Mijn zwager was uit Duitsland over voor een weekje training. Via een mailtje komt de vraag: het wordt mooi weer zondag, kunnen we niet ergens gaan wandelen. Dat komt goed uit. We hadden nog een route bij Stevensweert liggen.  Hier lopen we weer door de mooie Maasplassen

We vertrekken met regen thuis, maar gelukkig is het in Stevensweert droog. Even later breekt de zon door en hebben we het mooiste lenteweer dat je kunt verwachten. De route is schitterend, onderweg komen we een zeer afwisselend landschap tegen met veel water en prachtige uitzichten. Dit is GENIETEN en dat doen we onderweg dan ook volop. Met ruim 130 foto's komen we weer thuis.

Stevensweert
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden bezette de Spaanse opperbevelhebber Francisco de Moncada in 1633 het strategisch gunstig gelegen eiland Stevensweert. Onmiddellijk liet hij rond het kasteel en de kerk zware verdedigingswerken aanleggen. Volgens een meetkundig grondplan werd de plaats omgeven door een hoge aarden wal,met zeven bastions. In de gracht daaromheen lagen vijf ravelijnen.

Binnen de wallen projecteerden de Spanjaarden een nieuw stratenplan. Vanuit de bastions en ravelijnen voerden de straten naar het middelpunt van de vesting; hier bevond zich de Hoofdwacht. Zo kreeg Stevensweert een merkwaardige, stervormige aanleg die vanaf 1633 de plattegrond van het stadje dwingend heeft bepaald. Er verrezen verscheidene militaire gebouwen; de meeste daarvan zijn later omgebouwd tot woning. Door de dicht aaneengesloten bebouwing kreeg de vesting al spoedig een stedelijk karakter. Na een belegering in het jaar 1702 werden de Spaanse troepen verdreven en kwam de vesting in Staatse handen.

De vestingwerken werden in 1874 openbaar verkocht en vervolgens grotendeels gesloopt. Ook de twee stadspoorten zijn rond die tijd afgebroken. Op de buitenwaL langs de hoekpunten van de gracht, werd een randweg aangelegd.

De oude kern van Stevensweert binnen de voormalige wallen heeft zijn waardevolle historische karakter behouden en is aangewezen als beschermd dorpsgezicht.

We lopen het gezellige dorpje Stevensweert uit. Eerste gaan we rond een vijver, daarna gaat het richting het Stevolgebied. Onderweg zien we de natuur uitschieten, mede dankzij het mooie week in de tweede helft van maart 2011. De jas kan al snel uit. We lopen een mooi gebied in.

Welkom in het Stevolgebied
Het Stevolproject, in deze omgeving, was de laatste klassieke grindwinning in Limburg, Dit project werd in 2008 afgerond. Het biedt nu kans voor dynamische natuur en Natuurmonumenten wil u hiermee van harte laten kennismaken. U dient rekening te houden met wisselende waterstanden en grazers.

Struinen
Het is hier heerlijk wandelen. Bijzonder is dat u hier vrij mag rondstruinen. Het is een avontuurlijke en indringende manier om het landschap te leren kennen. Geen dag is de natuur hetzelfde. Wisselende waterstanden en de toevallige plek waar de grazers staan, dwingen ons steeds tot andere routes. Tijdens struintochten is afstand houden van de grazers belangrijk, om het gedrag van de dieren niet te verstoren. Betreding van de gebieden is op eigen risico.

Natuurlijk beekdal
De Geleenbeek heeft in de bovenloop reeds deels een natuurlijke bedding, met meanders en grindeilanden. De beek mondt in een delta in de plas uit en hiermee wordt ook de verbinding met het Grensmaasgebied en het Zuid-Limburgse achterland van de Geleenbeek gestalte gegeven.

Via een vistrap verlaat de Geleenbeek de plas en stroomt dan in de Oude Maas. Onderweg naar het uitzichtspunt komt u de Geleenbeek tegen.

Hoog water
De waterstanden in de Maas wisselen sterk. Dat geldt ook voor de Molenplas. Dit betekent dat sommige wandelroutes bij een iets hogere waterstand dan niet bereikbaar zullen zijn.

In het stroomgebied van de Maas, tussen Thorn, Maasbracht en Maaseik, ligt een bijzonder gebied. Een gebied dat jarenlang het beeld is geweest van ontgrindingen, maar waar de natuur  bezig is met een geweldige opmars. Een gebied dat volop in de belangstelling staat van fietsers, wandelaars en watersporters. In Koningssteen of in een van de andere gebieden zult u verbaasd staan over de snelheid en kracht waarmee de weer een plek verovert.

