START/FINISH/PARKEREN N51 29.100 E5 39.303
We starten op het gratis parkeerterrein bij de Watertoren. Gratis parkeren.
Over de Bindersestraat naar Binderen, naar de kapel, terug naar Kasteel Noord en dan naar het Kanaal.

Historie Helmond N51 29.121 E5 39.307
Zo rond het jaar 1000 was er al bewoning aan weerszijden van de rivier de Aa. 1108 wordt gewag gemaakt van een allodium op ’t Haagje even ten westen van het huidige kasteel – een zelfstandig eigendom – met een versterkte hoeve, later een burcht.

In 1179 wordt de naam Helmond voor het eerst vermeld. Dit complex van houten gebouwen, een woontoren en een brede gracht geschikt voor adellijke bewoning komt 1220 in handen van Hertig Hendrik I van Brabant.

De bekendste bewoonster is zeker zijn dochter Maria van Brabant, keizerin Maria van het Heilige Roomse Rijk en sinds 1218 weduwe van keizer Otto IV. Later weduwe van Willem I van Holland. Het is deze Maria, die de Abdij van Binderen heeft gesticht.
Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/Helmond

Bindersestraat N51 29.048 E5 39.560
Vanaf de parkeerplaats volgen we de Bindersestraat, de weg die ook Maria van Brabant zal hebben gevolgd. Nu zien we de fraaie oude arbeiderswoningen dikwijls mooi onderhouden en een mooi voorbeeld van de huisjes voor de arbeiders die zware dagen moesten maken in de textielfabrieken, de metaalfabrieken of sjouwen in de haven.

Verderop zullen we het schrille contrast zien met de huizen van de directeur.

Abdij en Kapel van Binderen N51 29.368 E5 39.449
Zo wil het verhaal, een mythe, dat Maria van Brabant op weg naar Den Bosch vast komt te zitetn in een moerassig gebied ten noorden van de stad. Ze zakt steeds verder weg en roept “’k-bin-d’r in, ‘k bin d’r in”, waaruit de naam Binderen zou zijn ontstaan. Ze riep de hulp van God aan om haar te helpen en beloofde er een klooster te stichten. De grond verhardde en zo kon ze zich redden.

Het klooster werd gebouwd, bekend als de aanzienlijke Abdij van Binderen, maar werd na 1648 verlaten en uiteindelijk in de 18e eeuw helemaal afgebroken. Het enige wat rest is de poort en de Kapel.

In deze mooie kapel staat een grafsteen van zuster Levina van Eyll, overleden in 1633. Op haar grafsteen staat ook haar zuster Johanna, abdis van Binderen. Bij de afbraak van het klooster is de steen gebroken en zijn de delen uit zicht verdwenen. De ene helft is terug gevonden bij Kasteel Croy en, na 372 jaar, volgde het andere deel, nadat het in Deurne was gevonden. Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Binderen.

Jan Visser Museum N51 29.341 E5 39.406
Het museum heeft een grote collectie voorwerpen die betrekking hebben op de geschiedenis van Helmond en het Peellandse boerenleven. Het seizoensgebonden werk van de boer staat centraal. Daarnaast wordt de ontwikkeling van eenvoudig gereedschap tot gespecialiseerd werktuig getoond. In 1998 is gestart met het aanleggen van de verzameling, die ook is uitgebreid met een collectie van de Helmondse brandweer. Dit museum bevindt zich aan de Keizerin Marialaan.

Zo hebben we een klein lusje gemaakt om bekend te worden met Helmond. We passeren enkele grote gebouwen die bekend staan als ROC ter Aa N51 29.248 E5 39.497 een regionaal opleidingscentrum voor 5000 studenten en 230 opleidingen. Rechts passeren we het appartementencomplex Kasteel-Noord. Op velerlei plaatsen zullen we deze vernieuwende monumentale bouwstijl in de stad zien.

Dan gaan we richting Kanaal. Voorbij het benzinestaion staat het EDAH Museum. Dan volgen de Zuid-Willemsvaart. Over het kanaal staan enkele grote villa’s en links en rechts langs het kanaal staan, of hebben gestaan enkele grote bedrijven van Raymakers en Van Thiel.

Thuiswevers N51 29.129 E5 39.226
Helmond is in de Middeleeuwen een plaats met enkele gilden die de textiel- en thuisweverijen ontwikkelen. Al in 1232 krijgt de stad stadsrechten; in 1376 volgen marktrechten van Johanna van Brabant. Wol, linnen en textiel vormen de hoofdmoot naast voedsel en vee. Toch blijft de stad klein met rond de 1100 inwoners. Na 1500 volgen de invallen van Gelre met zware plunderingen, brandstichting en belegeringen. 1636 de pest. Het wil maar niet lukken. Het wordt er na de Tachtigjarige Oorlog niet veel beter op. De handel met het Brabantse zuiden valt weg en de samenwerking met de Hollandse protestanten wordt door de katholieken, die hun kerken kwijtgeraakt zijn, ook niet met vreugde ontvangen. De Generaliteitslanden blijven echter morren.

Toch komt de linnennijverheid rond 1700 weer op gang in opdracht van Haarlemse kooplieden. Maar een dikke boterham wordt het niet.

Als dan 100 jaar later de Fransen de politieke structuur omgooien en de adel en heerlijkheden laten vervallen trekken de noorderlingen zich terug en valt de handel opnieuw dood. In 1800 lijden alle 2500 inwoners honger. Die armoe was ook de oorzaak van veel criminaliteit en boevenbendes, die de stad een slechte naam bezorgden.

