is het aan te raden om een muggenafweermiddel te gebruiken. Terwijl we een paar dagen voor deze wandeling in de buurt een aantal mugvrije wandelingen hadden gelopen werden we nu regelmatig gebeten onderweg. Even zitten op een bankje was er zodoende niet bij.

Op de route kwamen we verschillende informatieborden tegen. Sommige waren prima te lezen, andere moeilijk. Lang stilstaan was geen pretje door de muggen.

Informatiebord bij start
Met medewerking van de stad Turnhout en Aminal, Afdeling Bos en Groen, Houtvesterij Turnhout heeft de natuurvereniging vzw. Natuurpunt een nieuw wandeltraject in het zuiden van Turnhout uitgebouwd. De wandeling bedraagd c.a. 5 km en is aangegeven door paaltjes met een blauwe kop.

Als je deze zandweg tot het einde volgt kom je aan het bosreservaat Zevendonk welke niet vrij toegankelijk is voor het publiek. Dit reservaat heeft een oppervlakte van 67 ha en wordt thans beheerd door Animal, afdeling Bos en Groen.

Voor het gebied een militaire bestemming kreeg (1952) waren de gronden in eigendom van Baron de L'Escaille. Via de servitudeweg en een wandelbrug over de Caliebeek (Kaliebeek) bereik je het erkend natuurreservaat "Winkelsbroek-De Dongen" welke in beheer is van de natuurvereniging vzw Natuurpunt.

Het reservaat is een mozaïek van natte weilanden, moerassen met riet- en gagelvegetatie, loof- en naaldbossen en vennen. Dankzij het gemeentelijk natuurontwikkelingsplan van de stad Turnhout konden er grootschalige beheerswerken worden uitgevoerd, knuppelpaden werden aangelegd en een vogelkijkhut gebouwd. Educatieve borden verschaffen je informatie over dit prachtige gebied.

Landschapsschets van het reservaat
Het reservaat is gelegen in de depressie van het bekencomplex Grote en Kleine Kaliebeek en Echelsgracht. We treffen er verscheidene biotopen aan. Zo zijn de 3 centrale blokken onderverdeeld in loofbos, moeras met open waterpartijen en rietvelden, loofbos en naaldbos.

Het noordelijk gelegen gebied omvat een berken-eikenbos met 2 vennen, een weiland met veedrinkpoel en elzenbroekbossen. Een rij knotwilgen en houtkanten sieren verder dit landschap. Tenslotte treffen we in het zuiden nog 2 losliggende percelen met diverse plantengroei aan. Het perceel van de stad Turnhout omvat loofbos, een moeras met 2 plassen, een open zone met diverse kruidsoorten en een stukje heide. Op het stuk aan de Echelsgracht bevindt zich naast vochtig wilgenstruweel ook elzenbroek en loofhout.

Toegankelijkheid
Het reservaat is vrij toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang op wegen en paden. Er werden 2 wandelpaden uitgestippeld (rode en blauwe aanduiding). De 2 zuidelijke percelen zijn niet toegankelijk voor het publiek.

Historiek
Op de linkeroever van de Grote Kaliebeek te Winkel restte de heer T. de L'Escaille nog een gebied van ca. 10 ha moeras en bos. In dit moerassig laagveengebied werd vroeger turf gestoken en hakhoutcultuur toegepast. Bij de opstelling van het Gewestplan Turnhout werd het gebied als R-gebied (natuurgebieden met wetenschappelijke waarde of natuurreservaten) ingekleurd.

Omwille van de hoge natuurwaarde, werd in 1992 tussen de eigenaar en de V.Z.W. De Wielewaal een overeenkomst tot aankoop opgesteld. Via diverse aankopen in de omgeving en een beheerscontract met de stad Turnhout groeide het reservaat stilaan uit tot een oppervlakte van ca. 16 ha. Je kan merken dat het gebied vrij versnipperd is. Zo wordt het centrale gedeelte van het reservaat door 2 private eigendommen in 3 stukken opgesplitst. De hiervan noordelijk gelegen aankopen vormen één aansluitend geheel, terwijl in het zuiden nog twee afzonderlijke percelen worden beheerd. Bij ministerieel besluit d.d. 31.10.1998 werd het reservaat officieel als natuurreservaat erkend.

Na een lang slingerend pad komen we bij een bruggetje. Daar staat een bord van Natuurpunt met informatie. Een prachtig uitzicht heb je hier. Het landschap verandert en een prachtige rij knotwilgen omzoomd het pad.

Knotwilg
De bomenrij die je hier aan de randen van de vochtige weilanden aantreft, is samengesteld uit knotwilgen. Als plantgoed werden de poten van schietwilgen aangewend. Deze poten (oudere takken) bekomt men bij het knotten van de bomen. Het knotten bestaat erin de boomstam op ongeveer 2 meter hoogte af te kappen.

