Haaksbergerveen

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 20-11-2012

Zoals al veel jaren hebben we het voorjaar doorgebracht op de boererij camping Kortschot in Winterswijk. Niet voor het eerst en waarschijnlijk ook niet voor het laatst. Kortschot is een gezellige kleine camping met prima voorzieningen in een prachtig gebied. Natuurlijk lagen er op de camping verschillende wandelingen voor ons klaar. Die hebben we intussen allemaal gelopen. Deze keer zijn we iets ten noorden van Winterswijk geweest. Daar ligt het Haaksbergerveen. Een aanrader voor iedereen. Vele mooie vergezichten, heel veel verschillende planten en dieren. We hebben er van genoten.


Kenmerken
Startpunt: Haaksbergen, parkeerplaats Siberie
Startlocatie: Overijssel , Nederland
Coördinaten N52.122080 E6.792212
Afstanden: 22, 13, 7, 7, 6 km
Type: Bos, Hei, Open, Veen, Vergezicht, Water
Begaanbaar: Doorgaans goed begaanbaar
Rolstoel: Niet bekend
Honden: Aangelijnd
Horeca: Niet aanwezig
Gelopen op: 21-05-2011

Route informatie

Een wandeling van 22 km door het Haakbergerveen bij Haaksbergen.
Er zijn verkortingen van 14/7/7/6 km beschikbaar.
Ook is er een WPT-RTE route beschikbaar.
Goede wandelschoenen zijn aan te bevelen.
Neem ook een goede verrekijker en fotocamera mee, er is veel te zien onderweg.
De route is niet geschikt voor scootmobiels. Bij parkeerplaats Ronde Bulten is een speciale scootmobielroute uitgezet. Deze is niet opgenomen in deze route.
Onderweg komt u geen horeca tegen.



Langere beschrijving

GPSwalking.nlWe hadden een wandeling van ruim 16 km gepland. Uiteindelijk werden het er bijna 22 km. Een flinke trip, maar wel eentje die de moeite meer dan waard is. Schitterende vergezichten onderweg en een grote verscheidenheid van planten en dieren. Onderweg hebben we vele vogels en libellen op de foto kunnen zetten.

Dit gebied is in trek bij de wandelaar. En die heeft een keuze aan een aantal uitgezette wandelingen van Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Geniet met ons mee.

Tijdens de route komt u een groot aantal informatieborden tegen. Deze geven een uitgebreide informatie over de omgeving.

GPSwalking.nlSiberië
U staat bij het begin van enkele rondwardelingen vanaf startpunt Siberië

Deze afgelegen streek tegen de Duitse grens was vroeger een kaal landschap, vandaar de naam Siberië. De Siberiëroute van Staatsbosbeheer voert u door het hoogveengebied, waar water- en moerasvogels, slangen, libellen, kikkers en vele andere dieren zich uitstekend thuis voelen.

Het 500 meter lange vlonderpad, dat zich aan deze route bevindt, voert u over het zompige hoogveen. Zowel het Armenveen, het Stobbenveen als het noordelijke heidegebied zijn vanaf hier in één wandeling goed te bereiken. De wandeling door het Zuiderzendvelderveld gaat over brede zandwegen en passeert een paar keer de heringerichte Zoddebeek. Mooie uitzichten over plukjes bos en boerenland zijn uw deel.

GPSwalking.nlEr stonden veel auto's op de parkeerplaats. Dat kwam door een excursie van Staatsbosbeheer waarop veel mensen waren afgekomen. Onderweg hebben we kleine stukjes van de uitleg opgevangen.

Dit gebied is ingedeeld in verschillende compartimenten waarvan het waterpeil onafhankelijk te beheren is. Tussen de compartimenten liggen dijkjes waarover gelopen kan worden. Zo kun je met droge voeten rondlopen.

Eén van de boswachters vertelde ons dat hij schrik had voor alle bezuinigingen (2011) die er aan staan te komen. Hoe kan Staatsbosbeheer de gebieden goed onderhouden als er geen geld is. We zijn het met hem eens. Het is jammer dat de banken voor de crisis (2009/2010) gezorgd hebben en dat anderen daar voor moeten boeten.

GPSwalking.nlHoogveen in wording
Een hoogveen bestaat voornamelijk uit een dikke laag veenmos. Deze mosplantjes groeien aan de bovenkant aan, terwijl ze aan de onderkant afsterven. De afgestorven mosplantjes vormen het veen.