Maar het bestuur komt in handen van de katholieke Helmonders. Nieuwe ondernemers uit Bakel, Nederweert, Bergeijk grijpen hun kansen. Noord- en Zuid-Nederland worden weer verenigd en Koning Willem I wil zijn rijk ontwikkelen. Spoorlijnen, noord-zuid tramverbindingen, kanalen worden aangelegd. In het dal van de Aa graaft men de Zuid-Willemsvaart.

Helmond is dan nog steeds niet veel meer dan de plaats van honderden jaren geleden. Maar dat gaat vanaf nu veranderen….

Industrie N51 29.102 E5 39.177
De Zuid-Willemsvaart wordt aangelegd en in 1826 geopend. Als dan 1866 de spoorlijn Eindhoven-Venlo wordt aangelegd en in 1870 de stoommachine zijn intrede doet, volgt een explosie van mogelijkheden. De huisnijverheid verplaatst zich naar de fabrieken.
Aan de overkant van het kanaal worden textielfabrieken gebouwd. Daarvan zien we nu nog steeds de Fa. Raymakers staan. Daarnaast bouwt Van Thiel de spijker- en boutenfabriek, nu Nedschroef. Verder naar het zuiden volgt de gieterij van Begemann. Aan deze kant van het kanaal, net ten zuiden van het kasteel – dan nog een leeg terrein – bouwt de Amsterdammer Pieter Fentener van Vlissingen de katoendrukkerij, later Vlisco. Daar komt ook de cacaofabriek (nee, de chocoladefabriek is hier nooit geweest, zei Sjakie) Andere bekende namen zijn Hatéma van Helmondse Textiel Maatschappij, nu onder de Gamma Holding, Dekenfabriek van Piet de Wit – nu nog niet bekend, maar voordat we thuis zijn wel. Andere onbekende namen zijn de Friezen Ebben, Dames, Aukes en Hettema die hier naam gemaakt hebben in het Museum. Zie http://www.edahmuseum.nl.

Zuid-Willemsvaart N51 29.086 E5 39.106
De Zuid-Willemsvaart is uiteindelijk aangelegd door Koning Willem I. Napoleon had al eerder een poging ondernomen om een verbinding tussen de Rijn en de Maas aan te leggen. Na Napoleon kwam de Nederlandse koning Willem I aan de macht in de Nederlanden. Hij besloot het kanaal te moderniseren. Hij maakte de vaart breder, dieper en rechter en trok haar door naar Maastricht en 's-Hertogenbosch. In 1822 liet hij de constructie beginnen. Op 1 juli 1825 kwam het gedeelte van 's-Hertogenbosch tot Helmond gereed en in 1826 werd het gehele kanaal geopend.

Het doel van dit kanaal was om de industrie te bevorderen en een goede verbinding tussen Nederland en het Luikse industriebekken te scheppen. Toen beide landen gescheiden werden, werd dit doel verwaarloosd en verloor het kanaal dus haar economisch belang. De afstand tussen begin- en eindpunt is 122,5 kilometer, en het hoogteverschil tussen de twee punten 40 meter. Om het verval te overbruggen waren 21 sluizen nodig. Het kanaal werd met de hand gegraven en kostte uiteindelijk 4,45 miljoen gulden.

Langs dit kanaal werden in Helmond grote fabrieken gebouwd. Gaan we van de dubbele ophaalbrug naar het centrum dan passeren we nog bestaande fabrieken van Van Thiel, schroefbouten van Nedschroef N51 28.943 E5 39.057, en Raymakers, textielfabrieken N51 28.864 E5 39.069 . Verder naar het zuiden zullen de Vlisco zien.

Niet alleen staan er fabrieken, maar ook enkele prachtige villa’s, waarvan de roodbakstenen villa van de Familie Swinkels – jawel, van Bavaria Brouwerijen, van de brug af te zien is. Villa Swinkels N51 29.056 E5 39.068. Zie http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Aarle-Rixtelseweg.

Gaan we naar de andere kant van de brug dan verandert de wereld. Tot begin 1800 was hier open terrein, maar na de komst van de fabrieken langs het kanaal werd dit de luxe wijk. Hier werd een nieuwe wijk gebouwd voor het hoger personeel en verderop een parade park voor de elite. Dat park heet nu de Warande.

Langs de weg naar Aarle-Rixtel bouwden de directeuren hun nog grotere woonkastelen. We volgen enkele van deze villa’s en hun historie.

En dan beginnen we met de met de villa die afgebroken is…..

Peapark N51 29.126 E5 38.579
Op Aarle-Rixtelseweg Nr 1 stond de villa Peapark. Gebouwd door Piet de Wit. Textielfabrikant Piet de Wit liet voor zijn vrouw (zijn voormalig huishoudster) Anna Arts hier in 1914 een paleisachtige villa bouwen onder de naam: Peapark. De naam Peapark is niet geheel onlogisch: Piet en Anna. Kleine verwarring wellicht: hun tweeling heette Pierre en August.

Peapark was een enorme witte villa met o.a. 45 vertrekken, een 27 meter hoge toren, een fundering van 8 meter diep, statige trappen, bordessen, een garage, een koetshuis, pergola’s, vijvers en fonteinen. Het huis werd gebouwd door de Amsterdamse architect August van Spaendonck.

Piet de Wit leefde erop los. Steeds meer schulden kreeg hij echter bij banken, welke laatste hem uiteindelijk de das om deden. Nadat De Wit failliet ging (Piet failliet!) (in 1926) moest het paleis en zijn andere bezittingen, zoals landgoed De Dompt, verkocht worden. Landgoed De Dompt bracht het meeste op.

