De Biesbosch stond al langer op het programma. Omdat het een flink eind rijden was hebben we een wandeling gecombineerd met een bezoek aan een vogelkijkhut en het Biesbosch museum. Daarmee hadden we een dagvullende combinatie bij elkaar.

In de voorbereiding zetten we de route op een digitale topografische kaart uit. Omdat we bekend zijn met het feit dat deze kaarten niet altijd bijgewerkt zijn bekijken we de route ook even op Google Earth. Daarmee voorkomen we dat we ergens over het water moeten en er geen brug is.

Gelukkig kwam de topografische kaart goed overeen met het Google beeld van boven, en dan ga je gerust op pad. En zo geschiedde.

En zo werden we verrast door een heel ander gebied. Terwijl de luchtfoto's van Google al weer achterhaald bleken te zijn laat het Google Maps kaartje een heel ander gebied zien.

Een snelle blik laat zien dat het polderlandschap van de Google luchtfoto ingeruild is door water. Zelfs de wegen die er 2 jaar geleden nog lagen zijn verplaatst, kreken zijn vergroot en verplaatst en bruggen bijgebouwd.

En hadden we een verrassende wandeling in een verrassend gebied. Een gebied dat al flink op de schop is gegaan en waar nog grotere delen van de oude polder weer teruggegeven gaan worden aan de natuur.

Boerderijen staan leeg, en worden op termijn afgebroken, nieuwe dijken worden aangelegd en volgens een informatiebordje kent u het gebied in 2015, als de werkzaamheden zijn afgerond, niet meer terug.

We starten de wandeling in de Malthapolder.

Malthapolder
De Maltha polder ligt in het noordelijke deel van de Brabantse Biesbosch (ook wel Noordwaard genoemd). Tijdens de grote overstroming van de St. Elisabethsvloed werd een groot van de toemalige polders overstroomd. Een gedeelte van deze polders is later weer teruggewonnen.

Nu is men begonnen met het ontpolderen, het teruggeven van het land aan het water. De reden hiervoor is de bescherming tegen overstromingen. De Marthapolder beet in 1998 de spits af en is sindsdien weer 'wetland'. De Boven- en Beneden Spieringpolders zijn intussen weer aangesloten op het buitenwater van de Marwede en dienen nu als waterberging tijdens extreem hoge waterstanden.

Op de Google luchtfoto van 2 jaar geleden is te zien dat je zonder problemen om het water van de Malthapolder kunt lopen. Vroeger lag hier ook een wandelroute. Maar doordat het binnenwater nu aangesloten is op het buitenwater is er geen doorkomen meer aan.

Na genoten te hebben van het prachtige uitzicht, de huisvesting voor soltaire bijen en wespen, zijn we via de dijk weer teruggelopen.

Omdat we op de heenweg over het benedenpad zijn gelopen is dit korte lusje interessant om te lopen. Zeker met een bezoek aan de vogelkijkhut. De eerste route van 4 km hebben we erop zitten.

Huisvesting voor Solitair levende bijen en wespen
Van de meer dan 8000 soorten bijen en wespen die in Nederland voorkomen, zijn er ongeveer 650 soorten die niet in een kolonie leven zoals bijvoorbeeld de honingbij, de limonadewesp of de hommel. Ze leven alleen. Het zijn solitaire bijen en wespen.

Er zijn soorten die niet groter zijn dan enkele millimeters. Andere soorten kunnen wel 2 cm groot zijn. Bij deze alleen levende insecten zijn er mannetjes en vrouwtjes. Een koningin kennen ze niet.

Nadat een mannetje een vrouwtje bevrucht heeft, zoekt het vrouwtje een goede nestplaats op. Dat is meestal een bestaand gangetje in hout of steen. Achterin dit gangetje wordt door de vrouwtjes van de solitaire wespen een eitje op een gevangen prooidier gelegd.

