START N51 28.058 E5 15.020
We parkeren op de poolplaats nabij Leende. Steken de weg over en volgen een klein stukje het fietspad. En zo gaan we door het prachtige Leenderbos. Na het Klein Hasselsven kunnen via het fietspad naar het oosten inkorten via Leenderstrijp.

Boswachterij Leende
Het Leenderbos en de Groote Heide vormen een aaneengesloten natuurgebied van meer dan 3000 ha. Het gebied wordt aan de westkant begrensd door het dal van de Tongelreep, aan de oostkant door het dal van de Strijper Aa en de landbouwgronden rond Leende en Heeze.

Van de middeleeuwen tot ongeveer 1900 was er sprake van één groot heideveld, slechts doorsneden door enkele zandpaden en de weg van Leende naar Valkenswaard. Dit strekte zich uit tussen Eindhoven en de grens van Nederland met België, en zelfs daaroverheen.

Sinds 1900 is dit gebied geleidelijk bebost en deels ontgonnen tot landbouwgebied. Het gebied raakte in de tweede helft van de 20e eeuw bovendien versnipperd door de aanleg van snelwegen.

Rond 1900 kocht Staatsbosbeheer het gedeelte ten zuiden van de weg Leende-Valkenswaard en beplantte het, voornamelijk met grove den, met uitzondering van enkele vennen die als natuurmonument gespaard bleven en het meest zuidelijke deel, dat nog steeds 'Groote Heide' heet. Samen vormen zij de boswachterij Leende. In het westen van het gebied werden, in het dal van de Tongelreep, visvijvers aangelegd op initiatief van sigarenfabrikanten uit Valkenswaard.

Veel naaldhoutaanplant in het Leenderbos heeft plaatsgevonden tussen 1932 en 1941, veelal in het kader van werkverschaffingsprojecten, waarbij werklozen werden ingezet. Enkele gebouwtjes uit deze periode zijn bewaard gebleven. Doel van de aanplant was onder meer houtproductie, waaronder stuthout voor de steenkoolmijnen, en het tegengaan van zandverstuivingen. Een aantal vennen met aangrenzend heidegebied bleven gespaard van aanplant, en deze werden natuurgebied. Het betreft Galberg, Laagveld, Dorven en Hasselsvennen. Het Klein Hasselsven is een voorbeeld van een pingo-ruïne.
Bron: Wikipedia

Door het gevarieerde bos komen we op de heide. We houden daar naar het oosten aan. Over de hei en langs de schaapskooi af gaan we richting Soerendonk. In een boog lopen we om een grote waterplas, het Goor. Zij die dat willen volgen de grote zandweg na de schaapskooi.
Wij gaan echter over een mooi oud stukje heide en langs de Strijper Aa verder.

Groote Heide
De Groote heide is bewaard gebleven omdat de bebossingswerkzaamheden als gevolg van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden gestaakt. Ook hier vinden we vennen: Het Groot en Klein Kraanven, en de Klotvennen.

Het heidegebied was in vroeger tijden werkterrein voor valkeniers, die afkomstig waren uit Leenderstrijp en Valkenswaard. Er lagen vangstplaatsen bij de Klotvennen en de Hasselsvennen. Restanten van de laatste vangstplaats zijn nog zichtbaar in de vorm van een ronde verhoging op de heide. Aan het fietspad door de Groote Heide naar Achelse Kluis is een vangsthut nagebouwd en wordt uitleg hieromtrent gegeven.

Het reliëf in het bos toont aan dat hier vroeger ook stuifzandgebieden zijn geweest. Dit geldt vooral voor de Molenheide, wat het meest oostelijke deel van het gebied is. Daar vindt men ook enkele kampen, dat zijn in het bos (of de vroegere heide) gelegen akkertjes die door eikenwallen worden omzoomd. Bron: Wikipedia.

Schaapskudde op de Groote Heide
De heide wordt begraasd door een kudde van 300 Kempense heideschapen. Medio 1981 begon de Belg Lou Gillis in de buurt van de Achelse Kluis met een eigen kudde Kempische heideschapen, afkomstig van de Heezer 'moederkudde'.

Al grazend schoonden de schapen de heide van 'opslag' van berken, pijpenstrootje en andere ongewenste begroeiing. Als de heide niet begraasd of op een andere (mechanische) wijze beheerd wordt, zouden de heidevlaktes in de kortste keren dichtgroeien. De toenmalige abt van de Achelse Kluis, Dom Emmanuel van Gassel, had zoveel sympathie voor de herder en zijn kleine kudde van 150 schapen dat hij tegen de herfst van 1981 één van de schuren op het kloosterterrein liet leegmaken zodat de schapen er als noodoplossing tot en met de winter van 1982 onderdak konden vinden. Voorts mochten de schapen grazen op de 'Groote Heide' van het Leenderbos.

