We starten deze wandeling in het centrum van Heilbloem. Een klein en rustig dorp in het noorden van Limburg. Bij de kerk vinden we een parkeerplaats. Een snelle blik langs het centrum van dit dorp leert dat er geen horeca van betekenis is. Gelukkig hebben we een rugzak met etenswaren en drinken bij ons. We zien dat Heibloem eind januari al in de Carnavalsstemming is. overal hangen vlaggen. We komen ook langs het huis van Prins Carnaval. Niet te missen.

We gaan op pad om meteen een mooi gebied in te lopen. We slingeren over bospaden waar het na de overvloedige regen van de afgelopen tijd redelijk drassig is. Maar dankzij de goede wandelschoenen geen problemen.

Heibloem
Heibloem (Limburgs: De Heibloom) is een kerkdorp in de gemeente Leudal, in de provincie Limburg. Het was voor 2007 het kleinste dorp van de gemeente Roggel en Neer.

Heibloem ligt ten noorden van Roggel en is gelegen in bosrijk gebied. Landelijk is Heibloem bekend geworden door de moord op de jonge Nicky Verstappen, die uit dit dorp kwam. Er staat sinds 2000 in Heibloem een monument ter nagedachtenis van geweldslachtoffers zoals Verstappen.

Heibloem was regionaal bekend door de Ruiterclub Heibloem, een vereniging die na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht en vrij snel uitbloeide tot een club die bij de top van de ruitersport in Limburg behoorde. Maar in de jaren zestig kwam daar een eind aan nadat de Ruiterclub plots was gestopt. In de jaren zeventig werd er nieuw leven geblazen en de Ruiterclub bestaan anno 2006 nog steeds.

De Carnavalsvereniging in Heibloem zijn de Buizers, opgericht in 1957. Tot in halverwege de jaren 80 van de vorige eeuw bleven de Buizers actief, in 1985 werd de laatste prins uitgeroepen. Vanaf het jaar 2005 werd er opnieuw leven geblazen in de carnavalsvereniging. In het carnavalsseizoen 2012/2013 vieren de Buizers hun 5x11 jaar bestaan. In het seizoen 2011/2012 en roepen ze hun 3x11ste prins uit.

Uit dit dorp komt ook de gelijknamige familie Heibloem, die een wapen met drie rode bloemen voert. Mogelijk zijn dit heibloemen en komen die ook in het wapen van het dorp voor. De familie is verder verspreid in Amsterdam.

Na een flink stuk fraai bosgebied lopen we in de richting van het gebied Waterbloem.

De Peelrandbreuk
De Peelrandbreuk vormt in deze regio een belangrijke sturende factor voor zowel de abiotiek als biotiek. Langs deze breuk ligt een kwelzone. Het water treedt echter niet in de laaggelegen Centrale Slenk, maar in de hoger gelegen Peelhorst, uit. Dit wordt veroorzaakt door de ondiepe en scheefgestelde ligging van ondoorlatende lagen in de ondergrond van de Peelhorst.

Dit verschijnsel wordt wijst genoemd. Het kwelwater loopt over de Peelrand richting de Centrale slenk, en wordt daar via sloten en beken afgevoerd richting de Maas. Deze sloten en beken lopen voor een deel evenwijdig aan de breuk. Door de aanwezigheid van het kwelwater zijn in deze regio grote potentiële natuurwaarden aanwezig.

Op historische kaarten zijn langs de Peelrandbreuk tal van natte gebieden te vinden. Waar momenteel de Waterbloem en het Wijenhout liggen, lag rond 1850 een groot peelveen, de Hoorspeel genaamd. In de omgeving van de Hoorspeel lagen tientallen meren, vennen en moerassige laagten.

De aanwezigheid van deze vennen is nu alleen nog te zien aan laagten in het terrein. Veel van de natte gebieden zijn hydrologisch geïsoleerd, wat wil zeggen dat ze nauwelijks door kwelwater maar door regenwater gevoed worden, dat op een ondoorlatende laag stagneert. Deze hydrologische isolatie biedt hoge ecologische potenties, omdat de negatieve invloeden (eutrofiëring) veel beter zijn af te schermen.