Het kasteel werd gekocht bij de veiling (voor 1/10 van de bouwprijs) door textielbaron pastoortje (in Helmonds dialect: Pasteurke) Antoon van Thiel. Hij liet het in 1928 afbreken. Bij de sloop van Peapark in 1928 kwamen de genietroepen in actie om met dynamiet de villa op te blazen. Enkele betonblokken herinneren nog de plek waar Peapark gestaan heeft. De blokken zijn te zien in de dierenweide van het huidige Warandepark.

Piet de Wit betrok na het grote faillissement een andere villa in Helmond, gelegen aan de Warandelaan. De bouw van deze villa werd voltooid in 1927. De familie woonde hier tot 1934, waarna ze naar Brussel vertrok. De villa werd cynisch genoeg wéér gekocht door familie Van Thiel. Voorzitter van de Tweede Kamer Frans-Joseph van Thiel kwam er te wonen; hij liet het huis niet direct afbreken, maar woonde er 50 jaar met zijn vrouw in. De villa bestaat nog steeds.

Villa’s aan de Aarle-Rixtelseweg N51 29.193 E5 38.643
Huis op Nr 2: Bijzonder hoekhuis (Aarle-Rixtelseweg / Julianalaan) met tevens een Rijksmonumentale status. Dit huis werd destijds gebouwd door de familie Aukes, van de Edah.

Huis op Nr 14: Immense villa nagebouwd van een kasteel aan de Vecht. Gebouwd omstreeks 1928 in opdracht van de familie A. van Thiel-Coovels. Momenteel zit er een accountants- en trustkantoor in de villa ("De Wesselman Adviesgroep"). Achter de villa werd nog een extra kantoorgebouw neergezet.

Huis op Nr 25: Villa van de Kimmenade gebouwd door architect (W.A.) Willem Maas (1897-1950) bouwde dit grote witgeschilderde landhuis met bijzonder groot oppervlak in 1941. Bijzonder aan het landelijke huis zijn met name de stalen kozijnen en deuren. Ook ontwierp de architect de kroonluchters, trapleuningen, smeedijzeren lampen en zelfs wastafels voor het landhuis. In het landhuis zijn tevens diverse glas in lood ramen te zien, die zijn gemaakt door Pieter Wiegersma. De tuin is 13500m2.

Huis op Nr 55: Het Weversnest is een Engels landhuis, wat ook weleens het kleine kasteeltje of het huis met de toren wordt genoemd. Het werd in 1958 onder architectuur gebouwd door een textielbaron. Opvallend is dat er bij de bouw van het huis (eind jaren '50) toch een rookkamer werd gecreëerd. De tuin met veel eikenbomen beslaat een oppervlakte van ongeveer 8.000 m2.

Huis op Nr 63: De Carp Villa, gebouwd door Joop Crouwel, in 1921, geheel in stijl van het expressionisme en de Amsterdamse school. Met een vloeroppervlak van ongeveer 1070 m2, zeker een van de grotere huizen van deze weg. Veel groen marmer en glas in lood. Voornamelijk de toren lijkt op het door Berlage ontworpen Jachtslot Sint Hubertus. De tuin van de villa bedraagt thans ongeveer 8000 m2, deze was vroeger veel groter. Na de familie Carp werd de villa halverwege de jaren vijftig betrokken door de artsenfamilie J. van der Ven-Van Hapert. Begin jaren tachtig kwam de villa in handen van het architectenbureau Magis-Witlox. De "Carp Villa" wordt momenteel als het meest bijzondere huis van Helmond gezien. Dit voormalige woonhuis is een rijksmonument.

Huis op Nr 76: Het Landhuis, charmante villa op een voormalig landgoedje van de familie Fentener van Vlissingen. De villa heeft een rieten kap met grote kelder. Diverse verbouwingen zorgden ervoor dat het werkelijke innerlijk van de villa niet meer valt terug te zien. Op het voormalig landgoed staan tevens bijgebouwen waaronder een dienstwoning, stallen, een boerderij en een koetshuis (Aarle-Rixtelseweg 78). Een kopie van het huis werd op Aarle-Rixtelseweg 101 gebouwd. Het huis staat momenteel op een perceel van ongeveer 7.000.

Verder staan er nog meerdere grote landhuizen op percelen van soms tot wel 30 000m2
Warande Helmond N51 29.178 E5 38.392

Door het villapark gaan we naar de Warande. Dit staat geheel beschreven in de wandeling, die Rob hier eerder al gemaakt heeft. https://gpswalking.nl/wandeling/353
Warande is een naam die in de lage landen gebruikt werd voor een besloten jachtterrein, doorgaans eigendom van voorname families. De naam komt al in de Middeleeuwen voor, maar ook daarna werden nog vele warandes aangelegd.

De Warande in Helmond maakte vroeger deel uit van de 'Heerlijckheit Helmont'. Het werd als onderdeel van een landgoed in 1757 in haar huidige vorm aangelegd. Het was door een eikenlaan (de "Eikendreef") verbonden met het kasteel in Helmond. Het bos diende voor de jacht, paardrijden, wandelen en voor houtproductie. Eikenhout was belangrijk voor de bouw. De productie van eikenhout was een "heerlijk recht" van de kasteelheer.

Begraafplaats Wesselman N51 29.255 E5 38.186
Midden in de Warande, op een eiland, is de begraafplaats van adellijke familie Wesselman te vinden. (In 1815 werd toestemming verleend tot het oprichten van een familiebegraafplaats).