De ontwikkeling van ooibossen is in volle gang. In het voorjaar kunt u genieten van prachtige bloemenweiden, en het hele jaar doorzijn er grazende Koniks (wilde paarden) en Galloway-runderen. Midden in dit gebied, vlakbij het historische stadje Stevensweert, ligt informatiecentrum de Hompesche Molen, een centraal punt in veel fiets- en wandelroutes van Midden-Limbrug. Voor wie het gebied optimaal wil verkennen is deze kaart gemaakt. Het geeft een overzicht van de natuurgebieden, fiets- en wandelroutes en historische plaatsen. Wij wensen u veel plezier in deze prachtige natuur!

We komen in een gebied waarvan we vooraf ons afvroegen of we er wel doorheen konden. Op de kaart gaan we dwars door het water. Op Google Maps lijken we door een grote zandvlakte te lopen. Zo was het in 2008. Nu is er een nieuw natuurgebied aangelegd met wandelroutes. Deze routes gaan door een schitterend gebied. Als de waterstand hoog staat dan kunt hier niet doorheen. Maar in andere tijden kunt u genieten van prachtige vergezichten. We vragen ons daarom ook af waarom we zo weinig mensen onderweg tegen zijn gekomen.

Grind en grindwinning
In het gebied rond de Hompesche molen wordt tot 2007 nog grind gewonnen. Vijf grote baggermolens vullen jaarlijks 1500 schepen van 1000 ton, die het door heel Nederland vervoeren. We gebruiken in Nederland per jaar 20 miljoen ton grind; ter vergelijking uit Stevol is in 12 jaar tijd 19 miljoen ton gewonnen, dus één plas zoals in Stevol is maar voldoende voor 2 jaar. Stevol is de enige locatie in Nederland waar nu nog grind gewonnen wordt. Grind wordt vooral gebruikt voor het maken van beton en asfalt. Inmiddels wordt een deel van de grindbehoefte opgevangen doorgebroken stenen te gebruiken, maar voor goede stevige beton blijven we toch aangewezen op grind.

Riviereiken
Bij de grindwinning in Stevol zijn tientallen zwarte eiken opgegraven. Deze bomen van 1500 tot 2000 jaar oud, lagen enkele meters diep begraven onder het grind. In de tijd dat ze hier groeiden, stroomde de Maas nog vrij door het landschap en kon zij haar loop nog flink verleggen. Bomen die op de oever groeiden werden dan ontworteld en door de stroom meegevoerd. Ter hoogte van Stevol, waar de stroomsnelheid in de rivier ook toen al lager was, bleven de bomen in het grind steken en werden gaandeweg begraven. Een aantal van deze bomen is gebruikt in het prehistorische bomenmonument dat op de oever van de Molenplas vlakbij de Hompesche Molen ligt.

Eiland in de Maas
Dit betekent dat de rivier hier twee lopen heeft. Op oude kaarten is dat nog goed te zien. De oostelijke loop is ongeveer 100 jaar geleden verzand, maar een restant ervan wordt nu gebruikt door de Geleenbeek. Bij hoogwater herleven de oude tijden, want dan stroomt er ineens een enorme hoeveelheid Maaswater door het smalle beekdal. Van de oevers slaat dan veel zand en grind af, dat meegevoerd wordt tot waar de Geleenbeek in de Molenpias uitmondt. De stroom valt daar stil en er ontstaat een kleine binnendelta. Als het water weer zakt, valt de delta droog, in afwachting van een nieuwe overstroming.

Groen voor grind
Vroeger ging het bij de graverij alleen om de grindwinning en bleven er na het beëindigen van de ontgronding grote gaten over, die plompverloren in het landschap lagen. De weerstand tegen deze vorm van winnen nam enkele decennia geleden sterk toe. Veel plassen kregen een nieuwe bestemming als recreatiegebied en de oevers werden heringericht tot natuurgebied.

Wat dat oplevert kunt u zien in gebieden zoals Koningssteen en rond de Hompesche molen, Stevol. Het is geen gebied voor massatoerisme, maar als recreant bent u er welkom om van de nieuwe natuur te genieten. Voor de toekomst ziet de Limburgse grindwinning er nog anders uit.

