Het is begin november. Het weer voorspelde niet veel goeds. Het regende en dat zou nog wel even zo blijven. Even hebben we twijfel of we wel moeten gaan wandelen. We kijken op buienradar of het droog wordt. Planning was Gulpen en we hebben mazzel. Tegen tienen zou het droog worden in Zuid-Limburg.

We besluiten toch te gaan. Onderweg klettert de regen nog vrolijk door. Na ruim een uur rijden zijn we op de parkeerplaats aangekomen. Het ziet er nog niet echt droog uit. Maar dat zou snel veranderen. Na nog geen vijf minuten lopen wordt het droog en het klaart zelfs op. De wolken verdwijnen en een heel aangenaam zonnetje komt te voorschijn. Deze wandeling is niet geschikt voor mindervalide mensen. Wat natuurlijk wel kan is hier met de auto een tocht maken door deze schitterende omgeving. Gezien de ondergrond zijn goede schoenen een must.

Epen
(Limburgs: Ieëpe) is een van de zuidelijkst gelegen dorpen in het Europese deel van Nederland. De buurtschappen Plaat, Terpoorten, Diependal, Terziet en Kuttingen liggen nog net iets zuidelijker. Van oudsher hoort het dorp bij de gemeente Wittem, die in 1999 met Gulpen fuseerde tot de nieuwe gemeente Gulpen-Wittem.

Epen is een plaatsje in het Zuid-Limburgse Heuvelland, bekend vanwege de vele vakwerkhuisjes. In en rondom Epen staan nu zo'n 480 woningen met ongeveer 1120 inwoners, waarvan 740 in het dorp zelf wonen. Epen is opgenomen in de Mergellandroute.

We voelen ons gelijk welkom hier. Heerlijk rustig. Zodra je van de snelweg af gaat zie je meteen waarom het hier zo mooi is. Geweldig een uur rijden vanaf Eindhoven en je bent in een kompleet andere omgeving.

De Sint Paulus Bekering
De Sint Paulus Bekering is een kerkgebouw in Epen in de Limburgse gemeente Gulpen-Wittem. Ze staat op een kerkheuvel met aan de oostzijde een muur die het kerkterrein scheidt van de doorgaande weg door het dorp. Aan de westzijde en zuidezijde van het gebouw ligt het kerkhof. Aan de noordzijde van de kerk loopt een voetpad waaraan de ingang van de kerk ligt. Dit voetpad gebruikt de onderdoorgang onder de (tweede) lagere toren.

Oorspronkelijk stond er op de plek van de huidige RK-kerk een kapel en later stond hier een Romaans kerkgebouw. De oorsprong van Epen ligt in de omgeving van deze kerk en De Paulusborn.

Het gebouw is gebouwd in de jaren 1841-1842 volgens de plannen van J.H.J. Dumoulin. De toren werd in 1847-1848 toegevoegd volgens de plannen van architect Lintzen. De onderste helft van het kerkgebouw is opgetrokken uit natuursteen, terwijl voor de bovenste helft baksteen is gebruikt.

Het kerkgebouw is een waterstaatskerk gebouwd met ronde vensterbogen in neoclassicistische stijl en bestaat uit een eenbeukig schip en een smaller halfrond rondgesloten koor. Aan het oostzijde van het koor is de sacristie aangebouwd. De (hoge) halfingebouwde westtoren heeft een ingesnoernde naaldspits en wordt aan zijn noordzijde vergezeld door een uit natuursteen opgetrokken lagere toren met een onderdoorgang. Aan de westzijde van de westtoren is er een lage narthex aangebouwd opgetrokken uit natuursteen. Deze doet thans dienst als ingang en dagkapel. Het gebouw is een rijksmonument. Nabij het kerkgebouw ligt de Kapelanie.

De Paulusborn
De naam Epen is afgeleid van de FrankischlTwatemaam Apa. De oorsprong van Epen ligt in de vroege Middeleeuwen, in de buurt van deze heilige born (= bron). Zuiver bronwater was een mystiek verschijnsel. Vlakbij de bron werd een kapel gebouwd op de plaats waar nu de Pauluskerk staat. Eeuwenlang was 'op den born' het bekendste plekje van Epen. Iedereen kwam hier drinkwater halen, bij de vierkante put aan de overzijde. Later kreeg Epen een eigen waterleiding en stroomde de Paulusborn gewoon thuis uit de kraan (1920-1939). De bewoners van de omliggende huizen hebben de bron nog gebruikt tot 1954.

