Het is 5 mei 2014. In de verte is het geluid te horen van een bevrijdingsfestival. De binnenstad van Bloemendaal is afgezet. In de duinen daartegen is het heerlijk rustig. De zon breekt zo nu en dan door de sluierbewolking en de temperatuur is prima voor een avond wandeling.

Een paar weken geleden was ik ook al een keer in dit gebied voor een wandeling (bekijk de andere wandeling). Toen heb ik het noordelijke gebied verkend, dit keer een route meer naar het zuiden.

Ondanks de wandeling maar 14 km is, is het stevig doorlopen om weer voor het donker bij de auto terug te zijn. Dat komt ook door het hoogteverschil en het vele losse zand waar je jezelf doorheen moet ploeteren. Daar staat veel voor tegenover: een schitterende natuur, reeen, vossen, grote grazers, vogels, fraaie meertjes, en schitterende vergezichten. Smullen geblazen.

Veel informatieborden onderweg geven ons meer info over dit gebied.

Uw hond is niet welkom op deze wandeling laten borden onderweg zien, ook niet aangelijnd. 

Nationaal Park Zuid-Kennemerland
Genieten en beleven in de van oudsher meest verrassende, natuurlijke verademing in de Randstad!

Twintig Nationale Parken vormen samen een kleurig mozaïek van natuurgebieden in Nederland. Terreinbeheerders en andere betrokkenen zorgen ervoor dat deze waardevolle stukken natuur voor Nederland behouden blijven. Hierbij is veel aandacht voor natuurgerichte recreatie, onderzoek, voorlichting en educatie.

Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland is opgericht in 1995. Het weidse duingebied kenmerkt zich door jonge, kalkrijke duinen met karakteristieke zeldzame flora en fauna. Daarnaast zijn er fraaie binnenduinbossen en veenpolders. Het natuurlijke landschap vormt een boeiend contrast met landgoederen en andere cultuurhistorische elementen, zoals bunkers en het zeedorpenlandschap.

De samenwerkende organisaties binnen het Nationaal Park Zuid-Kennemerland zijn PWN Waterleidingbedrijf NH, Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, IVN-Vereniging voor natuur- en milieueducatie, Provincie Noord-Holland en de gemeenten Bloemendaal, Zandvoort, Haarlem en Velsen

Bleek en Berg
U staat hier aan de rand van De Kennemerduinen. Dit natuurgebied wordt beheerd door PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland en maakt deel uit van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland.

Onder uw voeten liggen de jonge duinen, die op de oude duinen zijn gevormd vanaf de tiende eeuw. Ze vormen nu dit natuurgebied dat ongeveer 5 kilometer breed is.

De oude duinen liggen meer landinwaarts. Hierop zijn veel dorpen en steden gebouwd zoals Spaarnwoude, Santpoort, Velsen en Haarlem. Meer informatie? Bezoek www.pwn.nl of www.npzk.nl.

De Oosterplas
Een eindje verderop ligt de Oosterplas. Het bosgebied bij de Oosterplas is een speelterrein. Kinderen kunnen er verstoppertje spelen, hutten bouwen, struinen of genieten van het prachtige uitzicht over het water.

Als ze goed luisteren en kijken, ontdekken ze altijd iets moois. Een dodaars die roept, een specht die luidruchtig een dennenappel bewerkt of een buizerd die in de lucht steeds hoger zweeft.

En zie ik in de verte een vos staan. De eerste foto geschoten op de maximale telestand. Dan proberen om voorzichtig dichterbij te komen. Dat lukt enigzins. Maar al snel gaat de vos in een rustig tempo het pad af, ik er achter aan. Een muisje in de struiken trekt de aandacht van de vos. Hij (of zij) blijft staan en ik kan tot op 3 meter komen. Een mooie foto blijft als herinnering.

De vos
De vos (Vulpes vulpes) (ook wel gewone of rode vos genoemd) is een lid van de hondachtigen. De vos is een van de grootste roofdieren die nog vrij in de Benelux voorkomen.

De vossenvacht is over het algemeen roodbruin, maar kan ook beige tot helderrood zijn, of zilverkleurig tot zwart (vooral in de bergen). Ook albino's komen voor.