Het tweede natuurgebied dat we aandoen is de Kleine Moost. Onderweg kunnen we al genieten van een prachtige en fotogenieke natuur. Ondanks het prima wandelweer komen we onderweg niemand tegen.

Kleine Moost
De Kleine Moost maakte vroeger deel uit van een groot heide-, veen- en moerasgebied. In de vorige eeuw zijn grote delen in cultuur gebracht en vervolgens bebost. Door de ontginningen in de jaren ‘30 van de vorige eeuw ligt de Kleine Moost nu geïsoleerd van de Groote Moost. Aan de Noordwestkant wordt het begrensd door de Noordervaart.

Neem gerust een verrekijker mee. De vele wildspotplaatsen laten zien dat hier veel wild zit. Helaas kwamen we deze keer geen reeeën tegen, maar vogels hebben we genoeg gezien en gehoord. Zeker rond het gebied de Grote Moost kunt u genieten van de vele vogels die zich hier ophouden.

We komen bij de noordervaart.

Napoleons plan
Keizer Napoleon wilde de Hollandse heren van Rotterdam en Amsterdam een hak zetten door de Rijnhandel via 'zijn' kanaal naar Antwerpen te leiden. In 1808 liet hij een aanvang maken met het graven van de Noordervaart.

Dit Grand Canal du Nord moest de Rijn via de Maas met de Schelde verbinden. Toen Napoleon twee jaar later Amsterdam en Rotterdam bij Frankrijk inlijfde, was de verbinding niet meer nodig en werd het graafwerk gestopt.

Het kanaal loopt door een gebied met veel intensieve veehouderij, maar aan de zuidzijde ligt nog een aantal Peelrestanten (Kruisvennen, Groote Moost, De Snep) met bossen, heiden en vennen. De stroming wordt in het doodlopende kanaal gehandhaafd door een duiker aan het einde van het kanaal in Beringe, waardoor water naar (een aanvoerkanaal naar) de Everlosche Beek wordt vervoerd en door het Kanaal van Deurne, een zijkanaal.

In 1822 besloot koning Willem I de plannen van Napoleon verder uit te voeren en een verbindingskanaal te graven tussen Maastricht en 's-Hertogenbosch. Het kanaal werd naar koning Willem vernoemd. Omdat in Overijssel al een ander kanaal naar hem vernoemd was, de Willemsvaart, werd er nu het woord Zuid aan toegevoegd: Zuid-Willemsvaart.

In 1853 maakt Rijkswaterstaat de onvoltooide Noordervaart bevaarbaar ten behoeve van de turfontginningen in de Peel. Turfschuiten konden toen varen van Nederweert tot aan de monding van de Helenavaart. In 1865 werd het kanaal doorgetrokken tot in Beringe.

We lopen rustig langs de Noordervaart, aan de andere kant van het water ligt de drukke N275. Een mooie rietkraag zorgt ervoor dat we weinig verkeer zien.

Dan komen we bij het natuurgebied de Groote Moost. Een mooi maar kwetsbaar gebied. Hierdoor kun je eigenlijk alleen om het gebied lopen. We horen dat dit gebied een echt vogelparadijs moet zijn. Van de rand kun je met een goede verrekijker ook genieten van deze vogels. Nog mooier zijn het zijn als een afschermd paadje naar een vogelkijkhut zou leiden. Maar helaas.

Groote Moost
Het gebied De Groote Moost maakt deel uit van de zogenaamde Peelrestanten.

De Groote Moost ligt even ten westen van Heibloem langs de zuidkant van de Noordervaart. Het ligt op de rand van het Peelgebied. Door afgraving van het veen in het gebied is open water ontstaan (moerasven) dat als gevolg van verdroging en verlanding grotendeels was overgegaan in uitgebreide moerasstruwelen en ruige verlandingsvegetaties. Eind jaren negentig is het noordelijke deel van het ven opgeschoond.

In het centrum van de Groote Moost zijn vrij soortenarme moerasvegetaties en moerasstruwelen van voedselrijke standplaatsen aanwezig. Rondom de moerasvegetaties en het open water komen soortenarme rietvegetaties voor. In het noordelijk deel van het moeras komt licht verdroogd Elzenbroekbos voor.