Solitaire bijen doen hetzelfde op een bolletje stuifmeel dat zij verzameld hebben. Nadat het eitje is gelegd, sluit het vrouwtje de eel af. Vaak zitten er in een nestgang meerdere cellen achter elkaar.

Het eitje wordt eerst een larfje. Het larfje eet het meegeieverde voedsel op en gaat zich daarna verpoppen. Pas een jaar later komt de jonge solitaire bij of wesp uit het nest gekropen en begint alles weer van voren af aan. Het meubel heeft qua vorm nog het meeste weg van een galerijflat. En wat functle betreft, lijkt het daar ook nog op. De solitaire bijen wordt passende huisvesting geboden waarin zij met meerdere soortgenoten als buren samen kunnen wonen. Een soort socialisatieproject ten behoeve van solitaire bijen dus.

We moeten de auto verplaatsen om de rest van de wandeling te kunnen lopen. We besluiten om deze te parkeren bij het bezoekerscentrum. Maar zover komen we niet.

Een brug waar alleen wandelaars en fietsers overheen mogen zorgt ervoor dat we besluiten om de auto hier te parkeren en te voet verder te gaan.

Via een andere route moet ongeveer 9 km worden omgereden om weer bij het bezoekerscentrum te komen. En zo starten we de tweede wandeling.

Biesbosch
De Biesbosch of Biesbos is de benaming voor een aantal riviereilanden en zand- en slikplaten in de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland, gelegen tussen de rivieren Boven-Merwede en Amer en doorsneden door de kunstmatige rivier de Nieuwe Merwede. Het is een zoetwatergetijdengebied met kreken en wilgenvloedbossen.

Aan oostzijde wordt het begrensd door het Land van Heusden en Altena. Het kan worden onderverdeeld in de Brabantse Biesbosch en de Hollandse Biesbosch, waarbij de laatste weer bestaat uit de Sliedrechtse Biesbosch en de Dordtse Biesbosch.

In 1994 werd de status van nationaal park toegekend aan het gebied. Het Nationaal Park De Biesbosch (kortweg 'De Biesbosch') is sindsdien een beschermd natuurgebied.

Het gebied kent vele recreatieve mogelijkheden maar wordt ook gebruikt voor opslag van water voor de drinkwaterbereiding. Op de foto links wordt uitgekeken over de Petrusplaat, een groot spaarbekken voor drinkwater.
 

Het Nationaal Park de Biesbosch bestaat uit de volgende gebiedsdelen:

Sliedrechtse Biesbosch
De Sliedrechtse Biesbosch is het meest noordelijk gelegen deel van de Biesbosch en wordt begrensd door de Beneden Merwede in het noorden, de Nieuwe Merwede in het zuiden, het Wantij in het westen en de Boven Merwede in het oosten.

Sinds de afsluiting van het Haringvliet (waardoor er een einde kwam aan de voorheen significante getijdenverschillen in de Biesbosch) is de Sliedrechtse Biesbosch het enige deel van de Biesbosch dat nog steeds een relatief groot getijdenverschil kent.

Aan de oostkant van dit gebiedsdeel bevindt zich één van de laatste intacte systemen van rivierduinen in Nederland.

Dit alles maakt de Sliedrechtse Biesbosch een uniek en belangrijk onderdeel van het Nationaal Park.

De Sliedrechtse Biesbosch is vernoemd naar het dorp Sliedrecht dat vroeger (voor de Sint-Elisabethsvloed) gelegen was binnen de latere Sliedrechtse Biesbosch.

Bij dezelfde vloed die het ontstaan van de Biesbosch tot gevolg had, is het dorp Sliedrecht verdronken en van de landkaart verdwenen.

Overigens hebben de overlevenden van deze ramp het dorp weer herbouwd aan de overkant van de Beneden Merwede: het huidige dorp Sliedrecht.

Hollandse Biesbosch
De Hollandse Biesbosch is het meest westelijk gelegen deel van de Biesbosch en wordt gescheiden van de rest van het Nationaal Park door de Nieuwe Merwede in het oosten en de ingepolderde Dordtse Biesbosch in het noorden.