De oren zijn aan de achterzijde zwart, evenals de "sokken", de onderbenen. Sommige dieren hebben een witte staartpunt; veel vossen hebben in ieder geval enkele witte haren rond het puntje van de staart. De bovenlip is wit, evenals de bef. Op de wangen zit bij veel vossen een zwarte of bruine "traandruppel".

Sommige dieren hebben een staalgrijze keel en buik, met een witte ster op de borst. In de paartijd heeft het vrouwtje, de moervos, een roze glans over de vacht aan de onderzijde.

De vos heeft een slanke snuit en puntige rechtopstaande oren. De staart is lang, dik en ruig. Hij heeft een schouderhoogte van 35 tot 40 centimeter en staat hoog op de poten. Hij heeft een kop-romplengte van 58 tot 90 centimeter met een staart van 32 tot 48 centimeter. Hij weegt zes tot tien, soms vijftien kilogram. Mannetjes zijn over het algemeen groter dan vrouwtjes.

Vossen jagen solitair, meestal 's nachts en in de schemering, maar in onverstoorde gebieden jaagt hij liever overdag.

Tevreden loop ik weer door. Een paar meter verder steekt een grote grazer zijn kop tussen het groen.

Grote grazers
In dit gebied helpen grote grazers met het natuurbeheer. Tijdens uw wandeling of fietstocht kunt u ze tegen komen: Schotse Hooglanders, Konikpaarden en Shetland pony's. Samen begrazen een duingebied van ruim 2000 hectaren.

Van oorsprong zijn de duinen open gebieden en als zodanig beschermd door Europese wetten. Door allerlei oorzaken groeien ze dicht. Onze kleine grazer, het konijn, zijn we door ziektes vrijwel kwijt geraakt. Daarom krijgt hij hulp van grote grazers die vergrassing en verstuiking helpen tegengaan en zorgen voor afwisseling en dynamiek.

Komt u ze tegen, aai of voer ze dan niet en ga met ruime afstand om ze heen. U mag daarvoor van het pad af.

En als de dieren niet de aandacht trekken is het wel de gevarieerde natuur. Eigenlijk raak je bijna niet uitgekeken.

Naaldbos
Naaldbos in het duin Groepen dennen kenmerken de duinen van Zuid-Kennemerland. Doordat ze veelal op toppen staan versterken ze het reliëf in het landschap. De meeste naaldbossen zijn aangeplant tussen 1930 en 1950 ter verfraaiing van het landschap, om het zand vast te leggen en voor houtwinning. Tegenwoordig probeert men de eenvormige dennenbossen te veranderen in meer natuurlijke, gevarieerde bossen.

Jac. P. Thijsse
De biologieleraar Thijsse woonde van 1902 tot 1945 in Bloemendaal. Hij was een groot liefhebber van dit duingebied. Hij dwaalde er vaak rond en nam ook leerlingen mee, om hen de natuur zelf te laten ontdekken.

Thijsse stelde voor de duinen van Zuid-Kennemerland tot natuurreservaat te benoemen. Met de instelling van Nationaal Park Zuid-Kennemerland in 1995 weed de gedachte van Thijsse gerealiseerd.

Om de nachtegaal goed op de foto te zetten heb je tijd nodig. Die was er vanavond weinig. Daarom zijn ganzen een veel betere keuze. Groot, opvallend en ze blijven goed op hun plaats.

De Nachtegaal
De duinen van Zuid-Kennemerland zijn een zeer belangrijk broedgebied voor de nachtegaal. Bijna 10% van de Nederlandse nachtegalen kruipt hier uit het ei. Deze vogel zingt begin mei het hoogste lied. Vooral vanaf toppen van meidoorns en duindoorns.

Eerst arriveren de mannetjes. Met hun gezang laten ze horen waar hun territorium is en lokken ze de vrouwtjes. Vooral 's ochtends en 's avonds in de maand mei kunt u genieten Van een gratis nachtegalenconcert in het duin. Zodra er gebroed wordt en er jongen zijn is het concert over.

Blekerijen
De naam Bleek en Berg herinnert aan de 17de eeuwse blekerijen. Waar nu de sportvelden liggen, bevond zich toen een blekersbedrijf aan de afgevlakte duinvoet. Grote lappen linnen lagen daar te bleken op het gras. Met helder duinwater spoelde men de stof. Toen in de 18de eeuw een nieuw bleekprocédé z'n intrede deed was dit ambacht ten einde.