De hogere zandgronden zijn begroeid met vochtig Berken-Zomereikenbos en met Pijpenstrootje vergraste terreinen van vochtige en droge heide. De graslanden op de hogere zandgronden zijn slecht ontwikkelde vochtige graslanden.

De (kwel)zone langs de Noordervaart wijkt qua vegetatie sterk af van de rest van het gebied en bestaat uit een in Limburg ongeëvenaard, zeer soortenrijk vegetatiemozaïek van vochtig tot nat schraalland en heide, met tal van zeer kritische Rode lijstsoorten.

De flora bestaat er onder andere uit orchideeën, Spaanse Ruiter en bijzondere Zeggesoorten. In het kanaalven vlak langs het kanaal komen zeer natte basenrijke verlandingsvegetaties voor.

We lopen weer een stukje langs de Noordervaart. Het pad dat we eigenlijk in gedachte hadden bleek "eigen weg" te zijn en afgesloten met een stevig prikkeldraad. Dan zien we een paar bankjes met een soort bruggetje erachter. Het rode bord met Duitse tekst valt direct op. We zijn bij vormalige klooster Stokershorst.

Stokershorst
De naam Stokershorst schijnt al lang te bestaan. Het wordt al genoemd in een stuk van 1720 en ook in verslag van een raadsvergadering uit 1813 komt de naam voor maar het was een onbewoond gebied. Napoleon had al een aanvang laten maken voor de aanleg van de Noordervaart maar pas in het midden van 19e eeuw werd de bouw voortgezet en in 1855 werd de vaart voor de scheepvaart opengesteld. Tien jaar later komen de eerste bewoners naar Stokershorst.

In 1893 kochten de Congregatie van de Broeders van O.L. Vrouw van Zeven Smarten, ook wel de Congregatie van de Broeders met Blauwe Koorden genoemd, Stokershorst. De Congregatie was in 1851 in Amsterdam gesticht door een pastoor Hesseling en de Jezuïetenpater Frentrop ter leniging van de nood van de armen in de grote steden waar de industrie langzaam zijn intree deed.

In 1852 hadden ze al de kloosterboerderij in Heibloem gebouwd. Nu wilden ze ook in Stokershorst aan de gang. In 1898 werd begonnen met de voorbereidende werkzaamheden begonnen, vanuit Heibloem, drie kilometer verderop en in 1900 konden de eerste broeders er hun intrek nemen. In 1903 kregen ze toestemming om een veerpont aan te leggen om de Noordervaart over te steken. De bouw was bestemd om er jongens op te vangen uit de sociale onderlaag van de bevolking die in handen van Justitie dreigden te geraken en die in Stokershorst naar school konden of er een vak leerde. Het gebouw van toen werd St. Vincentiushuis genoemd. Het verhaal van ‘Boefje’ van M.C. Brusse speelt in Stokershorst.

Het aantal kinderen dat er geplaatst werd snel groter en al in 1904 moest er grotere kapel gebouwd worden. In 1909 kwam er een nieuwe lagere school bij. Na een brand in 1929 in de boerderij werd deze in 1930 geheel vernieuwd. In de oorlog waren er eerst Duitsers en daarna Engelsen ingekwartierd. Na de oorlog vond men dit soort ‘gestichten’ voor de jeugd niet meer geschikt.

Het complex verviel maar in 1954 kreeg Stokershorst een nieuwe bestemming. Het werd een rustoord voor oudere broeders. In 1972 werd het complex gesloten. Uiteindelijk werd het complex aangekocht door een industrieel uit Wuppertal, Hans Otto Schwabe als oord voor overspannen moeders. Tegenwoordig is het een Pastroraal Vormingscentrum.
Bron: Nederweerts Verleden: De geschiedenis van Stokershorst door Huub Janssen.

Na alle bospaden lopen we nu een stukje over een verharde weg. Gelukkig is het een verkeersluwe weg. Volgens de kaart lopen we langs de Kruisvennen bij landgoed 't Kruis.

Helaas zien we er weinig van. Grote borden met "eigen weg" en "verboden toegang" zorgen ervoor dat we dit gebied niet kunnen betreden. We genieten daarom van het uitzicht naar de andere kant. We komen een beek die we een heel stuk gaan volgen. Het gebied laat weidse uitzichten zien. Om hier te komen moeten we een klein stukje "off-road". Het pad dat er zou moeten liggen bestaat niet meer. Omdat het over een kleine 100 meter gaat zijn we maar door het bos gestruind. Doet u dat liever niet dan moet u de verharde weg een klein stukje volgen tot aan de brug waarna u langs de beek kunt gaan lopen.