De overige grenzen worden gevormd door de Dordtse Kil in het westen en het Hollands Diep in het zuiden. De Hollandse Biesbosch vormt het grootste restant van de (ooit veel grotere) Zuid-Hollandse Biesbosch. De huidige Hollandse Biesbosch kent de grootste rijkdom aan vogels van alle delen van het Nationaal Park.

Soms wordt de term Hollandse Biesbosch ook wel gebruikt om het gehele Zuid-Hollandse deel van de Biesbosch te omschrijven, dus inclusief de Dordtse Biesbosch en Sliedrechtse Biesbosch.

Meestal wordt echter slechts het zuidwestelijke deel van de Zuid-Hollandse Biesbosch aangeduid als de Hollandse Biesbosch, en dan met name het deel tussen de Dordtse Kil en de polders van de Dordtse Biesbosch.

Brabantse Biesbosch (Zuidwaard)
De Brabantse Biesbosch is de naam voor het deel van de Biesbosch ten oosten van de Nieuwe Merwede. Net als bij de Zuid-Hollandse Biesbosch zijn ook grote delen van de Brabantse Biesbosch ingepolderd en in agrarisch gebruik. Slechts het zuidelijke deel, de zogenaamde Zuidwaard, is als waardevol wetland behouden gebleven.

De Zuidwaard van de Brabantse Biesbosch vormt vandaag de dag het grootste gebiedsdeel binnen het Nationaal Park en wordt gekenmerkt door uitgestrekte wilgenbossen, door brede kreken omgeven. Een behoorlijk deel van deze wilgenbossen zijn oorspronkelijk verwilderde grienden (wilgenakkers) die vooral sinds het verdwijnen van het getij de Zuidwaard veroverd hebben.

De Biesbosch is ontstaan in de eerste helft van de 15e eeuw na de Sint-Elisabethsvloed door het onderlopen van de Groote of Hollandsche Waard, waarbij een binnenzee ontstond van 300 km² die onder invloed stond van rivierwater en het getij.

Het rivierwater bevatte zand en slib dat naar de bodem zakte en er ontstonden hoge zandplaten waar plantengroei op kwam. De Biesbosch werd een zoetwatergetijdengebied van eilanden en slingerende waterwegen. De plantengroei en opslibbing werden door de mens beïnvloed.

De grienden werden door opslibbing ongeschikt voor wilgengroei en worden daarom ingericht als polders.

Om een snellere afvoer van rivierwater te krijgen werd tussen 1850 en 1870 de Nieuwe Merwede gegraven. De Biesbosch werd in tweeën gesplitst. Rond 1900 werden de Bergsche Maas en de Amer gerealiseerd waardoor grote delen rustiger werden. Door inpoldering werd de Dordtse Biesbosch gescheiden van de Sliedrechtse Biesbosch.

Ook tijdens de tweede wandeling lopen we tegen wegen aan die verplaatst zijn, dijken die doorgeprikt zijn. Bij de Beneden Spieringpolder lopen we ons ook vast. Niet zo heel erg. Er staat een bankje en het uitzicht is schitterend. Rustig genieten we van de lucht en kijken we in de verte naar de bedrijvigheid op de Nieuwe Merwede.

De Nieuwe Merwede
De Nieuwe Merwede is een gegraven rivier die aan de zuid-oostzijde langs het Eiland van Dordrecht loopt. De Boven-Merwede splitst bij Werkendam in de noordelijke Beneden-Merwede en de zuidwestelijke Nieuwe Merwede. Het water komt uit in het Hollandsch Diep.

De Nieuwe Merwede vormt de grens tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant en scheidt het Eiland van Dordrecht van de Brabantse Biesbosch. De kunstmatige rivier kent geen bruggen of tunnels, en slechts één veerpont voor alle verkeer.