Op dit tot gemeentelijk monument verklaarde eiland bevinden zich op het eiland en in de grafkelder een aantal graven. Niet alleen van de familie Wesselman, maar ook van de familie Carp. Dit momument is niet toegankelijk voor publiek.

Wesselman N51 28.943 E5 38.682
Door de Wesselmanlaan gaan we naar de Kubushuizen. Maar eerst even de Familie Wesselman: De naam Wesselman is onlosmakelijk verbonden met de stad Helmond. Jonkheer Carel Frederik I Wesselman kocht in 1781 het Helmondse kasteel en de bijbehorende gronden ('Heerlijckheit Helmont').

Het kasteel was via de Eikendreef verbonden met de Warande, het oude jachtgebied van de Heren van Helmond. Ondanks dat de Fransen de adel afschaften leefde de Familie Wesselman in de adellijke stand verder.

Nu hebben we even een uitstapje gemaakt naar het Buiten van Helmond. Overigens heeft deze wijk nog steeds een bijzonder aanzien. Ook het verderop gelegen Stiphout is een waardige woonlocatie.

Maar een bijzondere woonlocatie zien we zodra we bij de Kubuswoningen aangekomen zijn.

Daarna gaan we langs de O.L.V. kerk door de oudste winkelstraat naar het Centrum tot over het Kanaal om daar even te lunchen. Er zijn vele mogelijkheden.

Kubuswoningen N51 28.732 E5 38.777
Een kubuswoning is een woning in de vorm van een gekantelde kubus op een paal, ook wel paalwoning of boomwoning genoemd.

In de jaren zeventig zijn er kubuswoningen gebouwd door de Nederlandse architect Piet Blom in Helmond en Rotterdam. Zijn basisidee, dat er gebouwd wordt op kolommen, zodat de ruimte onder de bebouwing openbaar kan blijven.

In de kubuswoning van Blom zitten drie woonlagen: onderin het zogenoemde straathuis met de keuken en de woonkamer, tussenin het hemelhuis met ruimte voor studeer- en slaapkamers, en bovenin de loofhut, een driezijdige piramide met plaats voor een serre, een balkon of een bescheiden tuintje. In de zeshoekige kolom waarop de woning rust, bevinden zich de entree en het trappenhuis.

De eerste drie kubuswoningen werden in 1974 en 1975 gebouwd aan de Europaweg in Helmond, als voorproefje voor een groter project, dat in de jaren daarop gerealiseerd werd. Het project had de status "experimenteel" en kon aldus aanspraak maken op aanvullende subsidie van het Rijk. In eerste aanleg was de belangstelling groot en wijdverbreid.

In een Amerikaans tijdschrift werd het ontwerp in november 1975 omschreven als "resembling huge dice" en het Helmonds Dagblad berichtte in december over een twintigtal gegadigden voor de drie kubussen. Halverwege 1976 bleek de interesse echter geluwd en waren er nog niet voldoende kopers gevonden voor alle paalwoningen.

Onze Lieve Vrouwe Tenhemelopneming N51 28.745 E5 38.886
De Onze-Lieve-Vrouwekerk, voluit Onze Lieve Vrouwe Tenhemelopneming, te Helmond is een katholieke koepelkerk in neobyzantijnse stijl. Architect van de kerk was Jos Margry uit Rotterdam, die mogelijk plannen uitwerkte waaraan zijn vader Albert Margry, die in 1911 overleed, was begonnen. De kerk staat aan de Wilhelminalaan.

De bouw van de kerk begon in 1915. Opdrachtgever was Piet de Wit, de rijke textielbaron uit Helmond. Op 29 november 1912 werd voor een bedrag van ƒ 36.200,- een terrein tussen de Wilhelminalaan en de Kromme Steenweg gekocht - eigendom van Jhr. Wesselman van Helmond - bestemd voor de bouw van een kerk met pastorie. De kerk werd in 1928 voltooid. In de kerk bevinden zich schilderingen van de hand van de Limburgse schilder en glazenier Charles Eyck, die tussen 1940 en 1949 zijn aangebracht.

Omdat in 2011 het Helmondse Theater 't Speelhuis afbrandde, wordt in 2012 onderzocht of de kerk een (al dan niet tijdelijk) alternatief kan gaan bieden voor het theater.

PAUZE N51 28.753 E5 39.114
Na de pauze gaan we weer over de brug terug en onder de Traverse door naar een geheel andere wereld. We laten het verleden achter ons en stappen in de toekomst van Helmond. Als groeistad heeft de plaats een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Explosief bijna. Met moderne woningen, gewaagde architectuur en een supermoderne uitstraling.

Hebben we bij de Warande de luxe uitbreiding van de stad tussen 1800 en 1900 gezien, aan de oostkant werden vooral arbeiderswijken gebouwd om de groei op te vangen. Dat ging zeker nog door tot midden 20e eeuw.

Maar de fabrieken midden in een stad, doorsneden met een kanaal, een spoorlijn en een hoofdverkeersweg staan een gezonde stedelijke ontwikkeling in de weg. Dus wordt een plan ontwikkeld om de industrie naar nieuwe terreinen te verplaatsen en de vrijgekomen ruimtes in de stad in te vullen met nieuwe woningen en voorzieningen voor de bewoners.

Aan de buitenranden krijgt Helmond als Groeistad nieuwe wijken – Rijpelberg, Noord, Brandevoort, tussen de uitbreidende oude kernen van Mierlo-Hout, Brouwhuis, Dierdonk en Stiphout.