De Kruisvennen
De Kruisvennen bestaan uit een complex van elzenbroekbos, wilgenstruweel en rietmoeras rond een centrale, sterk geëutrofieerde plas die periodiek geteisterd wordt door algenbloei.

De omliggende bossen kunnen vegetatiekundig tot het Elzen-Berkenbroek gerekend worden. De Nederpeel wordt gevormd door een langgerekt, laag gelegen complex van broekbos en populierenaanplant. De broekbosjes en natte populierenaanplant zijn verdroogd en hebben een vrij sterk verruigde ondergroei.

Alleen in de laagste delen komen nog goed ontwikkelde broekbosvegetaties voor met onder andere Grote Boterbloem (Gewoon Elzenbroek). Deze soort wijst op voeding met gebufferd grondwater. In de verruigde broekbosjes in het zijdal van de Krommepaallossing treft men daarentegen echter enkel indicatoren aan van zuurdere, nagenoeg niet gebufferde condities (bijv. Zompzegge). Dit wijst op meer stagnante milieucondities of voeding met enkel zeer lokaal grondwater. Tussen de Kruisvennen en de Nederpeel komen hoger op de dalflank hier en daar nog fragmenten voor van vochtige heidevegetaties.

Dan komen we in een gebied waar we een slingerende Neerpeelbeek gaan volgen. We komen in een schitterend gebied. De beek meandert door het landschap. We slingeren met de beek mee en zien dat onze kaart op de GPS niet klopt met de werkelijkheid. Doordat de Neerpeelbeek van een rechte beek veranderd is in een mooie meandere beek is de kaart eigenlijk verouderd.

We komen twee keer langs de beek te lopen. De eerste keer lopen we door het gebied met de mooie naam "Zwarte Peel".

Zwarte Peel
Natuurontwikkelingsgebied de Zwarte Peel bestaat uit een aantal graslanden grenzend aan het bosgebied Nederpeel en de Neerpeelbeek. Verder naar het oosten ligt een door bos omgeven grasland. In dit perceel staan enkele zeer oude eiken. De Zwarte Peel is het leefgebied van het Spiegeldikkopje en het Bont dikkopje.

Neerpeelbeek gaat weer bruisen van leven
De Neerpeelbeek is een gegraven rechte beek in een dal. De beek stroomt door twee verdroogde natuurgebieden, landgoed 't Kruis en landgoed Nederpeel-Grave. De beek en zijn omgeving zijn aangewezen als ecologische verbindingszone. Dit betekent dat planten en dieren zich via deze zone kunnen verspreiden naar verschillende gebieden. Als er moet worden gezorgd voor een goede ecologische verbindingszone, moet ook het probleem van verdroging worden aangepakt.

Het herstellen van de verdroogde natuur is op verschillende manieren gebeurd. Zo mag de beek weer meanderen (slingeren), waardoor het water langer wordt vastgehouden. Een andere oplossing is het ophogen van de bodem van de beek, om zo het grondwater te beïnvloeden. En er wordt een gemaal geplaatst om de afvoer van de bovenloop van de Neerpeelbeek (’t Bientje) te waarborgen. 

Voor de terugkeer van zeldzame planten en dieren in het gebied zijn in de afgelopen jaren ook verschillende maatregelen gepland geweest. De beek wordt bijvoorbeeld slechts aan één kant gemaaid, waardoor schaduwbegroeiing ontstaat. De flora en fauna hebben dan meer kans om zich te ontwikkelen. Door al deze maatregelen kan de beek op veel plaatsen weer gaan bruisen van leven.

We komen weer in een gebied met veel vergezichten. We komen langs een gebied met de naam Caluna en even later langs het Spaanse Bos. Ook hier zien we verschillende wildspotplaatsen.

Spaanse Bos
In de gemeente Heythuizen ten zuidwesten van het kerkdorp Heibloem ligt het Spaanse Bos. Het gebied van 28 ha, bestaat voornamelijk uit naaldbos, waarin grove den de boventoon voert. Het padenstelsel in het Spaanse bos is voor wandelaars vrij toegankelijk. Het gebied ligt in een rustige, bosrijke omgeving. 