Wandelende duinen
Door de windsleuven wordt kalkrijk zand vanaf het strand het binnenland ingeblazen. Vlak achter de duintoppen valt dit zand in de luwte neer. Harde wind brengt het zand opnieuw in beweging, jonge stuifduinen wandelen zo tot wel drie metert per jaar richting het binnenland. Ooit is zo de hele Nederlandse kuststrook ontstaan. Verder landinwaarts is begroeiing verwijderd. Ook daar keert nu de oude dynamiek terug.

Kalkrijkzand
Windsleuven graven en begroeiing verwijderen was hard nodig om het open duinlandschap te behouden. De duinen in Nationaal Park Zuid-Kennemerland groeien anders langzaam dicht.

Stikstofrijke regen en luchtverontreiniging laten in kaal zand meststoffen achter die de grond vruchtbaar maken. Planten die van kaal, kalkrijk zand houden verdwijnen.

Nu er weer kalkrijk strandzand de duinen in waait profiteren duinviooltjes en blauwe zeedistels, maar ook zandkevers en hagedissen.

Het strand komt in zicht. De frisse zeewind doet het wandelzweet snel opdrogen.

Aan het strand kom ik een stelletje tegen die hun zwangerschap op de foto probeerden te zetten. De camera stond onder opgesteld.

Terwijl de vrouw geduldig wachtte moest de man binnen 10 seconden naar boven sprinten. Dat lukte niet echt. Gelukkig komt er dan net op tijd een GPS wandelaar langs die even op het knopje kan duwen.

Na een stukje strand ga ik weer de duinen in. Als snel komt het eerste uitzichtspunt in zicht. Een bordje geeft meer informatie over dit fraaie gebied. Hier kun je nog eens een eind wegkijken, tot aan de hoogovens in IJmuiden toe.

De duinen als Aardkundig Monument
U staat hier bij een groot duin met de welluidende naam "De Bruid van Haarlem". Dit duin, met het omliggende gebied in het Nationaal Park Zuid Kennemerland is benoemd tot Aardkundig Monument.

De Bruid van Haarlem is een mooi voorbeeld van een U-vormig duin, een zogenaamd "paraboolduin", waaruit het hele duingebied is opgebouwd. Bijzonder aan de Bruid van Haarlem is dat dit duin weer stuift en in beweging is gekomen. De Bruid staat symbool voor de vorming en ontwikkeling van deze kustduinen.

Onthulling
Dit 6e Aardkundig Monument is onthuld door gedeputeerde dhr. A. Moens op 6 april 2006. Het gebied met de Bruid van Haarlem is een van de 17 gebieden die de provincie heeft aangewezen als Aardkundig Monument. Met deze monumentenstatus krijgt het gebied extra ruimtelijke bescherming.

Ontwikkeling
De Bruid is vernoemd naar het wilgenroosje. Dit plantje kwam vroeger veel voor op deze duinhelling. De zaadpluizen van de uitgebloeide plant doen denken aan een bruidssluier, vandaar de naam. De Bruid van Haarlem is in 2003 aan de westkant ontdaan van begroeiing. Hierdoor kon de wind weer greep krijgen op het kale zand. Het zand wordt met de wind meegevoerd en aan de luwe kant neergelegd. ZO kan het hele paraboolduin weer gaan meelopen met de richting van de overheersende zuidwestelijke wind.

Op een winderige dag heeft De Bruid nu een sluier van wit duinzand! Afhankelijk van wind en neerslag zal het duin zich al stuivende to gemiddeld 5 meter per jaar kunnen verplaatsen.

Landschap
De vorming van een kustgebied met strandvlakten en strandwallen en daar overheen jonge duinen zoals hier in Zuid-Kennemerland, is uniek voor Nederland en Europa.

De vorming van de Nederlandse kust begon na de laatste ijstijd, zo'n 10.000 jaar geleden. Eerst werden strandwallen gevormd, met lage duinen.

Vanaf het jaar 1000 na Chr. begon een nieuwe fase van duinvorming. Hierbij werd veel zand aangevoerd door de zee. Vanaf het strand vormden zich door de wind paraboolduinen, die landinwaarts lopend steeds groter werden en soms aan elkaar groeiden.

In verschillende fasen vormden zich steeds weer nieuwe rijen duinen vanaf het strand in het Nationaal Park moeten 5 duinenrijen worden overwonnen voordat men bij het strand aankomt!