Het transportkanaal wordt om de stad geleid en de Oude Haven krijgt een centrale plaats in het winkelgebied, uitgaansleven en cultuur.

Zo gaan we een deel van de aanpassingen zien. Eerst Boscotondo en daarna Suytkade.

Boscotondo - Frans Joseph van Thielpark N51 28.649 E5 38.999
Frans Joseph van Thiel is de meest bekende Helmonder. Hij is jarenlang Voorzitter van de Tweede Kamer geweest. Deze telg van de Van Thiel familie woonde in een voormalige villa van Piet de Wit. Het Boscotondoplein is naar hem vernoemd.

Boscotondo is een woon- en werkcomplex in het centrum van Helmond, dat in 2004 werd gebouwd op het voormalige fabrieksterrein van Begemann.

Het bestaat uit ongeveer 150 appartementen, een museum, een bioscoop, een parkeergarage en een bestuursgebouw, waarin de Helmondse raadszaal is gevestigd. De nieuwe bouwwerken, die de kanaalzone een modern aanzicht moeten geven, zijn ontworpen door de Italiaanse architect Adolfo Natalini.

Centraal in zijn ontwerp staat een rond bos; vandaar de naam Boscotondo, dat Italiaans is voor rond bos. Dit bos vormt het middelpunt van een groot, open plein. De bebouwing is rondom dit plein gesitueerd. Kunstwerken verfraaien het geheel met o.a. De Waterman (2005), Saskia Pfaeltzer.

Machinefabriek v/h E.H. Begemann N51 28.624 E5 39.092
Lopen we naar het Kanaal toe, dan valt een fel blauwe pomp op, in schril contrast met het achterliggende historische tafereel met het kasteel.

De Koninklijke Nederlands(ch)e Machinefabriek v/h E.H. Begemann. Over de hele wereld verspreid kunt u ze tegenkomen: pompen en constructiewerk met het naamplaatje Begemann-Helmond. Ruim 120 jaar was dit bedrijf in Helmond actief. Sinds 1992 rest alleen nog de merknaam voor een productlijn van pompen die elders – in Breda en Blerick - worden vervaardigd. De fabrieksgebouwen van de firma Begemann worden neergehaald; een nieuw wooncomplex komt er voor in de plaats.

Oude Huys – ‘t Haagje N51 28.546 E5 39.036
Gaan we verder langs het kanaal, dan passeren we het naamplaatje “Oude Huys”. Het staat voor de benaming achter het museum van het Industrieel Erfgoed. Zie http://www.industrieel-erfgoed-helmond.nl.

Het Oude Huys op ’t Haagje is de oorspronkelijke plaats van het eerste domein waar de Hertog van Brabant en later dochter Maria van Brabant hebben gewoond. Er staat nu een woonwijk, die weinig herinneringen aan de toestand van 1000 jaar geleden weergeeft.

Spoorlijn N51 28.429 E5 39.292
Dit vreselijke kruispunt van kanaal, spoorlijn en doorgaande weg is een permanent knelpunt. Hoe erg moet het geweest zijn, toen ook de ophaalbrug voor de scheepvaart geopend werd. Helmond heeft nu vier stations voor de trein.

Spoorlijn Eindhoven-Venlo
De Staatslijn E, de spoorlijn Breda, Tilburg, Boxtel, Eindhoven, Venlo, Maastricht werd bij wet in 1860 goedgekeurd. Zes jaar later, 1 oktober 1866, werd het traject Venlo Eindhoven geopend. Langs de baan lagen elf stations, waarvan er vijf zijn vervangen tot nu negen. Vooral Helmond heeft nieuwe stations gekregen.

Als stoptrein rijdt de NS-518 met de ronde neus. De lijn wordt ook gebruikt voor goederentransport tussen Rotterdam en het Roergebied.

De Betuwelijn is een goede oplossing voor de traag rijdende goederentreinen met dikwijls vele gevaarlijke stoffen aan boord, die door de vele stadskernen van Breda, Tilburg, Eindhoven, Helmond en Venlo rijden.

Suytkade N51 28.281 E5 39.614
We kruisen het kanaal over de nieuwe brug naar de Suytkade. Op dit voormalige fabrieksterrein van Hatéma verrijst nu een prachtig wooncomplex.

Helmond-Suytkade is het nieuwste stadsdeel van de gemeente Helmond. De wijk wordt vanaf 2005 ontwikkeld en zal bij voltooiing onder andere bestaan uit 1000 huizen. Ook is er bij Suytkade plaats voor kantoren, 'schone' industrie, ontspanning en onderwijs (MBO/HBO) op een zogenaamde "Groen campus". We kijken rond vanaf de Motte.

De moderne architectuur is typerend voor Helmond geworden. Evelnals in de wijk Brandevoort komen hier ook woningen aan de grachten te staan. Deze retrostijl wordt in Brandevoort nog verder doorgevoerd. De Veste krijgt daar een aanzien van grachtenpanden binnen een vesting.

Hier moet nog veel gebeuren. Op de nu nog zandige vlakte stond voorheen de fabriekvan de Wit. Peter de Wit was actief in de reeds bestaande firma Leijten, Kluskens & Cie, die in 1855 was opgericht.