Wat verder komen we een oude Kloosterboerderij tegen. We komen een tweetal informatiebordjes tegen.

Kloosterboerderij
Voormalige kloosterboerderij gebouwd omstreeks 1853 in de stijl van het Traditionalisme.

De Broeders van Liefde uit Amsterdam lieten omstreeks 1852 de  landbouwkolonie Sint Aloysius bouwen bij het buurtschap Heibloem in Heythuysen. Het gehele kloostercomplex werd gebouwd naar ontwerp van Dr. P.J.H. Cuypers. Het oorspronkelijk complex omvatten kloostergebouwen met kapel en kloosterboerderij en brouwerij. Thans resteert een gedeelte van de kloosterboerderij en een brouwerijgebouw uit het einde van de 19de eeuw.

De bierbrouwerij "De Heibloem" is gebouwd in 1899 en is buiten gebruik gesteld in 1936. Het was ook een schildersvakschool en een rietvlechterij. Tijdens WO II werd het ingericht als officiershotel. Het maakte deel uit van het Kloostercomplex het Aloysiusgesticht.

De voormalige graanschuur met recht één van de twee paardenstallen, gebouwd in 1853, met een restauratie in 1979. Overblijfsel van het Aloysiusgesticht (kolonie van 280 ha van de broeders-congregatie O.L.V. van Zeven Smarten, stichters van Heibloem in 1852. Het hoofdcomplex is gesloopt in 1958. Architect was Petrus (Pierre) J.H. Cuypers (1827-1921).

In het laatste gedeelte van deze wandeling lopen we over het terrein van Widdonck. Geen fotogeniek complex. Daarom laten we een mooie sfeerfoto zien we die onderweg geschoten hebben.

De Widdonck
Bij Heibloem is het jeugdopvang De Widdonck gelegen, een accommodatie met opvanghuizen waar jeugd en jongeren kunnen worden opgevangen die meer dan alleen gewone begeleiding nodig hebben of willen hebben.

Op of nabij de plaats waar nu de jeugdopvang De Widdonck is gelegen, bevond zich aanvankelijk een groot klooster van de Broeders met de blauwe koorden. Eind jaren 1940 en begin jaren 1950 was aan dit klooster een technische school verbonden, waar vakopleidingen werden verzorgd voor timmerman, machinebankwerker, schilder, schoenmaker en bakker.

Dit klooster met de school had als naam "De Heibloem". De leerkrachten waren overwegend broeders. De leerlingen waren voor een belangrijk deel intern (kostschool) en voor een deel afkomstig uit de omliggende dorpen. De opleidingen duurden drie jaar en waren van een uitstekende kwaliteit.

Sommige interne leerlingen kwamen wel op deze school voor meer toezicht en opvoeding, doch een groot aantal van hen was juist daar geplaatst voor de goede opleiding en begeleiding. Het klooster had een groot aantal sportvelden en er werd veel gedaan aan allerlei sporten, o.a. voetbal. De leerlingen bestonden uitsluitend uit jongens. De leiding van het klooster zorgde voor veel ontspanning en begeleiding.

En na 18 km komen we weer in Heibloem. We hebben een mooie en afwisselende wandeling achter de rug. We hebben genoten van de rust, de natuur en de prachtige vergezichten.

POI's

• 't Kruis N51.2994 E5.8346
• Caluna N51.2952 E5.8622
• Groote Moost N51.3059 E5.8599
• Hoeve De Fransman N51.3051 E5.8704
• Kleine Moost N51.3139 E5.8743
• Kloosterboerderij N51.2975 E5.8874
• Kruisvennen N51.2980 E5.8356
• Nederpeel N51.2888 E5.8741
• Noordervaart N51.3060 E5.8454
• Spaanse Bos N51.2935 E5.8821
• Start/finish/parkeerplaats2 N51.3007 E5.8954
• Stokershorst N51.3044 E5.8466
• Stukje "off-road" N51.2921 E5.8427
• Waterbloem N51.3138 E5.8812
• Widdonck N51.2965 E5.8910
• Zwarte Peel N51.2954 E5.8469