Op uitnodiging van Toerisme Heist op den Berg hebben we een tweetal wandeling gecombineerd tot een langere GPS wandeling. Het is onze eerste kennismaking van het Pallieterland onder de rook van Antwerpen. Een genoeglijk wandelgebied met fraaie stukken rustig natuur.

We parkeren de auto in het centrum van het kleine dorpje Gestel, trekken de wandelschoenen aan en gaan op pad voor een pittige wandeling van 24 km. Voor al diegenen die liever een korter wandeling wandelen hebben we een aantal verkortingen. Ook diegene die geen GPS bezitten komen hier aan hun trekken. Verschillende paaltjesroutes zijn beschikbaar. 

Het Pallieterland
Het Pallieterland ligt midden in de Antwerpse Kempen, op een half uur van Antwerpen-centrum. Het omvat vijf gemeentes: Lier, Heist-op-den-Berg, Berlaar, Putte en Nijlen.

Gestel
Tot aan de fusie van gemeenten in 1964 was Gestel (deelgemeente van Berlaar) de kleinste gemeente van de provincie. De kern van het dorp ligt precies midden tussen 2 kastelen, het Gestelhof en het Rameyenhof, dat je onderweg zult zien. Pleintje met grasveld, kerkje, gemeentehuisje wat verder in de straat, het heeft allemaal iets schattigs, iets uit de film. Maar het is echt en het had zijn functie.

Het dorp ontwikkelde zich rond de Sint-Lambertuskerk die in de 13de eeuw werd opgericht. Uit die periode rest alleen nog de toren, in witte steen.  De gotische kerk, met een driebeukig schip is ommuurd. De kerk bezit waardevol meubilair en enkele opmerkelijke schilderijen. Op het kerkhof vind je grafstenen uit de 17de eeuw. 

Let op het kerkplein ook op de zuilvormige schandpaal uit 1779 en het prachtig gerestaureerd gasthof “Den Engel”. De pastorie is gebouwd in de periode 1869-1875 in vervanging van een pastorie uit de 16de eeuw. De prachtige linden en het ijzeren hek geven het geheel een mooie  aanblik. Wat terug in de straat, kom je rechts het oude gemeentehuis, nu een privé-woning, tegen.

Een informatiebord vertelt ons het volgende: Gestel is een zeer oude parochie (13de eeuw) en  was tot 1964 een zelfstandige gemeente. De schandpaal op de Lambertusplaats dateert van 1779. In mei 1940 werd de toren van de kerk gedynamiteerd. De heropbouw geschiedde naar zijn vroegere gotische vorm. Door de gebeurtenissen op het Rameyenhof en het Gestelhof was Gestel nauw betrokken bij de Boerenkrijg. De klokken, kerkmeubels en kerkschatten werden geroofd en pastoor Helsen werd aangehouden. Bij de herdenking in 1898 werd op het kerkhof een boerenkrijgmonument opgericht.

Kasteel van Berlaer
Het domein behoorde historisch aan de heer van Berlare. Het werd in het begin van de 18de eeuw heropgebouwd door de familie van der Meersche, nadat het vorige gebouw door troepen van Lodewijk XIV werd verwoest. Sinds 1974 zijn zowel het kasteel en zijn bijgebouwen, als het park volledig geklasseerd.

Aan de kapel “O.L.V. Troost der Bedrukten” ga je linksaf de eikendreef in, die je voorbij  het Rameyenhof naar de Grote Nete brengt. Langs deze mooie dreef bereik je de  voetgangersbrug over de Grote Nete. Je ziet hoe hoog de dijken hier zijn, ter beveiliging  van de omliggende weilanden. Aan de versteviging heeft men ook in de jaren ‘80 hard  gewerkt. De kracht van het water is immers onberekenbaar.

Al snel komen we de Grote Nete tegen. Wat verder in de route gaan we daar een heel stuk langslopen.

Grote Nete
De Grote Nete is een zijrivier van de Nete in het stroomgebied van de Schelde. Ze heeft een lengte van 44 km en is niet bevaarbaar. De Grote Nete ontspringt nabij Hechtel-Eksel. Vanaf Lier stroomt ze samen met de Kleine Nete en vormt ze de Nete of de Beneden Nete, soms daar ook verder Grote Nete genoemd. Haar voornaamste zijrivieren zijn de Wimp en de Grote Laak.

Net voordat we bij de Kruiskensberg aankomen komen we langs het eerste gezellige terras. Daarna gaan we genieten van een fraai stukje natuur. 

De Kruiskensberg
De Kruiskensberg en omgeving is een beschermd landschap. Het is een bedevaartsoord rond 5 waterputten die herinneren aan de 5 wonden van Christus. Het verhaal gaat dat een ziekelijke herder op de Kruiskensberg in 1260 genas na het drinken van water uit de bron. Ook andere koortslijders die zijn voorbeeld volgden werken opnieuw gezond.