Op het snijvlak wordt wondweefsel gevormd en uit de slapende knoppen ontstaan talrijke scheuten. Wanneer deze periodiek worden gekapt, ontstaat er steeds nieuw wondweefsel op de snijvlakken en worden er vervolgens weer nieuwe uitlopers gevormd. Het uiteindelijke resultaat van deze handelingen is een typische bolvormige verdikking of knot.

Reeds in het Romeinse tijdperk werd het knotprincipe toegepast. Het taaie, niet splinterende hout, werd gebruikt als steel voor allerlei soorten werktuigen. Ook in onze streken heeft de wilg een belangrijke rol gespeeld. De twijgen (ook tenen of rijs genoemd) werden gevlochten en besmeerd met leem en vormden zo het hoofdbestanddeel van de wanden van boerderijen. Ook werd het vlechtmateriaal gebruikt bij het aanleggen en in stand houden van dijken, het afsluiten van percelen, het maken van manden, visfuiken en stoelen. Wilgenhout werd ondermeer gebruikt om klompen te vervaardigen en als brandhout.

Ingevolge de evolutie, het zeer arbeidsintensieve onderhoud van de bomen, ruilverkaveling enz., zijn er tijdens het verloop van de jaren veel knotwilgen uit het landschap verdwenen.

Thans zijn het vaak de natuurverenigingen of de overheid die de met ondergang bedreigde knotwilgen onderhouden en beschermen. Dit gebeurt niet alleen uit landschappelijk oogpunt, maar ook met doel de speciale levensgemeenschap die om en rond knotwilgen bestaat te behouden. In knotwilgstammen nestelen o.a. de steenuil, roodstaart en matkopmees. Verder kunnen we er diverse soorten zwammen, plantjes, torren, rupsen, vlinders en slakken in aantreffen.

Geschiedenis van dit gebied
In 1992 werd er een nieuw reservaat boven het doopvont gehouden. Het kreeg de benaming 'Winkelsbroek' (broek = laaggelegen drassig land welk vaak onderloopt) toebedeeld.

We lopen een stukje langs de Grote Kaliebeek, een mooi slingerend pad. Onderweg komen we veel mensen tegen. Er is een wandeltocht gaande waarbij veel mensen deze route lopen.

Hooghout
Het hooghout van dit loofbos bevat hoofdzakelijk zomereiken alsmede enkele oude essen welke zich aan de oever van de Grote Kaliebeek bevinden. Als onderbegroeiing treffen we de zachte berk, lijsterbes, sporkenhout en gelderse roos aan. De kruidvegetatie tenslotte bevat onder meer blauwe bosbes, kamperfoelie, speenkruid, dagkoekoeksbloem en vele bramen.

In dit deel van het reservaat zullen praktisch geen beheerswerken worden uitgevoerd zodat de natuur spontaan naar een 'oerbos-situatie' kan evolueren. Het dode hout wordt niet uit het bos verwijderd gezien het zijn nut heeft voor diverse vogels (o.a. holenbroeders zoals spechten, boomkruiper mezen. enz), insecten, zwammen en mossen.

Uiteindelijk zal al het afgestorven materiaal terug door de natuur worden opgenomen. Het gebied sluit mooi aan bij het bosreservaat 'Sevendonk' welke langs de oostzijde door de Grote Kaliebeek wordt begrensd. Een grens welke vaak wordt overschreden door onder meer reeën, buizerds en bosuilen.

Broedvogels
Als broedvogel treffen we hier vooral de boomklever en de boomkruiper aan. De boomklever is een zeer merkwaardige vogel. Hij klimt heel acrobatisch tegen de boomstammen op en neer zonder daarvoor zijn staart te gebruiken. Zijn vlucht is golvend als van een specht. Hij heeft een zeer heldere zang en nestelt in holtes waarvan hij de ingang met aarde verkleint.

De boomkruiper is beduidend kleiner dan de boomklever. Met behulp van zijn lange tenen welk van flinke nagels zijn voorzien en zijn stijve staart klimt hij spiraalsgewijs met rukkende bewegingen tegen een boomstam op. Via zijn dunne gebogen snavel voedt hij zich met allerlei insecten welke in de boomschors aanwezig zijn.

We nemen een kijkje bij de vogelkijkwand. Het is rustig op het water. Weinig vogels vertonen zich. Zou dit komen omdat het de broedtijd is of omdat het stevig aan het waaien is geslagen. Regen is op komst. Dus blijven we ook niet te lang kijken. We willen graag droog bij de auto aankomen,  al was het alleen maar voor de camera.