In 1887 begon hij voor zichzelf een textielfabriek. In 1896 nam zoon Piet de Wit het bedrijf over, maar in 1900 ging dit failliet. Vervolgens startte hij een dekenfabriek die snel groeide maar door Piet's extravagante levensstijl in 1925 eveneens failliet ging. De fabriek maakte in 1926 een doorstart als NV De Wit's Dekenindustrie en deze bleef bestaan als Hatéma, tot ze in 1969 fuseerde met Texoprint. Deze firma ging in 1972 Gamma Holding heten. De productie in de Hatéma-fabrieken werd geleidelijk gestaakt en in 2005 werden de gebouwen gesloopt.

Voor een virtueel bezoek aan de Suytkade, zie de site http://www.suytkade.nl/video.php.

Vlisco N51 28.595 E5 39.333
Ja, en dan moeten we toch maar weer over het spoor. We willen de wandeling ook laten starten vanaf het station Helmond.

Maar daarvoor passeren we Vlisco. We hadden de gebouwen al gezien vanaf de overzijde van het kanaal, maar nu zien we kantoren, fabriekshallen en zelfs een heuse watertoren .

In 1843 trad de Amsterdamse koopman Pieter Fentener van Vlissingen toe tot de katoendrukkerij van Sutorius. Hij overleed spoedig daarna maar zijn 20-jarige zoon, Pieter Fentener van Vlissingen jr., nam het bedrijf over. Hij schafte de eerste stoommachine van Helmond aan. Hij richtte zich op Nederlands-Indië met de productie van imitatie-batik. Een oom, die suikerfabrikant was op Java, zorgde voor het afzetkanaal.

Het bedrijf groeide uit tot het hedendaagse Vlisco, dat nog steeds imitatie-batik produceert en dit exporteert naar West-Afrika. Omstreeks 1850 kwam in deze fabrieken nog veel kinderarbeid voor, waarbij jongens soms al vóór hun 12e jaar als strijker te werk werden gesteld. Een heel wat beter initiatief was de Fabrieksschool, die het bedrijf in 1900 oprichtte om het opleidingsniveau van de jongeren op een hoger peil te brengen dan te doen gebruikelijk bij het toenmalige gebrekkig schoolbezoek en onderwijs. Het was een soort praktijkschool, want er moest ook in de fabriek gewerkt worden.

De Vlisco werd in het laatste kwart van de 19de eeuw diverse malen getroffen door brand. De herbouw in 1884 ging vergezeld van de installatie van een Sprinkler-brandblusinstallatie, een van de eerste op het Europses continent. De daarvoor bestemde watertoren staat nog steeds op het bedrijfsterrein. Mede met het oog op het brandgevaar liet Vlisco in 1911 een groot fabrieksgebouw in gewapend beton neerzetten, het eerste gebouw in dit materiaal ter plaatse. Het was tevens het eerste gebouw van Vlisco aan het kanaal; tot dan toe was de bebouwing geconcentreerd rond het riviertje de Aa. Prachtige stoffen, die een groot deel van de Afrikaanse markt beheersen. Zie http://www.vlisco.com.

En zo komen we uit bij het Station. Ook hier kan de stadswandeling worden begonnen. START Alternatief N51 28.546 E5 39.705. Daarmee kom je meteen uit in het hart van de geschiedenis, het Kasteel van Helmond. Langzaam maar zeker ontwikkelt het terrein rond het kasteel zich als het culotureel centrum. Het is niet alleen het museum, maar ook het tijdelijk buitenverblijf van Sint Nicolaas.

Na het park en kasteel gaan we onder de Traverse door. Daarmee komen we uit in de oude stad, het centrum met de winkels, de café’s de markt Hier zien we nog delen terug uit voorgaande eeuwen. De rivier de Aa is hier ondergronds. Er is ook wel eens gesproken om de Traverse ondergronds aan te leggen – het zou, zeker hier, een goede oplossing zijn voor het ontsluiten van de verbinding tussen kasteel en het oude centrum. Maar of de plannen doorgaan?

Kasteel van Helmond N51 28.630 E5 39.188
Met de bouw van de huidige burcht werd omstreeks 1325 begonnen. Deze diende ter vervanging van een ouder kasteel (bekend als het 't Oude Huys), dat zich enkele honderden meters ten westen van het huidige kasteel vandaan stond, en waarvan in 1981, bij opgravingen, fundamenten van een stenen donjon en voorwerpen aan het licht zijn gekomen.

In de twaalfde eeuw maakte het gebied rond Helmond deel uit van de bezittingen van de van Hornes. Het huidige kasteel was in eerste instantie eigendom van de familie van Berlaer. In 1433 werd deze familie opgevolgd door de familie van Cortenbach. In 1683 ging het kasteel over in handen van de familie Arberg. De muntmeester Carel Frederik Wesselman kocht de heerlijkheid met het kasteel Helmond in 1781.

In 1549 heeft er een felle brand in het kasteel gewoed, waarbij vooral de westvleugel en de daken van het gebouw schade hebben opgelopen. Een volledige verwoesting heeft zeker niet plaatsgevonden. Hiervoor heeft men bij latere verbouwingen in de 20e eeuw aanwijzingen gevonden.

In 1921 werd het kasteel, door de laatste Vrouwe, overgemaakt aan de gemeente van Helmond op voorwaarde dat het kasteel voor gemeentelijke doeleinden gebruikt zou worden. Vanaf 1923 werd het kasteel als raadhuis in gebruik genomen. De ruimte werd te klein in de jaren '70 van de vorige eeuw. Een nieuw gemeentehuis werd in gebruik genomen en in het kasteel werd het Gemeentemuseum Helmond gevestigd. Van de gemeentefuncties bleef de Raadszaal, de Trouwzaal, en het archief. In 2001 verhuide de Raadszaal naar een nieuwe locatie in het nabijgelegen Boscotondo.