In het Haaksbergerveen is de turfwinning kleinschalig geweest, waardoor een afwisselend landschap is ontstaan.

Door de turfwinning en de ontwatering is het hoogveen zeldzaam geworden. Staatsbosbeheer houdt nu zoveel mogelijk regenwater vast zodat het hoogveen zich verder kan ontwikkelen.


GPSwalking.nlVeenmosdekens
Herstel van het hoogveen is goed te zien aan de drijvende veenmosdekens. Zo'n drijvend mospakket kan zo dik worden dat er ook andere planten op kunnen groeien zoals het opvallende witte veenpluis.

Veen vol leven
In het Haaksbergerveen leven allerlei dieren zoals de zeldzame dodaars (een kleine soort fuut). Door het water worden vele libelles aangetrokken waaronder de viervleklibelle. Kikkers laten zich eerder horen dan zien: ze geven heuse concerten.
 
Werkzaamheden
Hier wordt gewerkt aan het herstel van de dammen. Dit wordt gedaan door het weghalen van cie oude en weer opbrengen van de nieuwe toplaag.

In dit zeldzame hoogveengebied dienen dammen voor het vasthouden van het water. Door onder andere een constante waterstand kan het hoogveen hier groeien.

GPSwalking.nlOnderweg kwamen we verschillende parkeerplaatsen tegen vanwaar korte routes vertrekken. Gewoon de plaaltjes volgen en u komt langs de mooiste punten in het gebied.

Armenveen
U staat bij het begin van enkele rondwandelingen vanaf startpunt Armenveen

Het meest westelijke deel van het Haaksbergerveen wordt het Armenveen genoemd. Hier zat maar weinig turf. Via de kerk of de marke kregen de armste mensen toestemming om hier de turf te steken.

GPSwalking.nlDe twee wandelingen van Staatsbosbeheer laten U een uniek stukje hoogveen zien, waar water- en moerasvogels, slangen, libellen, kikkers en nog vele andere dieren zich uitstekend thuis voelen.

Zogenaamde eendagsputjes herinneren nog aan de tijd van het turfsteken. Verlangt u toch nog even naar een afwisseling van de heide op het Haaksbergerveen door bos en boerenland? Dan is de route naar de Buurserbeek een prima alternatief.

We lopen van het ene veengebied naar het anderen. Daartussen ligt een heel ander gebied. De variatie is leuk.

GPSwalking.nlHarrevelderschans
Voor u ligt de Harrevelderschans. Schansen 2ijn oude militaire verdedigingswerken. Ze zijn opgebouwd uit aarde en hebben gewoonlijk vier, vijf of zes hoeken. De Harrevelderschans is één van de weinige oude vestingwerken in Nederland die een vierpuntige opbouw met zogenaamde 'halfbastions' hebben.

De schans is rond 1590 (Tachtigjarige Oorlog) opgeworpen in opdracht van de Staten-Generaal. Ze beheerste een handelsweg die van Munsterland hierlangs naar Deventer liep. De Buurserbeek voorzag de gracht van water. Over de gracht lag waarschijnlijk een ophaalbruggetje.

In het Monumentenjaar 1976 is de schans gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat teruggebracht. De gracht werd uitgediept en de binnenplaats vrijgemaakt van begroeiing. De eiken en de jeneverbessen die op de wallen groeien bleven gespaard. De wallen kregen hun oude vorm terug.

GPSwalking.nlWe komen bij de parkeerplaats Ronde Bulten. Dit gebied is van Natuurmonumenten. Ook hier zijn een aantal korte routes uitgezet. Ook deze routes zijn goed aangegeven. Er is ook een korte route die speciaal voor scootmobiels is aangelegd.

Ronde Bulten
U staat bij het begin van enkele rondwandelingen vanaf startpunt Ronde Bulten. Samen met het startpunt Molenbelt is Ronde Bulten de toegang tot het unieke natte heidegebied Buurserzand. Doordat de textielfamilie Van Heek het als jachtgebied gebruikte is het Buurserzand nooit ontgonnen.