Centraal moeras gedeelte
U bevindt zich hier in het centrale moerasgedeelte van het reservaat dat uit vroegere turfwinningsputten is ontstaan. Bij aankoop (1992) was het gebied totaal verland. Diverse houtopslag - voornamelijk zwarte els, zachte berk, sporkenhout en wilgenstruweel - onderdrukte de typische moerasvegetatie. Vrijwilligers hebben het moeras met verloop van jaren terug opengemaakt.

Naast gagelstruweel en rietvelden tref je in dit gebied een zeer rijke plantengroei aan. De open waterpartijen zijn o.a. gesierd met gele plomp, kikkerbeet en waterviolen. Verder bloeien hier plantensoorten zoals melkeppe, grote boterbloem, moerasviooltje, wateraardbei, grote waterweegbree, blauw glidkruid, koningsvaren, dwergbies en verschillende zeggesoorten. De lange grassoort die je hier veelvuldig opmerkt is het 'pijpenstrooitje'.

Van de ca. 50 soorten broedvogels die hier in de vroege jaren (1940) voorkwamen is nog maar een beperkte selectie overgebleven. Via een aangepast beheer zal het aantal soorten toenemen. Zo behoren de wintertaling, de blauwborst en de kleine karekiet tot de zeldzame exemplaren welke hier reeds terug komen nestelen.

Water is noodzakelijk voor het moeras. Bij verdroging zal het verlandingsproces immers toenemen (berkenzaailingen zullen bijvoorbeeld terug tot heuse bomen kunnen ontwikkelen) waardoor een waardevolle biotoop verdwijnt. Ten behoeve van de diverse vogels wordt het riet om de 5 jaar gemaaid met afvoer van het maaisel.

Nadat we het centraal moeras gedeelte hebben gepasseerd via een paar leuke knuppelbrugjes komen we bij de grote vogelkijkhut. Bovenin hebben we een mooi uitzicht. Twee houten banken zorgen er voor dat je best een tijdje comfortabel kunt kijken naar vogels in het ven. Vergeet daarom ook niet om een verrekijker mee te nemen.

Hogergelegen deel
Dit hogergelegen gedeelte van het reservaat was oorspronkelijk met heidevegetatie begroeid. Vooral struikheide bedekte vroeger op diverse plaatsen in de Kempen de bodem. Begrazing met schapen hield de heidevelden intact.

Met het verloop de van jaren is dit reservaatgedeelte spontaan tot dennenbos geëvolueerd. Deze bomen zijn te herkennen aan hun kronkelige figuur en oranjekleurige schors bovenaan de stam. Als andere naaldhoutsoorten tref je in het reservaat nog enkele fijnsparren en lorken aan.

Beheersvormen
In dit noordelijk deel van het reservaat worden verscheidene beheersvormen toegepast.

Zo wordt voor de elzenbroekbossen (zuiden en westen) een gefaseerde verjongingskap uitgevoerd. Via deze beheersvorm scheppen we meer groeikansen voor diverse plantensoorten zoals o.a. gele lis, smeerwortel moerasspirea, koninginnenkruid, dotterbloem en wolfspoot. Sijzen vinden in de winter voedsel in de elzenproppen, terwijl jong hakhout broedgelegenheid verschaft aan onder meer waterral en blauwborst.

De weide wordt als hooiland beheerd. Tijdens de zomermaanden wordt het gras gehooid, in het najaar grazen hier shetlandpony's. Buiten de dierlijke bemesting worden er geen meststoffen op het weiland opgebracht. Alzo verkrijgen we een kleurrijke bloemenweide met pinksterbloem, koekoeksbloem, kruipende boterbloem, speenkruid, enz. Verscheidene, vlinders (waaronder het kleine oranjetipje) voelen zich hier thuis.

In het berken-eikenbos (noorden) wordt om de 10 jaar een dunningskap uitgevoerd waardoor de bomen zich beter kunnen ontwikkelen. In 1997 werd het plantenmateriaal uit de vennen verwijderd zodat de waterflora zich stilaan terug kan ontwikkelen.

De knotwilgen welke langs de oever van de Kaliebeek staan opgesteld, worden om de 6 á 8 jaar geknot. Waar vroeger deze bomen werden aangeplant omwille van het hout (vlechtwerk, klompen en brandhout), treedt nu meer het ecologische aspect op de voorgrond (leefruimte voor diverse planten- en diersoorten zoals mossen, varens, steenuil en roodstaart).

Het begint te druppelen als we de laatste kilometer inzetten. In grote passen gaat het terug richting auto. We verlaten een mooi gebiedje. De wandeling was niet lang maar wel de moeite waard. We komen graag in een ander jaargetijde terug om nog eens rond te kijken.