In het westen van het land is het druk met bebouwing. Het is daarom goed zoeken naar een wandeling die grotendeels door de natuur gaat. Dat lukt niet altijd, waardoor er toch een stukje stad bij zit.

Het begin van de wandeling is in ieder geval veelbelovend. Een stukje bos, een dijkje waarop schapen grazen en een fort in de verte. Dat fort heeft ook een leuk terrasje. Dus als u nu al dorst heeft. Omdat ik nog ruim 18 km te gaan heb zet ik de pas erin. Ik wil voor het donker weer bij de auto zijn.

Fort bij Vijfhuizen
Het Fort bij Vijfhuizen is een fort van de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen bij Vijfhuizen aan de westrand van de Haarlemmermeer tussen Haarlem en Hoofddorp.

De Stelling van Amsterdam was een verdedigingslinie, gelegen op 10 tot 15 kilometer rond het centrum van Amsterdam. De stelling is 135 kilometer lang, bevat 42 forten en is aangelegd van 1880 tot 1920. Kort na 1950 raakte het fort in onbruik als verdedigingswerk.

Primair was de Stelling van Amsterdam een waterlinie. In geval van vijandelijkheden zouden grote delen van het gebied rond Amsterdam onder water worden gezet. De vijand zou dan niet kunnen oprukken.

Amsterdam zou fungeren als een zogenaamd nationaal reduit, oftewel als het laatste bastion van Nederland. De aanleg van de Stelling van Amsterdam werd geregeld in de Vestingwet van 1874.

Vanaf het fort loopt de Geniedijk dwars door de Haarlemmermeerpolder. Deze dijk maakte het mogelijk het zuidelijk deel van de polder onder water te zetten terwijl het noordelijk deel voedsel voor Amsterdam kon blijven produceren. Buiten de ring van de Stelling van Amsterdam werden grote gebieden onder water gezet. Deze ring van polders, wallen en sluizen zorgde voor een waterlinie. Deze waterlinie was ongeveer 50 cm diep. Te diep voor paard en wagens en de eerste auto's, maar diep genoeg om hekjes en andere obstakels niet te zien. Te ondiep om er met boten door heen te varen.

Het fort is gelegen aan de rand van het oude Haarlemmermeer. Het terrein van het fort en het voorterrein zou droog blijven staan.

De forten van de Stelling van Amsterdam werden gesitueerd op plaatsen waar de waterlinie wordt doorkruist door dijken, wegen, of spoorlijnen. Op die plaatsen zou de oprukkende vijand niet door het water worden tegengehouden, zodat hij op deze plekken onder vuur genomen moest kunnen worden. In het militaire jargon stonden deze wegen etc. bekend als accessen. Omdat bij het Fort bij Vijfhuizen het gebied dat droog zou blijven staan vrij breed is heeft men een dubbele slotgracht aangebracht

Het fort heeft nog een prachtig gerestaureerde Genieloods uit 1897. Dit is de laatste nog bestaande metalen Genieloods van de Stelling van Amsterdam. De loods diende voor opslag van kanonnen, die elders in de Stelling gebruikt konden worden. Als de vijand aanviel, en de stelling in gereedheid gebracht moest worden, moest de Genieloods worden afgebroken. Daarom is de loods demontabel gemaakt.

Het fort bij Vijfhuizen was de proeftuin voor de oorspronkelijke beplanting. Mede daarom hier de Militaire Boomkwekerij gevestigd. Het doel was het kweken van bomen (en struiken) ter gebruik op en bij de forten.

Stichting Kunstfort Vijfhuizen
De Stichting Kunstfort Vijfhuizen nam in maart 2000 het initiatief om van het Fort bij Vijfhuizen, dat al jaren leeg stond, een centrum voor actuele beeldende kunst te maken. De realisering van het plan werd mede gefinancierd door de provincie Noord-Holland via een bijdrage uit het Fonds Investeringen Noord-Holland (FINH). Start van restauratie en bouw was in november 2003.

Om de restauratie van het fort mogelijk te maken heeft de Stichting Kunstfort woningen gebouwd. Woningbouw naast het fort is een unieke onderneming. De woningen moesten een duidelijke toegevoegde waarde geven aan de kwaliteit van de stelling. Deze kwaliteit wordt streng bewaakt door de provincie Noord-Holland en de Unesco.

In maart 2001 heeft de Stichting besloten 4 architecten uit te nodigen om deel te nemen in een prijsvraag en te reageren op ontwerpthema's.

Uiteindelijk koos de jury voor het ontwerp van Jaco Woltjer. Hij ontwierp expliciete kunstenaarswoningen die passen bij het ruwe karakter van het fort. De ruwe houten woningen staan als een losse verzameling objecten in de richting van Geniedijk en Spoordijk. Door schakeling van identieke elementen ontstaat een levendig beeld. De woningen zijn in mei 2005 opgeleverd. Op 8 mei 2005 opende het gerestaureerde Kunstfort bij deuren.

Een stukje verder komt de Vijfhuizer Molen in zicht. Het vrije uitzicht zorgt voor een aantal mooie foto's.