Het kanaal is uitgegraven tussen 1861 en 1874, om veel water van de Boven-Merwede (Waal) sneller af te kunnen voeren. Voor de aanleg van de Nieuwe-Merwede werd het water afgevoerd via een fijnmazig netwerk van rivierarmen, kreken en killen (de Biesbosch), die bij hoge waterstanden en/of bij de vorming van rivierijs (ijsdammen) konden verstoppen en elders dijkdoorbraken en overstromingen tot gevolg konden hebben.

Bij het graven van de Nieuwe Merwede zijn een aantal brede killen verbreed en uitgediept, en door hoge dijken omgeven. Alle overige kreken die verbonden waren met de Nieuwe Merwede zijn bovenstrooms afgedamd. Slechts drie van deze kreken hebben een scheepvaartverbinding met de Nieuwe Merwede behouden en kunnen met een schutsluis bereikt worden (namelijk: de Biesboschsluis, de Spieringsluis en de Ottersluis).

We lopen verder richting de oude polder van de Noordwaard. Na wat twijfelen besluiten we om niet over het fietspad te lopen maar door de natuur tussen het water en het fietspad. Dit gebied is vrij toegankelijk en we verwachten daarom dat we ter hoogte van de brug er wel weer uit kunnen.

Dat valt tegen. Er is geen poortje meer. Geen probleem want het was eenvoudig om over het prikkeldraad te stappen, tussen de draden door gaat ook goed. En diegene die hier niet van houden kunnen gewoon over het fietspad lopen.

We worden getracteerd met schitterende foto-momenten. En die laten we natuurlijk niet liggen.

De Noordwaard
In de noordoostelijke hoek van de Noordwaard liggen een bedrijventerrein, een woonwijk en Fort Steurgat. Dit vestingwerk was het sluitstuk van de 19e-eeuwse Nieuwe Hollandsche Waterlinie.

De Noordwaard bestaat uit grote door bosschages omsloten landbouwpercelen. Open en besloten plekken wisselen elkaar af. Ruime akkers contrasteren sterk met natuurlijke kreken, terpen en kades.

Ruimte voor de Rivier- Ontpoldering Noordwaard
In de toekomst moeten de rivieren nog meer water naar de zee kunnen afvoeren. Om overstromingen te voorkomen hebben ze meer ruimte nodig. De ontpoldering van de Noordwaard is een eerste en belangrijke stap. Deze maatregel levert op de lange termijn veruit de grootste bijdrage aan de noodzakelijke dating van de waterstand bij Gorinchem.

De maatregel bestaat uit het gedeeltelijk afgraven van de dijken. Op enkele plekken komen openingen waar het water kan in- en uitstromen. Bij hoge waterstanden fungeert een deel van de Noordwaard dan als doorstroomgebied. De bedoeling is het water zo ver mogelijk bovenstrooms (in de buurt van Fort Steurgat) van de Nieuwe Merwede af te leiden, en benedenstrooms zo westelijk mogelijk richting het Hollandsch Diep weer af te voeren.

Het doorstroomgebied staat enkele keren per jaar - vooral in de wintermaanden - onder water; de overige, door kades omgeven delen van de Noordwaard veel minder vaak. Deze delen hebben een kans van 1/100 tot 1/1000 per jaar dat het water er doorheen stroomt.

Het doorstroomgebied is niet meergeschikt voor de huidige vormen van landbouw, de overige delen van de Noordwaard wel. De bewoners kunnen, als zij dat willen, in de Noordwaard blijven wonen, maar dan wel buitendijks. Hun huis wordt aangepast of zij kunnen elders in het gebied nieuwbouw realiseren.

Na de ontpoldering concentreert het wonen en werken in de Noordwaard zich aan de randen van de door hoge kades omringde polders in langs kreken. Op basis van een aantal criteria is vastgesteld welke woningen kunnen blijven staan. Deze zijn als 'groen' aangemerkt. De woningen, die weg moeten, zijn als 'rood' aangemerkt.