De omgeving van de kapel (1861) is het ideaal om te picknicken. Ga zitten en geniet in deze  oase van rust! Je wandelt verder langs zandwegen, weilanden met  begroeid met heide en een ven. De open ruimtes zijn ideaal om tot rust te komen, terwijl de bossen dan weer iets mysterieus uitstralen.

Ook hier komen we een informatiebord tegen. Te lezen is: In 1260 dronk een zieke schaapherder van een bron. Hij genos en schreef dit toe aan de hulp van God. Uit dankbaarheid plaatste hij op de top van de berg een houten kruis en vertelde het verder aan andere koortslijders die ook genazen. Het bedevaartsoord was geboren.

De toeloop was niet altijd even groot. Om iets aan de teruggelopen belangstelling te doen werden in 1691 vijf putjes gegraven ter vervanging van de opgedroogde 'fontein'. De putjes symboliseren de 5 wonden van Jezus. Bezoekers brachten reepjes kleding mee van zieke verwanten, doopten ze de putjes en bonden ze aan de takken om zo de koorts af te binden. Pas in de 19de eeuw werden de kapel en de kruisweg gebouwd.

In 1861, onder pastoor Hoskens, werd de kapel van 9 op 4 m gebouwd. In 1864 schonk Florent Le Grelle van het Rameyenhof te Gestel een groot ijzeren kruis voor het domein en in 1895 schonk mevrouw Berghmans -Van den Brande uit Lier de Kruisweg.

Tot op heden wordt Kruiskensberg nog druk bezocht. Op Goede Vrijdag is er een relikwieverering, een markt en een kruisweg. Het hele jaar door zijn er nog bedevaartgangers en hangen er lintjes aan de ramen. Dit laat ons vermoeden dat mensen nog altijd troost kunnen vinden op Kruiskensberg.

In 1959 ontdekte Gustaaf Aerts op de Kruiskensberg resten van prehistorische werktuigen of afval uit vuursteen, silex of wommersomkwartsiet. Op basis van hun vorm en de gebruikte grondstof werd het merendeel van deze vondsten gedateerd in het Midden Mesolithicum.

Tijdens het Mesolthicum jaagde de mens met pijl en boog of ging men vissen in rivieren en meren. Aanvankelijk waren de stenen gebruiksvoorwerpen groot in omvang zoals vuistbijlen.

Door een steeds betere beheersing van de techniek van het bewerken van stenen, kom men steeds kleinere, maar meer practische voorwerpen vervaardigen, zoals stekers en pijlpunten.

Kruiskensberg is in hoofdzaak eigendom van het gemeentebestuur van Nijlen. Met is voor iedereen vrij toegankelijk en wordt druk bezocht door mensen op zoek naar rust en een authentiek brokje natuur. Kruiskensberg werd niet voor niets verkozen tot mooiste natuurplekje van onze gemeente door PASAR.

Op het domein vinden we zowel in- als uitheemse boomsoorten terug. Typische Kempense bomen zijn zomereik en berk met een onderbegroeiing van lijsterbes en sporkehout. Maar op Kruiskensberg zijn vroeger ook nog boomsoorten als Amerikaanse eik, robinia en Amerikaanse vogelkers aangeplant, soorten die nu oververheersen.

De noorderlijke kant, tussen de steenweg en de meander, wordt gedomineerd door bos met Amerikaanse eik, de vijver en een heideperceel. ln de enkele percelen met zomereik kan er onderbegroeing zijn van breed stekelvaren, lijsterbes en sporkehout. Op enkele percelen is adelaarsvaren massaal aanwezig, wat erop wijst dat Kruiskensberg een oud bos is.

De oude Netemeander is een aftakking van de Grote Nete en is er van afgesloten sinds de
rechttrekking van de Grote Nete tussen 1863 en 1865. In 1996 begon men met het herstel van de meander door het uitgraven van het verlande gedeelte.

Naast heidepercelen zijn er op de Kruiskensberg ook nog wilgenstruwelen (aan de zuidelijke kant) en graslanden te vinden. De aanwezigheid van verschillende vogelsoorten (pimpelmees, koolmees, kuifmees, nachtegaal, grasmus, zwartkop, ..) vlinders, bijen en sprinkhanen maken van dit stukje natuur een schoolvoorbeeld van biodiversiteit.

Om dit waardevolle landschap veilig te stellen werd er in opdracht van het gemeentebestuur een uitgebreid bosbeheerplan opgemaakt. In dit plan werden de toekomstplannen van het gebied vastgelegd.

Dan gaan we op pad richting het schilderachtige kasteel Herlaar. Hiervoor moeten we een stukje heen en weer over hetzelfde pad. Maar dat is geen probleem want het fotogenieke kasteel maakt veel goed.

