Een mooie oktoberdag. Fijn om er weer eens op uit te gaan. We gaan weer eens wat dichter bij huis wandelen. In het Leenderbos om precies te zijn. In dit gebied zijn we al vaker geweest. De wandeling is 11 km lang. Wat een dag om er op uit te gaan. Het belooft een mooie herfstwandeling te worden. De batterijen zijn opgeladen. Helaas is de wandeling niet geschikt voor de minder valide medemens.

We hebben vorige week hier ook een wandeling gemaakt. Helaas waren er deze dag nog maar een paar paddenstoelen te zien. Er zat tussen de wandelingen twee weken, maar blijkbaar is dat te lang. Nu is het wachten tot volgend jaar om er weer van te kunnen genieten. Gelukkig staat deze wandeling op internet en kan men er altijd van genieten.

Wat een dag om er op uit gaan. Een mooi najaarszonnetje maakt het allemaal wat aangenamer. We zijn net aan de wandel of we werden al getrakteerd op een ree die met een paar sprongen onzichtbaar in het bos verdween.

Er zijn meer mensen die dachten: ‘kom, we gaan er op uit’. Als we een tijdje onderweg zijn komen we eigenlijk verder niemand meer tegen.

Het Leenderbos
Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux is de naam van een Natura 2000-gebied (classificatie:Hogere zandgronden, nummer 136) in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Het gebied ligt verdeeld in de gemeenten Bergeijk, Cranendonck, Eersel, Eindhoven, Geldrop-Mierlo, Heeze-Leende, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre en heeft een totale oppervlakte van 4356 ha.

Het Leenderbos en Groote Heide vormen een zeder uitgestrekt natuurgebied op een aaneengesloten zandrug tussen Eindhoven en het Belgische Achel. Het bestaat uit naaldbossen en heidevelden, doorsneden door enkele beekdalen. Het gebied is onderdeel van het Kempische landschap dat gekenmerkt wordt door hoogteverschillen die tijdens de laatste ijstijd zijn ontstaan door dekzandafzettingen. Het gebied bestaat uit de deelgebieden Leenderbos, Groote Heide, de Malpie en de Plateaux. Het sluit bovendien aan bij natuurgebieden in België. Het grensoverschrijdend geheel wordt ook aangeduid als: Grenspark Achel-Leende.

Globaal gezien ligt de bedoelde zandrug en bosgordel tussen de Dommel in het westen en de Kleine Dommel in het oosten. Het gebied wordt aan de westkant begrensd door het dal van de Tongelreep, aan de oostkant door het dal van de Strijper Aa en de landbouwgronden rond Leende en Heeze.

Zuidelijk van Valkenswaard, waar de Tongelreep en de Dommel op korte afstand van elkaar lopen, gaan de natuurgebieden van de Groote Heide en omgeving naar het westen over in het bos- en heidereservaat de Malpie en het beekdalreservaat de Malpiebeemden.

Het gebied ligt voor het grootste deel in de gemeente Heeze-Leende, verder in de gemeenten Eindhoven, Waalre en Valkenswaard.

Van de middeleeuwen tot ongeveer 1900 was er sprake van één groot heideveld, slechts doorsneden door enkele zandpaden en de weg van Leende naar Valkenswaard. Dit strekte zich over een kleine twintig kilometer elngte uit van noord naar zuid tussen Eindhoven en het Belgische Achel. Dit voormalige ononderbroken karakter verklaard waarom het nog immer vrij gebruikelijk is om het gehele gebied aan te duiden als de "Grote Heide". De Stratumse heide en daarbij aansluitende Groote Heide heetten toen ze nog eigendom waren van de familie Philips tezamen "Leenderheide" hoewel ze niet direct in de buurt van Leende lagen. De naamgeving in dit gebied geeft dan ook nogal eens aanleiding tot begrijpelijke verwarring.

Bossen
In het Leenderbos heeft veel naaldhoutaanplant plaatsgevonden tussen 1932 en 1941, veelal in het kader van werkverschaffingsprojecten, waarbij werklozen werden ingezet. In het Leenderbos zijn enkele gebouwtjes uit deze periode bewaard gebleven. Met het oog op een kwalitatief goede houtproductie beplantte men het Leenderbos niet alleen met mijnhout (grove den), maar vooral met meer productieve houtsoorten zoals de Douglasspar. Het Leenderbos behoort daardoor tot de weinige bossen in Brabant die enig perspectief bieden voor de houtproductie.