In het najaar van 1982 kreeg de kudde een eigen kooi nabij het natuurgebied het Soeriks Goor.
In 1987 vertrok herder Lou Gillis met zijn gezin naar Frankrijk waarna Dré van Mierlo, en nu Schapenhouderij Rob en Janti Adriaans de kudde hebben overgenomen. Zij zorgen nu voor ongeveer driehonderd-en-vijftig schapen van een zeldzaam huisdierras.

De Goorse Putten
De Strijperhei is een afwisselend broekgebiedje aan een zijtak van de Strijper Aa. Tot 1928 was het gebied in gemeenschappelijk gebruik bij de bewoners van Leenderstrijp, ook nu nog is het gemeentelijk bezit. De kern is een rietmoeras- en broekbosgebied waaromheen cultuurgronden liggen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er klotputten, waaruit door de bevolking klot (halfvergane plantenresten) werd gebaggerd dat na droging als brandstof kon worden gebruikt. Hoewel na de Tweede Wereldoorlog geen klot meer werd gebaggerd, bleef een plas bestaan die echter geleidelijk aan weer verlandde.

De Goorse Putten, de Dolingerputten, de Putten, de Broeken en de Riesten zijn andere natuurgebieden waar nog restanten van klotputten bestaan. In de Goorse Putten is Slangenwortel te vinden. Bron: Wikipedia.

In Soerendonk pauzeren we bij De Valk. Een goede pleisterplaats voor de vermoeide wandelaar. Hier rust ook de wandeling vanuit de Achelse Kluis.We gebruiken de pauze even om een stukje historie - deels overgenomen uit de analen van de Heemkundekring - te lezen. Het is boeiend om te zien hoe de relatie met noord-Nederland zijn invloed gehad heeft op deze omgeving en daardoor de grens met België heeft bepaald.

Soerendonk
Soerendonk is een dorp in de gemeente Cranendonck en heeft 1734 inwoners. Tijdens carnaval heet het dorp Roesdonk.

Kasteel Cranendonck dat tussen Maarheeze en Soerendonk ligt stamt af van de heren van Cranendonck uit omstreeks 1250. De mogelijke bouwer is ene Engelbert van Horne. In 1673 werd het door de Fransen grotendeels verwoest. Het goed kwam aan het Huis van Oranje, maar in 1820 werden veel van hun goederen als kroondomein verkocht en kwam Cranendonck in particuliere handen. In 1899 werd het kasteel gesloopt, en op de fundamenten verrees een villa die in 1938 door de gemeente Maarheeze werd gekocht. Van 1940 tot 1996 was de villa in gebruik als gemeentehuis van de gemeente Maarheze. De tuin is vrij toegankelijk.

Cranendonck
De historie van Cranendonck gaat ver terug. Al in de prehistorie verbleven in deze omgeving mensen. De eerste teksten hebben betrekking op de 'villa Budilio in Texandria', het 'domein Budel' dat behoorde tot het bezit van de Pippiniden en Karolingen.

Door het koninklijk gezag aan zich te trekken, werd het 'domein Budel', koningsgoed. De oudste tekst is een oorkonde van Karel de Grote waarin hij bevestigt dat zijn grootvader Pippijn de Middelste (714) bezittingen te Budel had geschonken aan de abdij van Chèvremont bij Luik. In 947 werd ook de kerk van Budel aan dit klooster geschonken.

In 972 werden de bezittingen van de abdij overgedragen aan het Mariakapittel (Marienstift) in Aken. Deze eigendomssituatie duurde tot het einde van de achttiende eeuw. Begin dertiende eeuw bezat de edelman Dirk van Altena goederen in de omgeving van Maarheeze. Ook het gebied Hugten behoorde daartoe. In 1223 droeg Dirk van Altena zijn bezitsrechten over Hugten over aan de Munsterabdij in Roermond. Na zijn kinderloze dood in 1242 erfde Dirks neefje Engelbert van Horne de goederen.

Vermoedelijk was het Engelbert die tussen Maarheeze en Soerendonk een kasteel liet bouwen. Het kasteel werd 'Cranendonck' genoemd, naar de natuurlijke omstandigheden ter plaatse ('kraan' van kraanvogel en 'donk' van heuvel). Het klooster van Aken vond Engelbert, als Heer van Cranendonck, bereid voogd te zijn over haar kerkelijke goederen in Budel. Vanuit deze positie wist Engelbert steeds meer rechten in Budel te verwerven, zoals het aanstellen van schout en schepenen. Hiermee werd de basis gelegd voor de toevoeging van Budel aan Cranendonck, twee eeuwen later in 1421.