In 1955 werd de Paulusborn beschermd door Staatsbosbeheer. Rond de bronpoel en zelfs tussen de zerken van het kerkhof leefden vroedmeesterpadden. Na een reeks droge jaren verdwenen de 'klungelkes'. Tegenwoordig is het natuurlijke middelpunt van Epen vooral een cultuurhistorisch monument

Kapelanie
Gebouwd aan het eind van de 18e eeuw als lagere school. Vanaf 1882 woning van de kapelaans van Epen. Voor verraad werd bij de klap van Wittem op 21 juli 1944 de verzetsstrijder kapelaan "Huub" Houben op deze plaats door de Duitse bezetters gevangen genomen en weggevoerd. Hij stierf op 19 mei 1945 in het ziekenhuis van Ludwichslust aan de gevolgen van de ontberingen die hij had doorstaan in diverse concentratiekampen; 17 dagen nadat hij door de Amerikanen bevrijd werd.

Deze typische vakwerkhuizen kom je wel meer tegen in het zuiden. Je ziet ze regelmatig en de één is nog mooier dan de ander.

Vakwerkhuizen
Deze typische huizen kom je wel meer tegen in het zuiden. Je ziet zie regelmatig en de een nog mooier dan de ander.

Vakwerk is een historische bouwwijze om wanden te maken.
Vakwerk bestaat gewoonlijk uit een stijl- en regelwerk van hout met een invulling. De stijlen van een vakwerkconstuctie maken vaak ook deel uit van de gebintconstructie.

De invulling bestond oorspronkelijk uit vlechtwerk van wilgentenen, eik, vuilboom of hazelnoot dat werd bestreken met een mengsel van stro en leem. Het vlechtwerk bestond uit verticale houten staken die in gaten en sleuven in de regels werden bevestigd. Hiertussen werden vervolgens twijgen gevlochten. Later werd als invulling ook baksteen gebruikt.

De techniek wordt voor nieuwbouw nauwelijks meer toegepast. Wat er van deze vakwerkbouw nog over is, bestaat voornamelijk uit historische gebouwen. In Nederland is het postkantoor in De Steeg een treffend voorbeeld.
Verspreidingsgebied

De klassieke vakwerkbouw is eeuwenlang de dominerende vorm van huizenbouw geweest in een groot deel van Europa (het Middellandse Zeegebied uitgezonderd). Waar hout, wilg en leem in de nabijheid in overvloed voorkwamen, was dit de goedkoopste manier om een redelijk stabiele hut, schuur of huis te bouwen.

In de steden van West- en Midden-Europa begonnen de vakwerkhuizen in de 15e en 16e eeuw meer en meer verdrongen te raken door verstening met de (duurdere) bouw in baksteen of natuursteen, dit wegens het brandgevaar.

We hadden besloten om de wandeling linksom te maken. Dat bleek later een goede keuze te zijn. Al vrij snel verlaten we Epen en komen de heuvels op ons af. We gaan klimmen en niet zo’n beetje ook. Dat is pittig meteen aan het begin, maar dan zie je ook wel wat.

Even bij tanken en genieten van 360 graden uitzicht. We staan gewoon even stil. De wolken verdwijnen steeds meer en meer. De gps verteld me dat we nog niet van het klimmen en dalen af zijn.

Deze foto geeft een aardig beeld van hoe er hier gewandeld kan worden. Je loopt hier gewoon door de weilanden. De koeien grazen vrolijk door en zijn gewend aan mensen.

Er wordt ook aangeven om te lopen op het “pad” door het weiland. Dit om de dieren niet te verstoren. Dit is zeker prettig wandelen. Het is weer eens wat anders als bospaden.

Wat een uitzichten. We krijgen er geen genoeg van en maken flink wat foto’s van deze mooie omgeving.

Herfst 2010
De herfst heeft zich alweer even laten zien en dat merken we meteen. De dagen worden korter de nachten langer. En de kleuren die we te zien krijgen. In één woord geweldig. Het mooie van deze herfstwandeling is dat we op verschillende hoogtes lopen en dus ook een goed zicht hebben op het herfsttapijt wat we te zien krijgen.