Ook in de bosgebieden van Brabant Water, noordwestelijk van Heeze, zijn wel betere houtsoorten geplant.

Elders in de Groote Heide en omgeving is bijna uitsluitend bos voor mijnhout (dus met grove dennen) geplant. De naaldhoutbossen maken tegenwoordig overal geleidelijk plaats voor loofhout en bij het beheer ligt op veruit de meeste plaatsen de nadruk op het behoud en herstel van natuurwaarden.

Heidevelden
Op drie plaatsen in het beschreven gebied zijn uitgestrekte heidevelden bewaard gebleven: De Groote Heide bij Geldrop, de Heide aan het Diepmeerven en de heiden in Baronie Cranendonck, middelgrote heidegebieden zoals de Spinsterberg, de Stratumse heide en de Hasselsvennen en een massa snippers.

Valkerij
De wijde omgeving van Valkenswaard was in vroeger tijden werkterrein voor talrijke valkeniers, die afkomstig waren uit Leenderstrijp en Valkenswaard. Het landgoed Valkenhorst en de plaats Valkenswaard danken er hun naam nog aan. Er lagen vangstplaatsen bij de Klotvennen en de Hasselsvennen. Restanten van de laatste vangstplaats zijn nog zichtbaar in de vorm van een ronde verhoging op de heide. Aan het fietspad door de Groote Heide naar Achelse Kluis is een vangsthut (of 'tobhut') nagebouwd en wordt uitleg hieromtrent gegeven. Goed afgerichte valken brachten enorme prijzen op zodat de Valkerij een niet onaanzienlijke bron van inkomsten vormde.

Beekdalen
Globaal gezien ligt de beschreven zandrug tussen de dalen van de Dommel in het westen en de Kleine Dommel in het oosten. De grotenddeels rechtgetrokken Tongelreep loopt bij Valkenswaard westelijk langs het Leenderbos en bij Waalre door een landbouwenclave tussen de gemeentebossen van Aalst-Waalre, de Valkenhorst en Heezerhoeve.

In het westen van het Leenderbos en Valkenhorst werden, in het dal van de Tongelreep, visvijvers aangelegd op initiatief van sigarenfabrikanten uit Valkenswaard Later werden die uitgbaat door o.a. de Heidemij. Zie: Valkenhorst.

Bij het Groot Huisven ontspringt het kleine stroompje de Beekloop. Een ca 100 ha groot gebied langs de Tongelreep werd in cultuur gebracht door de monniken van de Achelse Kluis. Nadat dezen hun landbouwactiviteiten staakten kwam het in bezit van Staatsbosbeheer, dat een natuurherstelproject uitvoerde inclusief een hermeandering van de Tongelreep. Dit project werd in 1995 afgerond

Wat een wandeling is dit zeg. Overal paddenstoelen waar je ook maar kijkt, je ziet ze werkelijk overal. De volgende keer neem ik een boekje mee om te kijken met welke soort we te maken hebben. Ook de vele herfstkleuren maken het echt tot een leuke wandeling.

In Nederland komen er ongeveer 3500 soorten voor in allerlei vormen en maten. Op deze foto een grote berkenboleet. Er stonden drie van deze grote bij elkaar. Wat op viel was dat ze vlakbij het wandelpad stonden. We zagen dat veel paddenstoelen vertrapt waren. Ook op zich niet zo vreemd, want je komt ze werkelijk overal tegen.

Op de foto links staat de gewone berkenboleet.

De meest bekende paddenstoel die we tegen kwamen was wel de vliegenzwam. Wie kent het liedje niet: “op een grote paddenstoel rood met witte stippen”.

Vliegenzwammen
Vliegenzwammen groeien vaak in nauwe associatie (symbiose) met berk, tamme kastanje, eik, den, beuk en spar. Ze vormen een ectomycorrhiza, wat betekent dat het mycelium niet binnendringt in de wortels van de boom, maar de haarwortels aan de buitenkant omgeeft.