De komende 15 jaar wordt er gewerkt langs de Grensmaas, waar het hele gebied waar grind wordt gewonnen, wordt ingericht als natuurgebied.

De Hompesche molen
Deze stellingmolen werd in 1722 gebouwd door Reinier Vincent van Hompesch, graaf van de heerlijkheden Stevensweert en Ohé en Laak. Hiermee creëerde de graaf voor zichzelf een aardige inkomstenbron, want de inwoners van het gebied waren verplicht hier al hun graan tegen betaling te laten malen.

De molen telt 8 verdiepingen en is, met de wieken meegeteld, 37 meter hoog. Hiermee is het de hoogste stellingmolen van Limburg. De tweede en derde verdieping zijn via smalle, steile trappen toegankelijk voor het publiek, zodat u op de stelling kan komen om van het uitzicht te genieten over de Molenpias en de Maasuiterwaarden. Tijdens speciale bezichtigingen kunt u helemaal naar boven.

In de molen is een informatiecentrum gevestigd, dat in het teken staat van de thema's graan, grind en groen. U kunt u er informatie krijgen over de omgeving en terecht voor een kopje koffie, een stuk vlaai of een andere versnapering. Voor groepen worden vanuit de molen excursies georganiseerd, waarin historie, natuur en grindwinning aan bod komen. Voor informatie: www.hompeschemolen.nl.

We genieten van het heerlijke terras van de Hompesche molen. Het is nog vroeg in de ochtend en we hebben het hele terras voor onszelf. In het zonnetje is het heerlijk vertoeven hier.

Dan komen we langs de Limburgse Mineraalbrekerij. Een kleurrijk aanblik.

Limburgse Mineraalbrekerij
In het verre verleden was de natuur prima in staat om zelf afval af te breken en te verwerken. Het tempo waarin onze consumptiemaatschappij afval produceert is echter zo hoog dat zonder menselijk ingrijpen de aarde overstelpt zou worden met afvalbergen.

Veel afval bevat waardevolle grondstoffen die door recycling opnieuw hergebruikt kunnen worden.

De Limburgse Mineraalbrekerij reikt de natuur de helpende hand door mineralogisch productie-uitval en/of restpartijen uit binnen- en buitenland te verwerken tot  nieuwe hoogwaardige  keramische producten die hergebruikt kunnen worden in o.a. de keramische industrie.

Uit keramisch productieafval dat niet teruggaat naar de keramische industrie, maakt de Limburgse Mineraalbrekerij nieuwe grondstoffen en gecertificeerde eindproducten, die via de eigen verkooporganisatie op de markt worden gebracht.

Kasteel Hasselholt
Ohé en laak kent thans nog een kasteel dat de naam Hasselholt ("Het Geutje") draagt, een naar verhouding klein kasteel met een markante Maaslandserenaissance gevel uit 1651.

Hasselholt is het enige overgebleven kasteel van de drie die Stevensweert en Ohé en Laak kenden. Hasselholt is zeer waarschijnlijk gebouwd tussen 1500 en 1600 en wordt bewoond door Baron van Hövell tot Wester­flier. Oorspronkelijk werd het opgetrokken in een laat-gotische stijl met hier en daar stuk­jes renaissance. Met de restauratie in 1970 is het behoor­lijk opgeknapt.

We slingeren door het landschap en genieten van de steeds weer veranderende vergezichten.

Grensmaas
De Grensmaas is een bijna 35 km lang, uniek stuk van de Maas tussen Maastricht en Maasbracht. Het is het enige traject tussen de Frankrijk en de Noordzee waar geen stuwen in de rivier liggen en het water vrij kan stromen. Dit is bij Maaseik en Roosteren nog goed te zien, maar bij Stevensweert stroomt het water al veel minder snel, omdat het opgestuwd wordt door de stuw van Linne.

Ruim 10 jaar geleden is voor de Grensmaas een indrukwekkend plan gemaakt, waarbij door oppervlakkige grindwinning bijna 1500 ha riviernatuur ontstaat; Groen voor Grind zogezegd. De verbreding van de rivierbedding zorgt ook voor een sterke verlaging van de waterstanden.

Overstromingen zoals zich in 1993, 1995 en 2003 voordeden in o.a. Borgharen en Itteren horen daarmee tot het verleden. Er is dan ook veel enthousiasme voor dit project en omdat de grindwinning een belangrijke rol speelt, zijn de kosten gering.