Het huidige kasteel werd uitgevoerd als een vierkante waterburcht met een toren op elk hoekpunt en geen centrale woontoren of donjon, qua grondplan sterk gelijkend op soortgelijke burchten als Het Muiderslot (Muiden), Kasteel Radboud (Medemblik) of Kasteel Ammersoyen. Deze vierkante kastelen bleken een stuk beter te kunnen worden verdedigd dan oudere ronde kastelen.

Het grondplan van het kasteel meet ongeveer 35 X 35 meter. de middenlijn van de hoektorens is ongeveer 8 meter. De ingang is aan de noordzijde via een poortgebouw wat bijna een geheel is met de naastgelegen bebouwing.

Stadswallen N51 28.792 E5 39.135
Omstreeks 1400 werden ook stadswallen en een gracht aangelegd. Wallen en gracht vormden een eenheid met die van het kasteel. De grachten, Ameide genaamd, kregen hun water vanuit de Aa, die destijds dwars door de stad stroomde.

De omwalling kende vier stadspoorten: de Hoogeindse Poort, de Veepoort, de Binderpoort en de Meipoort. De Binderpoort en de Meipoort werden in 1789 gesloopt, en de andere twee poorten volgden in 1817. De stadswallen hadden al sinds de 17e eeuw geen militair nut meer, raakten in verval en werden eveneens geslecht. Dit alles maakte dat de stad zich kon uitbreiden.

Nu zien we de structuren van de wallen nog terug in de straten Koninginnewal, Ameidewal en Watermolenwal tot aan de Oude Haven, bij het kanaal. Daartussen liggen de Veestraat, Kerkstraat en de Markt. De Oude Aa wordt door het kunstopject “Onderweg naar Water” van Peter Erftemeijer kenbaar, maar ook het Luisterend Oor aan het einde sluit aan bij het water.

Winkelcentrum Veestraat - Elzas Passage N51 28.750 E5 39.259
Centraal binnen Helmond-centrum ligt de Elzaspassage. Het plein binnen de Elzaspassage speelt een cruciale rol en is een verbindende factor. Deze passage vormt een verbinding tussen de belangrijkste winkelassen, namelijk de Veestraat, Markt, het Speelhuisplein en de Watermolenwal / Havenweg. Onder de passage ligt bovendien de drukbezochte Elzas parkeergarage, dat een belangrijk bronpunt vormt voor centrumbezoekers.

Door de winkelspassage komen we uit op de Markt. N51 28.750 E5 39.349 Dit plein kent nog enkele oude woningen op nr 5 en 7 - N51 28.729 E5 39.342. Het blijkt de moeite waard te zijn om even achter de kerk naar het Lambertushofke te gaan – een oase van rust. Daarachter ligt ook de voormalige wal, nu de Koninginnewal. Of we over deze wal, of over de Markt verder lopen – beide mogelijkheden zijn aan te bevelen – één steegje moen we niet missen en dat is het Ketsegängske - N51 28.799 E5 39.439 . Vanuit het steegje steken we de Markt over om te komen bij de trots van Helmond, de Paalwoningen van Blom, met daarin het Speelhuis – het theater van Helmond. Helaas is het volledig verwoest door een brand in 2011.

Opvallend veel beelden in deze omgeving……. Zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_beelden_in_Helmond.

Helmond Centrum N51 28.752 E5 39.208
Het centrum van Helmond is het gebied tussen het kasteel, Noord- en Zuid Koninginnewal, Ameide- en Watermolenwal. Deze straten vormen op planologisch gebied de middeleeuwse stadsomwalling.

De rivier de Aa stroomde vroeger dwars door Helmond heen en werd in de jaren 1960 overkluisd in verband met stank en overlast. In het begin van de 20e eeuw is dit ook met het riviertje de Ameide gedaan. Dit riviertje vormde een deel van de stadsgracht.

In het centrum van Helmond staan nog enkele fraaie gebouwen zoals het huis met de Lust, Het Mater Dei-gebouw, het voormalig postkantoor en diverse oude villa's.

In 2001 is planoloog Joan Busquets gevraagd om een nieuw gedeelte in het centrum van Helmond te ontwerpen. Er komen nieuwe woningen (appartementen en stadswoningen), winkelruimte, horeca en een nieuw supermarktgebied.

De bibliotheek krijgt ook een nieuwe huisvesting in het centrumplan van Joan Busquets. De bouw zal gefaseerd gaan plaatsvinden om de overlast te beperken.

In 2005 is men met een kwaliteitsimpuls begonnen om het winkelgebied Markt, Ameide- en Veestraat te verfraaien waarbij nieuwe bestrating, beplanting en diverse kunstwerken zijn aangelegd.

Sint-Lambertuskerk N51 28.709 E5 39.388
Een kerk in neogotische stijl, gebouwd in de periode 1856-1861 ter vervanging van de middeleeuwse kerk op dezelfde plaats.

De kerk, een driebeukige kruisbasiliek, werd ontworpen door architect Theo Molkenboer. De middeleeuwse toren van de voorganger bleef behouden maar kreeg een nieuwe buitenlaag met neogotische details en een nieuw achtzijdig bovendeel.

De kerk herbergt het bekende Robustelly orgel. De organist is sinds 1957 Kees van Houten.

De directe omgeving van de Lambertuskerk is onlangs grondig opgeknapt en kent nu een intiem hofje, de Lambertushof N51 28.702 E5 39.431.