Kenmerken
De bekendste verschijningsvorm van de vliegenzwam is een donkerrode hoed met witte stippen. De witte stippen zijn restanten van het algeheel omhulsel (velum universale) waarin de paddenstoel 'opgesloten' zat, voordat hij uit de grond omhoog kwam. Deze spoelen bij regenachtig weer vrij snel van de hoed. De kleur van de hoed is echter variabel en kan variëren van rood tot oranje met gele tinten. De eerste foto in de fotogalerij hieronder geeft een idee van de variatie in kleur bij vliegenzwammen.

De hoed wordt 5-15 cm breed.[2] Het vlees, de plaatjes en sporen zijn wit. De sporen zijn niet amyloïd en elliptisch van vorm (9-12 µm bij 6-9 µm). Op de witte steel zit meestal een duidelijke ring en aan de onderkant een (vlokkige) beurs. Vliegenzwammen kunnen voorkomen vanaf juli tot en met de late herfst, met een hoogtepunt rond eind augustus.

Toxiciteit
Van het rode vlies op de hoed (het gedeelte van de zwam dat het vergif, muscarine, zou bevatten) zou een vliegendodend middel kunnen worden gemaakt (een mogelijke verklaring van de naam vliegenzwam). Sommigen hebben een verband gezien met hallucinaties van door de lucht vliegen bij inname, maar dit is etymologisch onjuist. Naast muscarine bevat de vliegenzwam nog een aantal andere toxische verbindingen, waarvan sommige hallucinogeen zouden zijn.

De toxiciteit van deze paddenstoel wordt in de volksmond vaak overdreven - van aanraken zijn geen nadelige gevolgen te verwachten. Toch kan het opeten van een hele paddenstoel voor bijvoorbeeld een kleine hond in enkele uren fataal zijn.

Toch is de vliegenzwam minder giftig dan veel mensen denken. Hij wordt al lang gebruikt door verschillende volken, onder andere in Lapland waar soms één vliegenzwam werd geruild tegen één rendier. De vliegenzwam heeft namelijk bedwelmende en hallucinogene effecten en werd vaak gebruikt in rituelen. Men kan hem vers of gedroogd opeten of roken. De hele paddenstoel bevat werkzame stoffen, maar de concentratie daarvan is het hoogst in de rode hoed. De belangrijkste werkzame stoffen in de vliegenzwam zijn muscimol, muscazone en iboteenzuur.Vliegenzwammen bevatten ook het giftige muscarine, maar als de zwammen gedroogd worden verdwijnt dit. In Nederland valt de vliegenzwam onder de werking van de Opiumwet ondanks het feit dat er geen risicobeoordeling heeft plaatsgevonden ten aanzien van paddenstoelen die van nature muscimol en iboteenzuur bevatten.

De vliegenzwam wordt genoemd als ingrediënt van heksenzalf.

Lopend langs de heide zien we vele schapen grazen. Naarmate we dichterbij komen worden de schapen ook nieuwsgieriger naar ons toe. En het spreekwoord: als één schaap over de dam is, werd bijna werkelijkheid. Een schaap kwam gewoon vrolijk een kijkje nemen. Hij klom door het hek en ging vrolijk door met grazen aan de andere kant. Je zag dat de rest ook wilde komen. maar durfde kennelijk niet. Ik dacht nog, moet ik iemand gaan bellen, maar ja, wie dan. Toch maar een poging ondernomen om het schaap terug de wei in te krijgen. En dat lukte met wat roepen en armbewegingen maken. Gezien de uitwerpselen die her en der verspreid lagen, maken ze wel vaker een uitstapje.

Kempense heideschapen
In het Leenderbos werden bewust een aantal vennen met aangrenzend heidegebied gespaard voor het landschappelijk effect. Het betreft Galberg (8 ha), Laagveld (22 ha), Dorven (10 ha) en Hasselsvennen (43 ha). Het Klein Hasselsven (5 ha) is een voorbeeld van een pingo-ruïne.

Sinds omstreeks 2006 wordt een plan uitgevoerd waarbij men deze heidevelden vergroot en zoveel mogelijk onderling verbindt. De heidevelden in het Leenderbos worden begraasd door een kudde van 300 Kempense heideschapen.

Het Kempens schaap of Kempisch heideschaap werd reeds rond 1800 als een afzonderlijk ras bestempeld. In het begin van de 20e eeuw kwam het nog bij tienduizenden voor over de gehele Belgische en Nederlandse Kempen.

