We starten deze wandeling aan de rand van het dorpje Empe. Het is de laatste wandeling van onze zomervakantie 2011 waarbij we een aantal wandeling rondom Voorst hebben gemaakt. Onderweg leren we iets van de geschiedenis van dit gebied en lopen we een aantal paden die niet op de kaart staan. Deze paden lopen langs sloten. Dat wil zeggen dat goede wandelschoenen en een lange broek van harte aan te bevelen zijn. 

We willen nadrukkelijk vermelden dat de wandeling gedeeltelijk over de schouwpaden van Waterschap Veluwe gaan en dat honden niet toegestaan zijn op deze route. Ook wordt u gevraagd om geen zwerfvuil achter te laten.

We parkeren de auto bij de Meeuwenberg omdat parkeerplaats aan de andere kant van het dorp in beslag was genomen door een kermis.

Meeuwenberg
Op deze plaats, waar al een huis met dezelfde naam stond, bouwde de steenfabrikant Femmerie in 1885 hier de buitenplaats de Meeuwenberg. Na vijf jaar vertrok hij al weer en verkocht het pand aan de familie Heusinkveld. Nu is er een bejaardenpension in gevestigd.

Na een klein stukje langs de drukke weg "Weg naar Voorst" te hebben gelopen slaan we af naar de Kijfsdijken. Dit is vroeger een lus van de IJssel geweest. Maar op een gegeven moment is deze lus afgesneden en is een mooi en rustig natuurgebied ontstaan.

Je loopt hier door het lange gras. Het heeft onlangs geregend. Dat merken we, want we zijn al snel tot onze knieën nat. Maar dat mag de pret niet drukken. We genieten van de vele padden en kikkers die we hier zien rondspringen en van alle mooie vergezichten.

Kijfsdijken
Na de ruime bocht die de IJssel toen vanaf Zutphen richting Empe maakte voer de 14e eeuwse Hanzekoggen hier voor de tweede keer recht op de Zutphense torens aan. Zo rond 1406 werd die bocht afgesneden en zeilde men langs de westkant van Zutphen.

De oude IJsselarm raakte in ongebruik en ontwikkelde zich tot een fraai stukje natuur. De vroegere bedding is nog goed te herkennen.

We lopen langs de verkeerde kant van huize 't Empe. Aan de andere kant is in de verte Zutphen te zien. De foto hieronder laat het uitzicht op Zutphen zien.

Huize 't Empe
Dit kasteelachtige landhuis is gebouwd door Thomas van Buerlo rond 1550. Hij was burgemeester van Zutphen. Deze Van Buerlo was gehuwd met Geertruid van der Capelle. Haar vader was eigenaar van de Hof te Empe. Het Huis te Empe is gebouwd als buitengoed op de grond welke behoorde bij de Hof te Empe.

Door huwelijk kwam het in 1645 in bezit van Joost Balthasar van Grotenhuis. In 1711 werd het door de familie van Grotenhuis verkocht aan Barthold van Diemen en in 1714 vererfde het huis op de familie Van Hasselt. In de vorige eeuw en in deze werd het huis diverse malen verbouwd. De laatste ingrijpende verbouwing dateert uit 1930.

Het Huis Empe kreeg bekendheid doordat in de zestiger jaren van de achttiende eeuw mr. W.H. van Hasselt zich hier toelegde op de zijde teelt. Na veel experimenteren lukte het hem aardig; in 1775 had hij drieduizend moerbeibomen. In 1781 vertrok hij echter naar Amerika waardoor aan de proeven een vroegtijdig einde kwam. Het huis is tegenwoordig opgesplitst in wooneenheden.

Onderweg komen we een aantal mooie fotogenieke plaatsen tegen. Dan komen we bij Havezathe Voorstonden. Het grote huis is moelijk te zien door alle groene begroeiing. De natuur om de Havezathe is gedeeltelijk opengesteld voor wandelaars. En daar maken we gebruik van.

Havezathe Voorstonden
Rond 1570 gesticht door Gijsbert van Wisch, op de resten van een ouder gebouw. Door huwelijk in 1605 is het landgoed in handen gekomen van de familie Schimmelpenninck van der Oye. Deze periode eindigt in 1781, als de familie Van Spaen van Biljoen, later Van Voorstonden, de Havezathe overneemt. Deze eigendom duurt tot 1857, als de familie De Vos van Steenwijk het geheel koopt. Eind 1976 worden het huis en alle bijgebouwen verkocht aan de familie Hoogenberk, die deze tot op de huidige dag bezit inclusief een groot deel van het park met grachten en de vijvers bij het huis.

In 1995 werd Natuurmonumenten eigenaar van het overige landgoed. Het "Engelse Park" met uitgestrekte waterpartijen, is vermoedelijk ontworpen door J.D. Zocher, rond 1825. Het huidige uiterlijk van huis en koetshuis dateert van ± 1825, deels uit 1870, maar de gebouwen achter het pleisterwerk zijn ouder. De zuidtuin (voor het huis) en het strakke eiland zijn in 1909 her-ontworpen door de bekende tuinarchitect Leonard Springer, en in 2002 gerestaureerd. In de tuin staat naast het huis een enorme Plataan, er is een eeuwenoude Tamme Kastanje en bij het theehuis staat de dikste Sequoia Giganteum van Nederland, uit 1872.

De Havezathe
Word permanent bewoont door de familie Hoogenbeek-Rambonnet. Het souterrain van het huis en een deel van het koetshuis huisvesten het bureau Harmonische architectuur bv. De tuinen en het privé deel van het park zijn in particulier onderhoud.