Ook als we na de weilanden het bos in gaan zien we de herfst. Je ruikt de herfst en ik denk zelfs dat je de herfst kunt proeven. Kortom de herfst is een uitstekend seizoen om te wandelen.

Afgelopen zomer heb ik in deze omgeving een andere wandeling uitgezet. Door even niet op te letten mis ik een geplande afslag. Wat fijn dat we een GPS bij hebben want al snel zie ik dat het pad dat ik ben ingegaan gewoon verderop weer op de route aansluit.

Direct op de kruising van het pad staat een kruisbeeld. Die kom je die hier in de omgeving wel meer tegen, maar deze is toch bijzonder genoeg om over te schrijven. Het blijkt een herdenkingmonument te zijn voor militairen die hier zijn omgekomen. Op Internet was informatie te vinden die ik graag met u deel.

REASON FOR LOSS
Took off at 22.36 hrs from Holme-on-Spalding Moor to join 595 aircraft to bomb Dusseldorf. 2,150 tons of bombs were dropped causing widespread destruction with over 1000 people on the ground killed and 56 very large industrial premises and over 2,000 homes destroyed. Nearly 600 heavy bombers went to Dusseldorf on the 22nd and crews returned to speak of extremely heavy night fighter activity. Sq/Ldr. Somerscales recently arrived to take charge of B Flight, was shot down by a night fighter as he approached the Ruhr from the direction of Holland. Burning furiously, his bomber crashed at Gulpen, just a few Kilometres east of Maastricht"

The German night fighters had a huge impact on bringing down 29 aircraft. The Luftwaffe night fighter ace claiming MZ578 (44 kills at this stage) by Offw. Rudolf Frank of 3.NJG3 at 02.11 hrs after a combat at 6.000 Mts. Offw. Frank was killed shortly after on 26/27th April 1944 in a crash at Heeze near Eindhoven after being hit by debris from 12 Squadron Lancaster III ND873 PH-H flown by P/O. George Edwin Nicholls 172475 R.A.F.V.R from Heamor, Cornwall together with the crew of 7.

Terwijl het in Noord Brabant deze dag verregende was het in Zuid-Limburg een schitterende dag geworden. We zetten van te voren een wandeling uit en zetten die vervolgens op onze GPS. De GPS laat dan zien hoe we moeten lopen. Natuurlijk kan je daar ook vanaf wijken. Dat doe ik als ik denk dat een andere route wel eens leuk(er) zijn kunnen zijn. Een steile maar korte klim geeft een geweldig uitzicht over Zuid-Limburg. Op de hoek van het bos staat een bankje. Hier rusten we even en genieten we van de zon.

Het tweede gedeelte van deze mooie wandeling gaat langs de Geul. Hier komen we meer mensen tegen die besloten hadden om te genieten van deze mooie herfstdag. De temperatuur was lenteachtig te noemen en menigeen liep dan ook zonder jas. Wij waren iets te warm gekleed maar dat is beter dan de licht gekleed zijn. Daar komt bij dat wij al om half 10 gestart waren en toen was het nog niet echt lekker qua temperatuur.

Op N50 48.475 E5 54.894 staat een bord met onderstaande tekst.
Negeer dit bord niet! Gevaar schietterrein. Niet betreden indien er een rode vlag hangt bij dit bord. Wetboek van strafrecht art.46. Dit is een waarschuwingsbord

Het verderop gelegen voetpad langs de geul is tijdelijk gesloten indien er een rode vlag is geplaatst bij dit bord ivm met de ligging van het voetpad in het schootsveld van het schieterrein van de schutterij van Mechelen. Als u bij dit bord rechtsaf het heuveltje oploopt en vervolgens links afgaat en de weg vervolgd komt u uit bij Hoeve de Plei in Mechelen. Hier gaat u naar links en na 130 meter ben u op het punt van het voetpad wat u niet betreden mag uitkomt. Alvast bedankt voor uw medewerking schutterij st Sebastianus.

Als de vlag er hangt wordt u netjes omgeleid. Wij konden op deze dag gewoon door lopen. We hebben een tweede track gemaakt die u om het schietterrein leidt.