Kasteel Herlaar
De Wimp is een zijrivier van de Grote Nete in het stroomgebied van de Schelde. Hij ontspringt in Stelen (Geel), loopt door Oosterlo, Tongerlo, Zoerle-Parwijs, vormt verder de grens tussen Herentals en Heist-op-den-Berg, dan tussen Herenthout en Heist-op-den-Berg. Korter gezegd: de Wimp vomt de noordoostelijke grens van Heist-op-den-Berg, en stroomt bij Herlaar-Herenthout in de Grote Nete.

Niet ver van de monding bevindt zich een watermolen, de Herlaarmolen, uit 1477, sommige bronnen spreken dat hij er al in 1462 stond. De watermolen behoorde tot het domein van het gelijknamige 13de-eeuwse kasteel Herlaar dat zich daar ook nog altijd bevindt.

Het kasteel van Herlaar te Herenthout werd vroeger "Ten Hove" genoemd. Het kasteel werd gebouwd na de slag van Woeringen in 1288. Mogelijk gaat de oorsprong terug richting de 10e eeuw. Kasteel Herlaar is sinds 1986 beschermd als dorpsgezicht en monument. Het is privébezit en helaas niet toegankelijk voor publiek.

Daarna gaat de route verder langs de Grote Nete. Even maken we een ommetje terug door het Kruiskensberg. Aan het begin van de het gedeelte langs de Grote Nete komen we langs Restaurant 't Schipke. Een geliefd punt want tegen de middag zijn alle tafels op het terras en binnen bezet.

Restaurant 't Schipke
Op een van de mooiste en meest betoverende plaatsen aan de rivier de Nete, tussen Berlaar en Herenthout komt u langs restaurant 't Schipke aan de Nete. Deze oude herberg werd in 1900 uitgebaat door het echtpaar Alfons en Louisa Vervloet en groeide langzaamaan uit tot een culinair pareltje te midden van de weelderige, ongerepte natuur.

Vooral wandelaars, fietsers en vissers passeren hier vaak de revue, maar ook allerlei artiesten werden gecharmeerd door deze haast verlaten streek… Zo werd o.a. de film “Pallieter” van Roland Verhavert, naar de roman van Felix Timmermans, hier opgenomen.

Wandelaars kunnen hier ook een paaltjesroute starten. Er is voldoende parkeergelegenheid om uw auto te parkeren.

Onderweg kwamen we nog verschillende paardenkarren tegen. Met mooie foto's als resultaat.

Dan buigen we weer af richting de parkeerplaats.

Hof van Rameyen
Het Hof van Rameyen is een waterburcht met een 13de eeuwse kern. Je ziet ook een fraaie smeedijzeren toeganspoort die dateert uit het begin van deze eeuw. Links zien we de kasteelhoeve waarvan het woonstalhuis is gebouwd in neotraditionele stijl. Een kastanjedreef leidt naar het poortgebouw met zijtrapgevels, duivengaten en een leien zadeldak. Het poortgebouw dateert vermoedelijk uit de 16de eeuw en het bekronende arduinen wapenschild is dat van een familie Rubens. De zoon van de bekende schilder had het kasteel immers een tijdje in zijn bezit.

Ook hier komen we een informatiebordje tegen: Waterburcht met oude kern uit de 13e eeuw. Opgericht door de machtige middeleeuwse familie Berthout. Nicolaas Rubens, tweede zoon van Pieter Paul Rubens, kocht het kasteel in de 17e eeuw.

Tijdens de Boerenkrijg van 1798 huisde hier de fransgezinde commissaris van den Bosch. Hij werd op 21 oktober 1798 verjaagd door de opstandelingen onder leiding van J.B. Caeymaex. Ze legden beslag op de parochieregisters en de namenlijsten die gebruikt werden voor de verplichte inlijving (conscriptie) van "onze jongens" in het Franse leger.

Na 24 leuke kilometers kwamen we weer bij de auto uit. Deze eerste kennismaking met het Pallieterland was een zeer positieve. We kijken al uit naar de nieuwe wandelingen die we hier gaan uitzetten.

Geraadpleegde websites:

• http://www.berlare.be/Kasteel-en-park-in-Berlare.html
  
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Grote_Nete
  
• http://www.schipkeaandenete.be
  
• http://www.toerismelier.be/pages/ontdekken_.php?level1=1&level2=5&level3=289

 POI's

• 't Schipke N51.1258 E4.7189
• Alternatieve Parkeerplaats N51.1295 E4.7120
• Grote Nete N51.1219 E4.7020
• Herlaarmolen N51.1218 E4.7420
• Hof van Raymeyen N51.1234 E4.6840
• Kapel N51.1225 E4.6815
• Kapel Kruiskensberg N51.1295 E4.7100
• Kasteel Berlaer N51.1261 E4.6783
• Kasteel van Herlaar N51.1220 E4.7405
• Moeilijk begaanbaar N51.1329 E4.7222
• Nijlen N51.1270 E4.7100
• Soetehuys N51.1278 E4.7037
• Start/finish/parkeerplaats N51.1277 E4.6748
• Veteranen motorclub N51.1307 E4.7350