Voorstonden
Voorstonden is een buurtschap in de gemeente Brummen. Het ligt tussen het dorp Oeken en de buurtschap Tonden. Het bestaat voornamelijk uit boerderijen rond de centrale Windheuvelstraat.Aan de Windheuvelstraat zijn ook verschillende bedrijven, zoals de 150 jaar bestaande boomkwekerij Wilgenhof gevestigd, dat ooit behalve een boomgaard ook een café was. In dit café is de voetbalclub van Oeken opgericht.

In Voorstonden bevindt zich ook het kasteel Huis Voorstonden. Het stamt uit de middeleeuwen maar is sindsdien grondig verbouwd. Bij het Huis hoort een park dat ontworpen is door Jan David Zocher. De zuidelijke tuin is recentelijk gereconstrueerd naar een vroeg-twintigste-eeuws ontwerp van Leonard Springer. Op het landgoed bevindt zich ook de dikste mammoetboom van Nederland. Deze boom werd in 1865 geplant en heeft een omtrek van 7,3 meter.

Midden in de mooie en rustige natuur van Voorstonden komen we een monument tegen. We lezen de tekst en worden even stil. Als we later weer op pad gaan lopen we een stukje over een verharde weg. Telkens als er een auto aankomt gaan we iets verder in de berm lopen.

Monument
Onoplettendheid in het verkeer veroorzaakt veel leed bij mens en dier. Onderweg naar school kwam Nico Elshof om het leven. Nico kon hier niets aan doen.

Dit monument is opgericht ter nagedachtenis aan Nico en aan al die anderen die de dood vonden in het verkeer.

Familie en vrienden

Onderweg lopen we geregeld langs een slootrand. Het is belangrijk om de goede kant te kiezen, want soms gaan die sloten opeens link of rechtsaf en dan sta je te kijken. Zo verkeken we ons ook éénmaal, maar konden we het redden door ouderwets over het slootje te springen. Om u te waarschuwen hebben we tweemaal een waypoint opgenomen die waarbij u de linkeroever moet kiezen en niet de rechter.

Tonden
Het buurtschap Tonden ligt nog geen twee kilometer onder Empe en bestaat voornamelijk uit boerenbedrijven. Tussen Tonden en Empe ligt het karakteristieke Huis te Empe. Ten westen van Tonden ligt het prachtige natuurgebied Empesche en Tondensche heide, eigendom van de stichting Natuurmonumenten.

En na ruim 15 km gevarieerd wandelen komen we door het dorpje Empe. Een gehucht met een aantal huizen, maar zonder winkels en horeca. Dat laatste is jammer.

Aan het begin van het dorp staat een informatiebord met de geschiedenis van Empe. Daar nemen we natuurlijk kennis van.

Empe
Empe is een dorp in de gemeente Brummen, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het heeft 708 inwoners (per 1 januari 2009). Empe ligt tussen Voorst en Zutphen aan de spoorlijn Apeldoorn – Zutphen.

Aan de buitenrand van het dorp ligt het kasteelachtige landhuis Huis Empe, dat dateert van omstreeks 1550. Het werd gebouwd door Thomas van Buerlo, burgemeester van Zutphen. Het Huis Empe kreeg bekendheid doordat in de zestigerjaren van de achttiende eeuw mr. W.H. van Hasselt zich hier toelegde op de zijdeteelt.

De geschiedenis van Empe grijpt terug tot diep in de Middeleeuwen. In de acte van 23 augustus 1046, waarin de bisschop van Utrecht beloond werd met allerlei rechten, werd ook Zuid-Empe genoemd. Uit de naam valt af te leiden dat het om een oude benaming gaat. In het eerste deel van de naam is een element overgeleverd dat in de oude waternamen voorkomt: nl. het middelnederlandse Eme, wat afgeleid is van het Germaanse ama of apa (=water). De oude IJsselarm die tot de 14e eeuw een wijde meander van de IJssel was zal er voor gezorgd hebben dat de nederzetting hier zo'n naam kreeg.

In de middeleeuwen lag Empe op de route van Zutphen over de Beele, Voorst, de Poll en Wilp naar Deventer. Hier stak men de IJssel over met een veerpont en later over een brug. De route op de oostelijke oever ging over de Gorsselse hei, een woest en moeilijk toegankelijk gebied onderbroken door moerassen.

Op dat moment had Empe nog de mogelijkheid om uit te groeien tot een grote stad. Echter de IJssel verzandde en de handelsroute naar het noorden kwam op de andere IJsseloever te liggen. Zo werd Empe het vredige dorp wat het nu is.

En zo hebben we weer een leuke GPS wandeling gelopen. Een stukje off-road, een stukje verhard. Bos en vergezichten die zich afwisselen. We lopen langs slootranden waarbij we blij zijn dat we goede wandelschoenen aan hebben. En als het dan in het natte zomer van 2011 nog droog blijft totdat we weer "thuis" zijn dan is het helemaal goed.

Geraadpleegde websites

• http://www.voorstonden.nl/index2.php
• http://www.campingdeadelaar.nl/

POI's

• 't huis Empe N52.1441 E6.1436
  
• Alternatieve parkeerplaats N52.1268 E6.1453
  
• Empe N52.1524 E6.1350
  
• Grasland N52.1385 E6.1301
  
• Havezathe Voorstonden N52.1283 E6.1433
  
• Kijfsdijken N52.1472 E6.1437
  
• Links van sloot aanhouden (1) N52.1326 E6.1611
  
• Links van sloot aanhouden (2) N52.1302 E6.1199
  
• Monument N52.1234 E6.1210
  
• Start/finish/parkeerplaats3 N52.1551 E6.1411
  
• Tonden N52.1381 E6.1316
  
• Tondensche Enk N52.1349 E6.1554