GPSwalking.nlIn 1929 is het als eerste natuurgebied in Overijssel geschonken aan Natuurmonumenten. Heel bijzonder is de Harrevelder Schans, een vestingwerk uit 1590, waarvan de gracht vroeger in verbinding stond met de Buurserbeek. Op uw wandeling richting de buurtschap Honesch volgt u deze beek een tijd. Het Buursermeertje aan de oostzijde wordt uitsluitend door regenwater gevuld en trekt veel libellen aan.

Unieke combinatie van droge en natte heide

Het Buurserzand is het eerste natuurgebied van Natuurmonumenten in Overijssel (1929). Jeneverbesstruiken, gemengde bossen, glooiende landbouwgronden, droge en natte heidegebieden, karakteristieke vennetjes als Steenhaarplassen en Galgenslat wisselen elkaar af. Natuurmonumenten is trots op dit gebied. Juist de optelsom van omvang, variatie en nat karakter maakt het Buurserzand uniek in Europa. Het is inmiddels onderdeel van het Europese netwerk voor natuurgebieden (Natura 2000).

GPSwalking.nlKwetsbare driehoeksverhouding
In heel Europa gaat het gentiaanblauwtje achteruit. Dat komt omdat er steeds minder vochtige heidegebieden zijn. In het Buurserzand komt deze zeldzame vlinder nog steeds voor. Dat laat zien dat dit natte natuurgebied van grote (inter)nationale waarde is. Maar het evenwicht is heel kwetsbaar. Vlinder, plant en mier hebben elkaar nodig. Het gentiaanblauwtje legt eitjes op de klokjesgentiaan, de rups eet ervan. De knoopmieren, dol op de zoete afscheiding van de rups, adopteren hem. De rups overwintert en verpopt zich in het mierennest. Als vlinder verlaat hij de mieren. Valt er een schakel tussenuit, dan is het wankel evenwicht verstoort. Daarom probeert Natuurmonumenten het leefgebied voor het gentiaanblauwtje te behouden en uit te breiden.

GPSwalking.nlTen strijde
De nog aanwezige heide in Nederland is vaak droge heide. Zeldzamer en nog waardevoller is de natte heide met dopheide, gentiaanblauwtje en levendbarende hagedis.

Om verdroging tegen te gaan zet Natuurmonumenten in op verbetering van de waterhuishouding. Door sloten te dempen wordt het gebied vochtiger. Het voormalige landbouwgebied het Rietschot is heringericht. Grondwater- en kwelwaterstromen zijn hersteld om het leefgebied van parnassia, gevlekte orchis en beenbreek te optimaliseren. Daarbij is hulp en steun van waterschap en omwonenden van groot belang. Ook in de komende jaren. Dan zal getracht worden, samen met aangrenzende grondeigenaren, de waterhuishouding van de randzones te herstellen.


GPSwalking.nlNatuurlijke werknemers
Om heide niet door grassen en jonge boompjes te laten overwoekeren, laat Natuurmonumenten runderen, Nederlandse landgeiten en soms schapen grazen op het Buurserzand. Bijkomend voordeel zijn de open plekken, ontstaan door de hoeven van de grazers. Daarin kunnen zaden van jeneverbesstruiken, die niet van concurrentie houden, ontkiemen. Dat is uniek voor Nederland. Daarnaast plagt of maait Natuurmonumenten om de heide te behouden.

MGPSwalking.nleujenboersven
In het Buurserzand bij Haaksbergen krijgen orchideeën en andere zeldzame planten volop ruimte om zich te ontwikkelen. Natuurmonumenten werkt de komende maanden aan herstel van het natuurlijke grondwatersysteem bij het Meujenboersven.

Fietsers en wandelaars kunnen vanaf de Knoefweg de komende jaren volgen hoe het landschap en de plantengroei zich ontwikkelen. Het project is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van het ministerie van LNV.

GPSwalking.nlIn de verte zien we een paal staan. Vreemd zo midden in de hei. Maar dan staat er ook een klein bordje met informatie.

Markepaal
Grenspaal tussen Buurse en Haaksbergen/Honsech. Als "steen" vermeld op de eerste kadasterkaart van Haaksbergen uit 1832.


Natuurmonumenten aan het werk...
Zeldzame planten als parnassia, klokjesgentiaan en gevlekte orchis hebben kalk- en ijzerhoudend water nodig. Natuurmonumenten wil nu zorgen dat het regenwater (te zuur!) gemakkelijk kan worden afgevoerd en kwelwater (kalkrijk) dat uit de grond opborrelt, juist langer in het gebied wordt vastgehouden.