Vanaf dat moment bestond de hoge heerlijkheid (later Baronie) Cranendonck uit de dorpen Maarheeze, Soerendonk en Gastel en Budel. Cranendonck maakte op zijn beurt onderdeel uit van het kwartier Peelland, een van de vier gebieden binnen de Meierij van 's-Hertogenbosch. De zoon van Engelbert van Horne, Willem, is de eerste die zich Heer van 'Cranendunc' noemt. De Van Cranendoncks waren ook Heer van Eindhoven c.a. Dit geslacht Van Cranendonck, een zijtak dus van de Van Hornes, stierf in mannelijke lijn uit in het midden van de veertiende eeuw.

Hierop volgden als bezitters van de Heerlijkheid de geslachten Van Sevenborn, Van Milberg, Van Schoonvorst, Van Horne en Van Egmond. Via Anna van Egmond, eerste vrouw van Willem van Oranje ('de Zwijger') kwamen Eindhoven c.a. en Cranendonck in het midden van de zestiende eeuw aan de Oranjes en bleven dit tot het einde van het Ancien Régime. Nog steeds behoort tot de vele titels die H.M. koningin Beatrix heeft, ook die van Baron(es) van Cranendonck.

De Heren van Cranendonck uit de geslachten Van Horne, Van Egmond en Oranje hadden hun voornaamste bezittingen en belangen elders en verbleven daarom zelden of nooit te Cranendonck. Als plaatsvervanger van de Heer werd voor Eindhoven en Cranendonck een drost of drossaard aangesteld. Hij verbleef wel op het kasteel, totdat dit in 1673 door de Fransen werd verwoest.

Het landgoed Cranendonck werd in 1820 als domeingoed verkocht en kwam in particuliere handen. De hier nabij de plaats van het verwoeste kasteel bestaande boerderij werd in 1899 afgebroken en vervangen door een villa. In 1915 kocht de Roermondse rentenier A.S.J. Clocquet het landgoed en vestigde zich in de villa, die hij in 1917 verfraaide met een torentje.

In 1938 werd de gemeente Maarheeze eigenaar van het landgoed Cranendonck. De bestaande villa werd aangepast en in 1940 in gebruik genomen als gemeentehuis. Het bestuurlijk centrum van de gemeente was hierdoor gevestigd op historische grond. Van daaruit is er een mooi uitzicht op de tuin en de boomgaard, waarin zich nog resten van de vroegere hoofdzetel van het bestuur, kasteel Cranendonck, bevinden. In 1996 werden hiervan delen aangetroffen tijdens een korte proefopgraving.

Cranendonck
Predikanten naast pastoors. Na 1648 werd de katholieke godsdienst verboden. In de Republiek der Verenigde Nederlanden was de Nederduits-gereformeerde (de latere Nederlandse Hervormde) Kerk de enige die toegestaan werd. De middeleeuwse kerken van Budel en Maarheeze en de kapellen te Soerendonk en Gastel werden gesloten en overgenomen door de protestanten.

In Budel ontstond een van de grootste gereformeerde gemeenten in de Meierij omdat aan de grens veel douanes werketen. En ambtenaren in dienst van de Staat meosten protestant zijn. In Maarheeze echter bestonden er slechts enkele protestantse gezinnen, namelijk van de dominee. Dat kwam veel meer voor in dorpen in Brabant.

De pastoor trok de grens over naar Hamont of Weert. De grenskerk in het Weerterbos herinnert aan deze periode. Na 1672 kregen de katholieken toestemming om weer binnen de oude parochies priesters te hebben en kerken te bouwen, die echter niet als zodanig herkenbaar mochten zijn. Zo verrezen er 'schuurkerken' in Maarheeze, in Soerendonk en in Budel. Als gevolg van de langdurige oorlogsperioden van de zeventiende en achttiende eeuw en de doorgaans slechte landerijen verarmde de bevolking. Deze omstandigheden droegen er toe bij dat velen elders hun heil gingen zoeken en zich met trekarbeid bezighielden. Vooral Budel maar ook Maarheeze en Soerendonk waren bekende 'teutendorpen'. Teuten waren rondreizende handelaars in glas, koper, haar, zaden etc. Van enige historische panden in Maarheeze en Budel wordt vermoed dat deze eens door in het buitenland rijk geworden teuten zijn gebouwd.

Bataafs-Franse tijd
De Bataafs-Franse tijd (1795-1813) was een periode van veel veranderingen, volgend op idealen 'vrijheid, gelijkheid en broederschap' uit de Franse Revolutie. Met het einde van de Republiek in 1795 verviel ook de bevoorrechte positie van de protestanten en werden uiteindelijk alle kerken voor de wet gelijk. De oude katholieke kerkgebouwen kwamen na verloop van tijd weer terug aan de katholieken. De laatste dominee van de hervormde gemeente Maarheeze-Soerendonk overleed in 1804, waarna deze gemeente hier werd opgeheven en vanaf 1805 werd samengevoegd met die van Budel-Gastel.