En dan komen we weer bij het Vogelmeer. Aan deze kant staat een vogelkijkhut en kun je prima vogelen. Door de vele hoogte verschillen heb je een fantastisch uitzicht over dit meertje.

Vogelmeer
In 2000 kreeg dit gegraven meer tijdens een groot natuurbouwproject flauw aflopende oevers, ondiepe moerasgedeeltes en een aantal zanderige eilandjes die net boven het water uitsteken.

Daardoor onstonden veel meer broed- en fourageerplekken voor de talrijke watervogels in het duin. 's Winters is het vogelmeer een goede rustplaats voor wintergasten en en doortrekkende watervogels. 's Zomers broeden er kleine plevieren op de kale, zanderige eilandjes.

De oostelijke oeverzones zijn dan ook het domein van de blauwborst, rietzanger, geoorde fuut, dodaars en vele andere rietbewonende soorten. Op de oevers komt her en der kwelwater aan de oppervlakte. De poelen die hierdoor ontstaan zijn erg geliefd bij padden, salamanders en kikkers.

Even later komen we nog een uitzichtspunt tegen. Hier kun je ook kilometers wegkijken. Schitterend.

Op 5 mei vieren we onze bevrijding. We kunnen zondermeer rondlopen in ons land. Dat was in de periode 1940-1945 wel anders. Toen werden de duinen gebruikt om mensen te gefusilleren. Twee gedenktekens laten je even stil worden.

Oorlogsmonumenten
Twee gedenkstenen aan weerszijden van dit pad markeren de plaats waar op 2 februari 1943 zeven Haarlemse en drie Velsense burgers door de bezetter als vergeldingsmaatregel werden gefusilleerd.

De Haarlemmers, onder wie de voltallige Joodse Raad van Haarlem, maakten deel uit van een groep van honderden Haarlemse burgers, die in de nacht van 31 januari op 1 februari 1943 van hun bed werden gelicht en in gijzeling werden genomen. De Velsenaren behoorden tot een groep van tien burgers uit Velsen, die op 22 januari 1943 waren gearresteerd en evenals de Haarlemmers werden overgebracht naar de koepelgevangenis van Haarlem.

De stoffelijke resten van de terechtgestelden werden diezelfde dag nog gecremeerd in het crematorium Driehuis-Westerveld.

Nagenoeg alle nabestaanden van de leden van de Joodse Raad van Haarlem werden direct na de executie op transport gesteld naar concentratiekampen, vanwaar geen van hen terugkeerde. De overgebleven gijzelaars werden de dag na de executie naar het concentratiekamp Vught gevoerd. Zij keerden na drie maanden in Haarlem terug.

Een week na de terechtstelling kregen alle nog in Haarlem verblijvende joden de order naar Amsterdam te verhuizen. Daaraan gaven zeer velen gevolg, wat in feite toen het einde betekende van de joodse gemeenschap in deze regio. De weinige joden, die in 1945 in Haarlem terugkeerden, stichtten een nieuwe gemeente.

En natuurlijk heb je een grote kans om een ree tegen te komen. Deze keer kwam ik er wel 5 tegen. En ze bleven rustig staan en liggen tot dat de foto's klaar waren. Zo heb je ze graag. Thuisgekomen liet ik de foto's aan mijn vrouw zien. Het zijn geen reeën, maar damherten. Altijd handig, die foto's.

Het damhert
Het damhert (Dama dama) is een soort hert. Tussen de ijstijden leefden de damherten onder andere tot in West-Europa, maar de laatste ijstijd heeft de dieren naar Klein-Azië verdreven. De Romeinen brachten de soort weer met zich mee en verspreidden het dier door het gehele Romeinse Rijk.

Tegenwoordig komt het op alle continenten behalve Antarctica voor. Het damhert is de soort die het vaakst gehouden wordt in hertenkampen. Een ondersoort, het Mesopotamisch damhert (Dama dama mesopotamica) uit Iran en Irak, wordt vaak als een aparte soort beschouwd.