De Geul
(Duits: Göhl, Frans: Gueule, Oude benamingen: Gullo (922), Guel en Goel (15e eeuw) en Gule) is een rivier die ontspringt in de gemeente Raeren in België nabij de Zyklopensteine aan de Duitse grens nabij de plaats Lichtenbusch. Ze verlaat België bij Sippenaeken en komt bij Cottessen Nederland binnen om bij het gehuchtje Voulwames onder Itteren uit te monden in de Maas.

De Geul is 58 kilometer lang en het totale verval bedraagt ongeveer 250 meter. Vroegere kanalisaties worden weer opgeheven, zodat de rivier weer in haar oude loop komt te liggen. De rivier meandert zo weer als vanouds door het prachtige Zuid-Limburgse landschap. De bekendste zijrivieren in België en Nederland zijn beneden vemeld onder 'zijbeken'.

Langs het Belgische deel van de Geul liggen de dorpen Eynatten, Hauset, Hergenrath, Kelmis, Moresnet, Blieberg (Plombières) en Sippenaeken. In Nederland stroomt de Geul langs Epen, Mechelen, Partij (bij Wittem), Wijlre, Schin op Geul, Valkenburg, Broekhem, Meerssen, Bunde.

Waterhuishoudelijke betekenis
In de benedenloop van de Geul, nabij Meerssen, is een overloopgebied ingericht waardoor bij hoogwater niet al het water in een keer de Maas instroomt. Daardoor gaat de waterkwaliteit vooruit.

Ecologische betekenis
De Geul herbergt een voor Nederland unieke flora en fauna. In dit snelstromende water komen de elrits, gestippelde alver en de beekforel voor. Aan de bovenloop vindt men het zinkviooltje. In de heuvels bij Valkenburg kan een kleine populatie van de geelbuikvuurpad gevonden worden. In veel bomen langs de Geul komt de maretak voor.

Ontwikkelingen
Begin jaren '30 van de 20e eeuw waren er plannen om het Boven-Geuldal te gaan gebruiken als spaarbekken voor het opwekken van elektriciteit. In 1932 werd de Contact Commissie inzake Natuurbescherming (CC) opgericht om deze ontwikkeling te stoppen vanwege het kenmerkende heuvellandschap en de uitzonderlijke flora. De CC kreeg hierbij hulp van tientallen andere natuurbeschermingsorganisaties, alsook de KNAC en de ANWB. De acties van het CC zorgden er uiteindelijk voor dat deze ontwikkeling werd afgeblazen.

De Geul was een gereguleerd water geworden. Hierdoor zijn een aantal van de kenmerken van een natuurlijke stroom verdwenen. Met Europese subsidie wordt de natuurlijke staat van de Geul hersteld. De Geul mag weer zijn eigen weg vinden waardoor stroomversnellingen, grindoevers en afkalvende oevers terugkeren. Hopelijk zullen vissen als de barbeel en misschien de vlagzalm hierdoor hun weg naar de Geul terugvinden.

In het "Ingendael", een natuurgebied in de gemeente Valkenburg aan de Geul, zijn Galloways en koniks uitgezet. Er is sprake van natuurontwikkeling in het dal maar ook op de hellingen.

Visserslatijn
In de Geul en in al haar zijriviertjes geldt een visverbod van 1 oktober tot en met 31 maart.

We hebben er een 3,5 uur over gedaan en een 1,5 uur stil gestaan voor het maken van foto’s en de nodige rust. Er is horeca onderweg. Onderweg zijn er voldoende bankjes om even uit te rusten of te genieten van de omgeving. Deze wandeling mag met de beklimmingen die er in zitten gerust pittig genoemd worden. Maar zeer zeker de moeite waard.

Geraadpleegde websites
http://www.aircrewremembrancesociety.com/raf1944/somerscales.html
http://nl.wikipedia.org/wiki/Sint_Paulus_Bekering
http://nl.wikipedia.org/wiki/Epen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Vakwerk_(wandconstructie)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Geul_(rivier)

POI's

• Start / Finish N50 46.517 E5 54.785
  
• Alternatieve start N50 47.657 E5 55.336
  
• 76Sqn N50 47.630 E5 53.664
  
• Frida vogels N50 48.218 E5 55.087
  
• Hallo N50 48.029 E5 53.952
  
• Mark Boog N50 46.896 E5 55.371
  
• Paulusborn N50 46.610 E5 54.611
  
• Schietterrein N50 48.475 E5 54.894
  
• Sint Paulus N50 46.604 E5 54.747