In een gebied ter grootte van 50 voetbalvelden dempt Natuurmonumenten diepe sloten of vervangt ze door ondiepe slenken. Delen worden afgegraven of geplagd. Een klein grove dennenbos, dat verdrogend werkt, maakt plaats voor open landschap. Natuurmonumenten verbindt bestaande waardevolle stukken heide en blauwgrasland met elkaar.

GPSwalking.nlVoor natuur en mens
Libellen, de vlinder gentiaanblauwtje, parnassia en klokjesgentiaan profiteren van de veranderingen. De bezoeker zal het gebied anders ervaren. Er ontstaat een bloemrijk, open landschap met meer water, vergelijkbaar met de aangrenzende gebieden Kleine en Grote Orchideeënweide.

Grazen voor de jeneverbes en nieuwe heide
Hier in het Buurserzand helpen Hereford runderen Vereniging Natuurmonumenten een handje bij het beheer. Dit doen ze in het groeiseizoen, van mei tot november.

GPSwalking.nlDe Hereford runderen eten gras, zoals pijpenstrootje en jonge berkenboompjes en maken met hun hoeven de grond open. Daarmee zorgen ze ervoor dat heide en andere karakteristieke planten, zoals de zeldzame jeneverbesstruiken, meer kans krijgen om te groeien.

Er is een afrastering met schrikdraad geplaatst om ervoor te zorgen dat deze robuuste koeien in dit 75 hectare grote gebied blijven.

We lopen weer terug naar het Haaksbergerveen. Een prachtig vlonderpad staat ons nog te wachten.

GPSwalking.nlBotanische zeldzaamheden in het veen
Ondanks ontwatering en het gedeeltelijk afgraven zijn in het grensoverschrijdende veengebied Haaksbergerveen (NL) en Ammeloer Venn (D) kenmerkende planten van hoogveen en heide te vinden. Tot de belangrijkste soorten, van dit voedselarme landschap behoren meerdere soorten veenmos, lavendelheide en twee soorten zonnedauw, die u kunt ontdekken wanneer u over het 500 meter lange vlonderpad wandelt.

Vanaf juli veranderen sommige delen van het Haaksbergerveen in een bloemenzee wanneer dop- en struikheide gaan bloeien. Op wat voedselrijkere vochtige delen bloeien in deze periode klokjesgentiaan en beenbreek. Omvangrijke maatregelen om het waterpeil te verhogen en de beweiding met schapen en geiten hebben gunstige omstandigheden voor de veen- en heidevegetatie gecreëerd.

GPSwalking.nlDieren te water, ter land en in de lucht In het Haaksbergerveen en het Ammeloer Venn leeft een groot aantal zeldzame soorten broedvogels zoals de watersnip, de roodborsttapuit, de graspieper, de grauwe klauwier en de boomvalk.

Vooral in het voedselrijkere zuidelijke deel van het gebied vormen de met riet omzoomde plassen een geschikte leefomgeving voor de blauwborst, de waterral, de dodaars, de kleine karekiet en de rietgors. Bovendien broeden hier de wintertaling, de zomertaling, de slobeend en talrijke grauwe ganzen.

Vlak langs het fietspad van de Flamingoroute bevindt zich een kleine kokmeeuwenkolonie. Een ontmoeting met een adder hoort tot de hoogtepunten van een wandeling.

GPSwalking.nlVooral in het vroege voorjaar, wanneer deze slangen op de wandelpaden de eerste zonnewarmte opnemen, zijn ergoede kansen om adders waar te nemen. Mocht u één van deze kwetsbare dieren tegenkomen, dan is het belangrijk de adder niet te verstoren!

Behalve de adder leeft in het Haaksbergerveen en het Ammeloer Venn een belangrijke populatie van de hei kikker. De insectenwereld is met alleen al een kleine 30 libellensoorten ruim vertegenwoordigd. Daaronder zijn kenmerkende veenlibellen zoals de venglazenmaker, de tengere pantserjuffer en de tangpantserjuffer.

GPSwalking.nlEen hoogveen ontstaat
Het Haaksbergerveen (NL) en het Ammeloer Venn (D) zijn ontstaan na de laatste ijstijd. In een komvormige laagte, waarin het grondwater tot aan de oppervlakte reikte, werden afgestorven planten niet helemaal afgebroken, waardoor zich veen vormde.