In principe zijn alle woningen die buitendijks komen te liggen 'rood'. Ze verliezen daarmee hun woonbestemming. Maar door verantwoorde oplossingen op maat is het toch mogelljk een groot deel van deze woningen 'groen' te maken.

Ook het Biesbosch Museum kan behouden blijven. Projectbureau Noordwaard heeft in overleg met de eigenaar een maatwerkoplossinggevonden om de wateroverlast te beperken.

In de nieuwe situatie komt het museum op een eiland te liggen tussen twee aan te leggen kreken. Het museum blijft bereikbaar via twee bruggen.

Onderweg zien we dat een gedeelte van de Noorwaard al weet Wetland is. Dat merken als we afslaan van de Bandijk. We lopen over een verhoogd fietspad met recht het nieuwe wetland en aan de linkerkant de oude polder.

Wat een verschil. Waar de wetlands uitnodigend zijn om langs en doorheen te lopen zien de polders er saai uit. Rechte percelen, hier en daar een boerderij. Niets te beleven.

Maar het saaie landschap is overal in beweging. Nieuwe dijken worden aangelegd. Langzaam worden de nieuwe contouren van het volgende wetland zichtbaar.

Nadat we van deze wandeling genoten hebben zijn we nog even bij het Biesbosch museum langsgegaan. Een leuk museum, zeker de moeite van een bezoek waard.

En als we iets meer tijd hadden gehad hadden we ook een boottochtje gemaakt met de fluisterboot. We komen over een paar jaar hier weer terug om te kijken hoe de polders in wetland veranderd zijn. Dan kunnen we alsnog de boottocht doen.

Biesbosch Museum
Binnen alles zien van De Biesbosch en buiten geruisloosvaren met de fluisterboot of wandelend genieten in het buitenmuseum, de Pannekoek! Beleef hoe vissers vroeger jacht maakten op zalm en steur, hoe elke vierkante meter Biesbosch bewerkt werd door in armoede levende griendwerkers en hoe verzetsgroepen de strijd aangingen met de Duitse bezetter. Onderga de magie van waterbouwers en baggeraars die streden tegen eb en vloed.

Laat u meevoeren door een lang lint van exposities, een audio visueel centrum, levensechte mock-ups, een enorme verzameling opgezette dieren en een fascinerend waterbouwkundig paviljoen. Maar neem er dan wel even de tijd voor...

En zo kwam er weer een einde aan een interessante wandeling. Ondanks alle goede voorbereidingen viel die heel anders uit dan we verwacht hadden.

Geraadpleegde websites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Biesbosch
• http://www.biesboschmuseum.nl/biesboschmuseum
• http://www.np-debiesbosch.nl/documents/home.xml?lang=nl
• http://www.ruimtevoorderivier.nl
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Nieuwe_Merwede

POI's

• Alternatieve parkeerplaats N51.7666 E4.7718
• Bankje/uitzichtspunt N51.7807 E4.7602
• Beneden Spieringpolder N51.7827 E4.7653
• Biesboschmuseum N51.7654 E4.7716
• Boven Speringpolder N51.7876 E4.7745
• Gat Van Den Kleinen Hil N51.7637 E4.7674
• Gat Van Lijnoorden N51.7727 E4.7857
• Kleine Noordwaard N51.7817 E4.7768
• Nieuwe Merwede N51.7942 E4.7770
• Over hek stappen N51.7841 E4.7726
• Petrusplaat N51.7590 E4.7769
• Polder Maltha N51.7623 E4.7889
• rechts van water houden N51.7778 E4.7953
• Restaurant N51.7782 E4.7617
• Start/finish/parkeerplaats 1 N51.7608 E4.8038
• Start/finish/parkeerplaats 2 N51.7660 E4.7887
• Uitkijktoren 2 N51.7861 E4.7813
• Uitzichtheuvel N51.7647 E4.7792
• Uitzichtspunt 3 N51.7586 E4.7904
• Vogelkijkhut N51.7609 E4.8001