De katholieken van Soerendonk probeerden vanaf het einde van de zeventiende eeuw een afzonderlijke parochie van Maarheeze te worden, hetgeen ten langen leste in 1819 slaagde toen de plaats ook burgerlijk van Maarheeze gescheiden was. In diezelfde periode vanaf 1795 werden namelijk ook de schepenbanken afgeschaft en de gemeenten ingesteld, aanvankelijk naar Frans model. Zo ontstonden met ingang van 1810 de gemeente Maarheeze, de gemeente Soerendonk met Sterksel en de gemeente Budel met Gastel.

Met dank aan de Heemkundekring Cranendonck
http://www.heemkundekringcranendonck.nl/historie.html

Na de pauze verlaten we Soerendonk naar het noorden en steken de hei over. Als we belemmerd worden door een omheining gaan we links en op een bankje genieten we in de zon van het prachtige open landschap. Langs de Strijper Aa trekken we verder naar Leenderstrijp.

Strijper
De Strijper Aa begint aan de Nederlands-Belgische grens ten westen van Gastel en stroomt dan langs (vroeger door) het Soerendonks Goor en ten oosten van Leenderstrijp naar Leende, waar zij samen met de Buulder Aa de Grote Aa vormt. De bovenloop van de Strijper Aa behoort tot het Natura 2000 gebied Leenderbos en Groote Heide & De Plateaux. Het dal van de beek herbergt hier een van de grootste veenbossen van Nederland. Bron: naar bewerking van Wikipedia.

Leenderstrijp N51 19.997 E5 32.531
Al in de prehistorie bewoond van 4000 - 1500 vC. Ook zijn er urnenvelden gevonden uit de IJzertijd. Het driehoekig plein is het centrum van het langgerekte dorp met wel vijftien historische langgevelboerderijen, gebouwd tussen 1600 en 1850. De kapel is vermoedleijk gesticht door de heer van Heeze en Leende en bestond zelf al voor 1440. De huidige kapel is opnieuw gebouwd en staat tussen prachtige zomereiken en Hollandse linde.

Hoewel Leenderstrijp tegenwoordig vooral leeft van landbouw en toerisme, woonden er vroeger ook teuten en valkeniers, die het soms tot aanzienlijke welstand brachten. Beiden kwamen op vanaf de 17e eeuw en verdwenen geleidelijk in de 19e eeuw. Bron: naar bewerking van Wikipedia.

Als we vanuit Soerendonk zijn vertrokken kunnen we vanaf Leenderstrijp naar het westen het fietspad volgen - we zien dan vele mooie boerderijen - om de route in te korten.
Wij echter gaan in noordelijke richting naar de parkeerplaats terug.

Leenderbos
Het Leenderbos is zodanig aangelegd dat het aantrekkelijk was voor recreatie. Het wordt gekenmerkt door een netwerk van gebogen singels.

Er lopen heel wat wandel-, ruiter- en fietsroutes doorheen. De Kluizerweg, die van noord naar zuid door het bos loopt, is een smalle asfaltweg die ooit voor auto's is bedoeld, maar nu een rustige fietsroute is. In het bos ligt ook een natuurkampeerterrein.

De naaldhoutbossen maken geleidelijk plaats voor loofhout en bij het beheer ligt de nadruk op het behoud en herstel van natuurwaarden. Het gebied valt onder de Habitatrichtlijn. Bron: Wikipedia.

En zo hebben we weer een mooi stukje Brabant gezien. 20km is zeer de moeite waard. Niet zomaar veel bos, maar de afwisseling met hei en het open landschap maken dit tot een van mijn favoriete wandelingen. We hopen dat u ook genoten hebt.

Startpunt

• 1700 Leende N51 21.004 E5 32.434
• 1700 Soerendonk N51 18.210 E5 34.372
• 1701 Leende N51 21.004 E5 32.434
• 1702 Soerendonk N51 18.210 E5 34.372

POI's

• Boswachterij Leende N51 20.274 E5 31.335
• Groote Heide N51 18.195 E5 31.022
• Schaapskudde op N51 18.120 E5 33.030
• Soerendonk N51 18.090 E5 34.278
• Cranendonck N51 18.206 E5 35.393
• Cranendonck Predikanten naast pastoorsCranendonck Bataafs-Franse tijd
• Strijper Aa N51 19.072 E5 32.425
• Leenderstrijp N51 19.997 E5 32.531
• Leenderbos N51 20.691 E5 32.302