Dit grondwater- of laagveen groeide in de loop van vele eeuwen uit tot bbven de grondwaterspiegel, zodat een regen- of hoogveen ontstond, dat uitsluitend wordt gevoed door regenwater.

GPSwalking.nlTurf als brandstof
Tot het midden van de 19e eeuw staken de mensen uit de omgeving alleen aan de randen van het gebied turf om hut huizen te verwarmen en maaltijden te koken. Met de opkomst van de textielindustrie nam de vraag naar energie enorm toe, wat reden was om het veen vanaf 1840 systematisch te ontwateren en af te graven.

Het gevolg hiervan was dat de veengroei tot stilstand kwam. Ondanks het feit dat snel daarna steenkool de belangrijkste energieleverancier werd, is in het Haaksbergerveen nog tot in de jaren 50 turf gestoken om de stoommachines van de plaatselijk textielfabrieken draaiende te houden.

GPSwalking.nlBescherming en beheer van het veen Sinds het einde van de jaren 60 heeft Staatsbosbeheer in het Haaksbergerveen een groot aantal - maatregelen uitgevoerd om het karakteristieke hoogveen- en heidelandschap te behouden en te herstellen, zoals het verwijderen van berken, het omhoog brengen van het waterpeil en beweiding. Daarbij streeft Staatsbosbeheer ernaar de belangen van natuurbescherming en recreatie op elkaar aan te laten sluiten.

Het Haaksbergerveen is nu een 600 hectare groot natuurreservaat. Samen met het aangrenzende natuurgebied Ammeloer Venn aan Duitse zijde (69 hectare), waarover het Biologische Station Zwillbrock e.V. het beheer voert, vormt dit gebied een belangrijke leefomgeving voor bedreigde dieren en planten. De beide reservaten vormen tegenwoordig een belangrijke bouwsteen van het Europese netwerk van beschermde natuurgebieden NATURA 2000.


GPSwalking.nlLandschapsbeheer door beweiding
Oorspronkelijk groeiden in hoogvenen nauwelijks bomen. Ontwatering en turfwinning veranderden het Haaksbergerveen echter ingrijpend. Daardoor dreigen delen van het veen nu bebost te raken.

Om het open karakter van de veen- en heidepercelen te handhaven wordt het veen tegenwoordig met geiten en schapen begraasd, waardoor de leefomstandigheden van de kenmerkende planten- en diersoorten van dit bijzondere landschap in stand blijven.

GPSwalking.nlHet is voorjaar en in mei legt elke vogel een ei. Een wintertaling vloog op vanuit het gras. Zou er soms een nest liggen. Heel voorzichtig gingen we kijken en inderdaad. Negen eieren lagen er in het nest. We maakten en foto en gaven dit nest weer terug aan de broedende moeder.

Op vier poten door het veen
U kunt de kudde in het Haaksbergerveen van het voorjaar tot in de herfst te zien krijgen. De kudde bestaat uit meerdere schapenrassen en één geitenras, de zeldzame Nederlandse landgeit. De kudde wordt op traditionele in het veen gehoed. De dieren grazen de jonge berkjes en het opkomende pijpen-strootje af en verjongen daarbij de heidevegetatie.

Dit was een schitterende wandeling. Er is zoveel te zien en te beleven dat je weer bij de auto bent voordat je het weet.

POI's

  • Alternatieve Parkeerplaats N52.1366 E6.7821
  • Alternatieve parkeerplaats Armenveen N52.1250 E6.7625
  • Alternatieve parkeerplaats Ronde Bulten N52.1515 E6.7825
  • Buurserbeek N52.1486 E6.7723
  • Buursermeertje N52.1527 E6.7991
  • Buurserzand N52.1586 E6.7955
  • Haaksbergerveen N52.1249 E6.7766
  • harrevelderschans N52.1497 E6.7753
  • Horsterveen N52.1355 E6.7762
  • Markepaal N52.1568 E6.7990
  • Meujenboersveld N52.1645 E6.7981
  • Siberië N52.1216 E6.7971
  • Start/finish/parkeerplaats N52.1220 E6.7922
  • Steenhaarplassen N52.1591 E6.7790
  • Vlonderpad N52.1257 E6.7852
  • Vogelkijkwand N52.1334 E6.7874

 

Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.