Bij Meers is enkele jaren terug al gestart met een proefproject. Langs het hele traject wordt t.z.t. een fietsroute uitgezet, het groene snoer, het noordelijke deel is hiervan is al op de kaart aangegeven.

Lakerweerd
Welkom in het natuurontwikkelingsgebied Lakerweerd. Lakerweerd is sinds 1996 eigendom van de.Vereniging Natuurmonumenten.

Het gebied bestaat uit de Dilkensplas en de Schroevendaalse Plas. Tijdens overstromingen van de Maas wordt hier veel zand afgezet, waarin allerlei plantenzaden verstopt zijn. Hierdoor ontstaat het voor de Maasoever karakteristieke landschap van zandduinen en ooibossen.

De populieren en wilgen, het moerassige Ooibos, zijn goed bestand tegen regelmatige overstromingen. Door de begrazing met runderen en paarden kan er bovendien een mozaïek van bloemrijke weitjes en struikgewas ontstaan. Natuurmonumenten nodigt u uit om door dit gebied te wandelen.

Natuurlijke begrazing
Op de voedselrijke rivieroevers groeien bomen en struiken erg snel. Lakerweerd zou binnen enkele jaren in een ondoordringbaar bos veranderen, als we de natuur haar gang lieten gaan. De Vereniging Natuurmonumenten wilde een zo natuurlijk mogelijke wijze van begrazingen en koos voor Poolse Konikpaarden bij de Dilkensplas en Schotse Gallowayrunderen bij de Schroevendaalse Plas. De dieren grazen gras en jonge boompjes weg. Zo ontstaat een afwisselender landschap. De dieren hebben weinig verzorging nodig en kunnen goed tegen de winterse kou. Dat laatste is belangrijk omdat ze hier zomer er winter vrij rondlopen.

St. Annakapel
De gemeente Ohé en Laak kreeg in 1819 zijn eigen gemeentevlag. De graven Van den Bergh bouwden kasteel Walborg vlak aan de Maas te Laak. Bij het kasteel werd in die jaren het Sint-Annakapelletje bebouwd, waar de bewoners van het kasteel naar de kerk gingen.

De kapel werd in 1896 afgebroken omdat de ligging ongunstig zou zijn geweest en werd vervangen door de huidige, gelegen bij de entree van Laak vanuit Stevensweert.

We lopen Stevensweert weer in. Er is hier ook een korte wandeling door het historische centrum. Die kunnen we helaas niet lopen omdat een gedeelte van deze route afgezet is. Nieuwe betonnen wanden zijn opgetrokken en er is ook een doorgang door de standwallen zichtbaar. Hier loopt straks de route doorheen. Het beton ziet er te nieuw uit om mooi te zijn. We vragen ons daarom af wat de bedoeling hiervan is. Even later worden we aangesproken door een plaatselijk bewoner die buiten staat. "Of we het mooi vinden" wordt er ons in onvervalst Limburgs gevraag. We weten even niet waar het om gaat. Dan krijgen we meer uitleg. Nee, mooi kunnen we dat beton niet vinden. Dat is die bewoner met ons eens. Er is veel geld tegen aan gegooid wordt ons duidelijk gemaakt.

Dan lopen we verder om nog even te genieten van het fraaie centrum.  

Geraadpleegde websites:

• nl.wikipedia.org/wiki/Ohe_en_Laak
  
• www.limburgsemineraalbrekerij.nl
• www.hompeschemolen.nl.

POI's

• Annakapel N51.1217 E5.8291
  
• Bankje/Alternatieve Parkeeplaats N51.1175 E5.8178
  
• Dilkensplas N51.1120 E5.8147
  
• Dode bomen N51.1171 E5.8365
  
• Grensmaas N51.1176 E5.8099
  
• Hompesche molen N51.1200 E5.8374
  
• Kapel N51.1315 E5.8569
  
• Kruis N51.1261 E5.8379
  
• Lakerweert N51.1136 E5.8168
  
• Mineraalbrekerij N51.1081 E5.8417
  
• Molenplas N51.1136 E5.8466
  
• Schroevendaalse Plas N51.1079 E5.8308
  
• Start/finish/parkeerplaats N51.1310 E5.8459
  
• Stevolgebied N51.1250 E5.8530
  
• Teggerse Plas N51.1193 E5.8156
  
• Uitzichtspunt N51.1224 E5.8522
  
• Vogelkijkhut N51.1237 E5.8508