’t Speelhuis N51 28.843 E5 39.319
Theater 't Speelhuis, opgebouwd uit 37 kubussen en omringd door 18 kubuswoningen. Theater 't Speelhuis of het Speelhuistheater was een Helmonds theater gevestigd aan het Speelhuisplein. Het gebouw werd ontworpen door Piet Blom en bestond uit meerdere kubussen.

In oktober 1977 werd het theater officieel geopend in aanwezigheid van kroonprinses Beatrix met de musical Neem Helmond Bijvoorbeeld. De architectuur van het theater werd door de uiteindelijke gebruikers verschillend gewaardeerd.

Op 29 december 2011 werd het theater, een gemeentelijk monument, verwoest door een grote brand.

Hierna volgt nog een bezoek aan de VVV in de Bibliotheek - N51 28.878 E5 39.319. Een mooie tip, maak eens een Stadswandeling met een gids. Deze start in het oudste pandje op de Markt bij Il Borgo.

En zo keren we door de Torenstraat terug naar de parkeerplaats. Onderweg passeren we nog een curiositeit van belang. Gratis entree.

Helmond blijft in de vernieuwing tot zeker 2030. Industrie heeft plaats gemaakt voor de kenniseconomie: Food en vooral Automotive zijn de nieuwe dragers van de economie. Helmond kent de Automotive Campus, met TNO, PDE Automotive en Automotive opleidingen als drijvende krachten. Helmond op de goede weg. Helmond ga(at) door.

Gaviolizaal N51 28.997 E5 39.291
In de Gaviolizaal, op Torenstraat 36a, is de collectie van het draaiorgelmuseum gevestigd. In de Gaviolizaal vindt u een unieke verzameling draaiorgels. De Gaviolizaal is genoemd naar de uitvinder van het kartonnen draaiorgelboek Anselmo Gavioli. De meest opzienbarende orgels in de collectie zijn de twee Gaudins en de Mortier, authentieke dansorgels uit de twintiger jaren, die vroeger in danszalen stonden. Verder staan in de Gaviolizaal het Köningsberger straatorgel "De Blauwe Trom" een Ruth-kermisorgel en het Pluer handdraaiorgel "Onze Klenne". Al deze orgels verkeren in een uitstekende conditie. Ook is er een verzameling accordeons en bladmuziek. Zie http://www.gaviolizaal.nl.

Geraadpleegde Websites

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Helmond  
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Binderen
• http://www.edahmuseum.nl/
• http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Aarle-Rixtelseweg
• https://gpswalking.nl/wandeling/353
• http://www.industrieel-erfgoed-helmond.nl/
• http://www.suytkade.nl/video.php  
• http://www.vlisco.com/
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_beelden_in_Helmond

 

POI's

• Abdij en Kapel van Binderen N51.4894 E5.6574
• Bavariahouse Brabanthouse N51.4792 E5.6497
• Begraafplaats Wesselman N51.4875 E5.6364
• Bindersestraat N51.4841 E5.6593
• Boscotondo N51.4774 E5.6499
• EDAH Museum - Industrie N51.4850 E5.6529
• fontein N51.4777 E5.6504
• Gaviolizaal N51.4832 E5.6548
• Gemeentehuis N51.4764 E5.6578
• Helmond Centrum N51.4791 E5.6534
• Historie Helmond N51.4853 E5.6551
• Jan Visser Museum N51.4890 E5.6567
• Kasteel Noord N51.4859 E5.6559
• Kasteel van Helmond N51.4771 E5.6531
• Ketsegängske N51.4799 E5.6573
• Kubuswoningen N51.4788 E5.6462
• Lambertushof met Fratersschool 1873 N51.4783 E5.6571
• Lambertuskerk N51.4784 E5.6564
• Machinefabriek v/h E.H. Begemann N51.4770 E5.6515
• Markt N51.4791 E5.6558
• Markt 5 en 7 N51.4788 E5.6556
• Nederlandse Cacao Fabriek Museum N51.4733 E5.6550
• Nedschroef N51.4823 E5.6509
• NS Station N51.4756 E5.6618
• Onze Lieve Vrouwe Tenhemelopneming N51.4790 E5.6481
• Oude Huys - tHaagje N51.4757 E5.6505
• PAUZE N51.4792 E5.6519
• Peapark N51.4854 E5.6429
• Politiebureau N51.4768 E5.6575
• Raymakers Textiel N51.4810 E5.6511
• ROC ter Aa N51.4874 E5.6582
• Speelhuis N51.4807 E5.6553
• Spoorlijn N51.4738 E5.6548
• Stadswallen N51.4798 E5.6522
• Stadswinkel N51.4778 E5.6511
• START Alternatief N51.4757 E5.6617
• Start/finish/parkeerplaats gratis N51.4849 E5.6550
• Suytkade N51.4713 E5.6602
• Suytkadebrug N51.4694 E5.6589
• Thuiswevers N51.4854 E5.6537
• Villa Swinkels N51.4842 E5.6511
• Villa’s aan de Aarle-Rixtelseweg N51.4865 E5.6440
• Vlisco N51.4765 E5.6555
• Vlisco 2 N51.4751 E5.6540
• VVV - Bibliotheek N51.4813 E5.6553
• Warande Helmond N51.4863 E5.6398
• Watertoren N51.4845 E5.6549
• Wesselman N51.4823 E5.6446
• Winkelcentrum Veestraat - Elzas Passage N51.4791 E5.6543
• Zuid-Willemsvaart N51.4847 E5.6517