Het damhert is groter dan een ree en kleiner dan een edelhert. De kop-romplengte is 130 tot 170 centimeter en de schofthoogte 85 tot 110 centimeter. Het damhert kan 45 tot 100 kilogram zwaar worden, bij hoge uitzondering tot 130 kilogram. De staart is vrij lang: 16 tot 19 centimeter. Het mannetje (hertenbok of schoffelaar genaamd - aan schaufler, Duits jagersjargon, ontleend -, naar de vorm van het gewei van volwassen dieren) wordt over het algemeen zwaarder dan het vrouwtje (hinde genaamd).

Het damhert voedt zich voornamelijk met grassen, biezen en kruiden, aangevuld met jonge bladeren, bessen (rozenbottel, braam, bosbes), eikels, granen, wortelen en 's winters schors, hulst en heide. Aan de rand van het Teutoburgerwoud kan men ze in de zomeravonden dagelijks in appelboomgaarden treffen om de (bijna) rijpe appels van de bomen te "stelen".

Het zijn dagdieren. In verstoorde gebieden zijn ze echter meer schemeringsdieren. Oudere mannetjes hebben de neiging vooral 's nachts te leven. Het damhert is een goede zwemmer.

Damherten leven in gescheiden roedels. Na de paartijd leven de volwassen mannetjes in aparte vrijgezellengroepjes, terwijl de vrouwtjes (hinden) met hun nakomelingen van dit en voorgaande jaar in groepjes van vijf tot zeven dieren leven. Een hindenroedel wordt geleid door een dominant vrouwtje. Jonge mannetjes blijven meestal bij zo'n groep tot ze twintig maanden oud zijn, waarna ze trekken naar de vrijgezellengroepjes.

Op open voedselrijke gronden kunnen de roedels zich samenvoegen tot groepen van tot wel tachtig dieren. In sommige (meestal meer open) gebieden komen het gehele jaar door gemengde roedels voor. Het damhert is buiten de bronsttijd niet territoriaal, en de woongebieden overlappen vaak. Het woongebied van de mannetjes is vaak groter dan dat van de hinden.

Mocht u de lange route van 20 km lopen dan komt u ook langs een Duitse oefenbom.

Duitse oefenbommen
Duitse oefenbetonbonnen uit de Tweede Wereldoorlog. Precies even groot en zwaar als de echte brisantbom uit die tijd. In dit terreingedeelte oefenden de Duitsers met deze betonbommen op een nagebootst schip, in de vorm van een ovaalvorming dijk.

Tijdens natuurherstelprojecten in deze vallei, de afgelopen jaren zijn er ruim 200 van dit soort bommen gevonden

De rechthoekige uitsparingen rondom de bom bevatten toen een aantal glazen buiskes, afgedekt met een laagje gips en een plankje. Het buisje bevatte een chemische vloeistof, die, als de bom de grond raakte, door de klap oversprong en contact maakte met de zuurstof in de lucht. Daardoor ontstond een rookwolk die aangaf waar de bom gevallen was. Zodoende kon de piloot zien of hij goed gemikt had.

Een prachtige wandeling door een prachtige gebied. Dat is een prima samenvatting. Er is onderweg veel te zien, en als je in een ander jaargetijde deze wandeling nog eens loopt zie je weer andere dingen. Het voordeel van vroeg in de ochtend of laat op de avond is dat je dieren ziet die je overdag nauwelijks tegenkomt.

Als Brabander is het altijd weer speciaal om over het strand te lopen, schelpen die onder je voeten kraken, een straf zeebriesje en kustlijn die je kilometers kunt volgen. Op sommige dagen is het leven meer dan goed te noemen, vandaag was weer speciaal.

Geraadpleegde websites:

• www.pwn.nl
  
• www.npzk.nl
  
• http://nl.tracesofwar.com
  
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Vos_(dier)
  
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Kennemerland
  
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Damhert

POI's

• Bruid van Haarlem N52.4158 E4.5621
  
• Monument N52.4059 E4.5868
  
• Nationaal Park Zuid Kennemerland N52.4135 E4.5834
  
• Oosterplas N52.4169 E4.6040
  
• Parnassia N52.4183 E4.5542
  
• Start/finish/parkeerplaats N52.4167 E4.6159
  
• Strand N52.4220 E4.5548
  
• Uitzichtspunt_1 N52.4143 E4.5634
  
• Uitzichtspunt_2 N52.4078 E4.5776
  
• Vogelkijkhut N52.4126 E4.5694
  
• Vogelmeer N52.4159 E4.5723
  
• Watermeter/Oefenbom N52.4224 E4.5729