Voor de opkomst van de kunstmest waren deze schapen een levensnoodzakelijk onderdeel van het leven in de Kempen. Zij zorgden voor de mest die de akkers vruchtbaar moest maken. De lammeren van de Kempense schapen gingen destijds, in het tweede jaar, via kooplui naar de Belgische polders rond de Schelde om daar vetgemest te worden.

Begin 19e eeuw werden door Napoleon en later door Willem I van Nederland, Spaanse merino's naar de Kempen gehaald om de wol van het lokale ras te verbeteren. Dit verklaart meteen waarom de wol van het Kempense schaap beter is dan deze van de andere heideschapen die verder in Nederland voorkomen.

Met het herbebossen en het in cultuur brengen van deze arme zandgronden begin van de 20e eeuw, liep het aantal Kempense heideschapen drastisch terug. Dankzij het Steunpunt Levend Erfgoed vzw is er nu een stamboekwerking voor het Kempens schaap en is dit ras van de ondergang gered

Als je goed oplet zie je ook de mooiere exemplaren. Ik was er naar op zoek. Je kijkt er makkelijk overheen. En toch zie ik hem weer. Een fel geel gekleurde zwam.

Het kleverig koraalzwammetje
Het kleverig koraalzwammetje (Calocera viscosa) is een schimmel uit de familie Dacrymycetaceae. De soort leeft als saprofyt op sterk vermolmde stronken en stammen van naaldbomen. Het schimmelweefsel (mycelium) groeit in het hout. In de herfst worden de paddenstoelen (vruchtlichamen) gevormd.

Hij is te onderscheiden van soorten uit het geslacht Clavaria door de taaie, geleiachtige samenstelling. De vruchtlichamen glippen gemakkelijk tussen de vingers door zonder te breken.

Leefomgeving
De kleverige koraalzwam komt voornamelijk voor op rottende stronken naaldhout. Het is een algemeen voorkomende soort.

Eigenschappen
Het vruchtlichaam is 4-8 cm hoog en vertakt als een gewei of koraal. De kleur is opvallend oranjegeel. Bij het opdrogen wordt het vruchtlichaam hoornachtig en donkerder oranje van kleur

Verscholen in het bos een klein ven. Zo te zien komen er veel dieren drinken. Overal zie je sporen van dieren. Als je rustig bent, dan denk ik dat je hier menig dier kunt zien. Wij lopen weer verder. Hier komen niet veel mensen. Het gras is hoog en nat, maar dat mag de pret niet drukken. We hebben het er graag voor over.

Momenteel wordt het Leenderbos uitgedund. Dat valt toch wel op. Zeker gezien de houtstapel die hier ligt. Eens in de zes jaar wordt een uitdunning gedaan. Deze bossen zijn tussen zestig- en negentig jaar oud. De bossen bestaan uit Lariks, Douglas, Weijmouth, Oostenrijkse en grove den. Er wordt nu 7000m3 geoogst. Het vellen wordt met veel machines gedaan.

Dit alles met als doel weer ruimte te geven aan het bos. Ook de verschillende dieren profiteren hiervan. De bosranden zullen na de uitdunning een meer natuurlijke overgang hebben naar het bos en dat is goed voor zijn bewoners.

Het was een mooie wandeling die we gemaakt hebben. Onderweg is er geen horeca aanwezig. Verstandig is om goede kleding en schoenen aan te doen. Zeker gezien het tijdstip van het jaar.

We hebben genoten van wat de natuur ons heeft voorgeschoteld. Zo heeft ieder seizoen zijn charme.

Er is geen verkorting van deze wandeling. We hebben erg rustig gelopen en zijn een kleine drie uur onderweg geweest. Desgewenst kunt u altijd zelf voor een kortere wandeling gaan.

Geraadpleegde webisites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Kempens_schaap
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Leenderbos,_Groote_Heide_%26_De_Plateaux
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Kleverig_koraalzwammetje

POI's

• Hasselsvennen N51.3266 E5.5006
• Keet N51.3486 E5.5143
• Leenderbos N51.3270 E5.5089
• Rustplaats N51.3310 E5.5047
• Start/Finish/Parkeerplaats N51.3508 E5.5157