Vijfhuizer Molen
De Vijfhuizer Molen is een in 1875 gebouwde poldermolen aan de Vijfhuizen 9 in Haarlem. De Vijfhuizer bemaalde de Vijfhuizer Polder en verving een op 31 december 1859 afgebrande molen. Het is een rietgedekte achtkantige molen van het type grondzeiler met een oud-Hollands wiekenkruis. In 1924 werd vergunning verleend tot de bouw van een woning in de molen. In deze woning heeft een groot gezin gewoond, iets wat nu moeilijk is voor te stellen.

In 1938 werd een elektrisch aangedreven vijzel in de molen geplaatst. Bemaling op windkracht bleef mogelijk, wat tijdens de Tweede Wereldoorlog een goede keuze bleek te zijn.

Na de Tweede Wereldoorlog werd steeds minder op de wind gemalen en de molen raakte in verval. In 1973 en in de jaren '90 zijn restauraties uitgevoerd die niet het beoogde succes hadden. In 2010 is de staart hersteld, waarna de molen weer goed gekruid kan worden. Het interieur wordt weer in overeenstemming gebracht met de periode waarin de molen nog in gebruik was.

De Vijfhuizer Molen is te bezoeken wanneer deze draait.

Dan komt Haarlem in zicht. Ik loop een stuk over een fietspad met links de bebouwing in zicht en rechts de natuur. Bij het Hamilton Franklin park kan ik weer even de natuur in duiken.

Hamilton Franklin park
Een park waarin je volop kunt klauteren en ontdekken. En dan in een fraai stukje natuur. Dat kan sind 2013 in het nieuwe Hamilton Franklinpark, een natuurlijke speelbos in de Poelpolder. Vooraf de opening konden de kinderen uit Schalkwijk zelf hun speeltoestel ontwerpen. De dieren van Hajare Haroud, het winnende ontwerp, heeft een mooie plek in dit speelbos gekregen.

Het park is vernoemd naar welzijnswerker Hamilton Franklin. Hij investeerde veel van zijn eigen tijd en geld in Schalkwijkse jongeren. Dit deed hij door bijvoorbeeld spelletjesdagen te organiseren, voetbalplekken te zoeken en te gaan zwemmen. Dit alles met als doel kansarme gezinnen een rol binnen de gemeenschap te geven.

Over de buitenwijken van Haarlem kan ik kort zijn. Helaas is er geen andere weg om naar de Spaarne te komen dus bijt ik even door. Een klein stukje park zorgt in ieder geval voor wat afwisseling. Het voordeel is dat vanaf nu weer heel fraai wordt.

Haarlem
Haarlem is een stad en gemeente in Nederland en de hoofdstad van de provincie Noord-Holland. De stad ligt aan de rivier het Spaarne en in de regio Kennemerland.

Haarlem behoort tot de middelgrote steden in de Randstad. Tot de gemeente Haarlem behoren de stad Haarlem en het westelijke deel van het dorp Spaarndam. De gemeente telt 155.758 inwoners en is daarmee na Amsterdam de tweede stad van Noord-Holland en de dertiende gemeente van Nederland. De grootstedelijke agglomeratie Haarlem (Haarlem, Heemstede en Bloemendaal) telt omstreeks 200.000 inwoners en het stadsgewest Haarlem (Zuid-Kennemerland en IJmond) ruim 400.000 inwoners.

Haarlem wordt voor het eerst genoemd in een document uit de 10e eeuw. In 1245 kreeg het stadsrechten van Willem II van Holland. Aan het eind van de middeleeuwen was Haarlem een van de belangrijkste steden van Holland geworden. In de Vroegmoderne Tijd ontwikkelde de stad zich op industrieel gebied als textielstad en op cultureel gebied als schildersstad.

Bij de Spaarne pak ik een pad dat langs het water loopt. De ene woonboot na de andere komt langs. Sommige groot en luxe, andere vervallen en armoedig. Het uitzicht vanaf zo'n woonboot is fraai.

Meteen komt de molen De Eenhoorn in beeld.

Molen De Eenhoorn
De Eenhoorn is een paltrok-houtzaagmolen in de Nederlandse stad Haarlem. Hij is gebouwd in of voor 1776 aan het Spaarne. Hij is bekleed met hout dat zwart geteerd is.

Omstreeks 1926/1927 is er bij de molen een elektrische zagerij gebouwd. Om de molen te behouden heeft de De Hollandsche Molen hem in 1927 aangekocht. In 1963 is hij vervolgens overgedragen aan gemeente Haarlem. Deze is nog steeds eigenaar van de molen, maar in 1986 is het beheer van de molen overgedragen aan Stichting Molens Zuid-Kennemerland. Onder de gemeente draaide de molen eens per maand, tegenwoordig is hij regelmatig weer zagend te zien.

In afwijking van de meeste andere paltrokmolens had deze molen 4 zaagramen. Door een technische onvolkomenheid functioneerde het vierde raam niet als verwacht. Dit achterste zaagraam is daarom rond 1900 ingekort en horizontaal op de raamzolder geplaatst en was met keien verzwaard om de balans aan de krukas niet te verstoren. Tegenwoordig zitten er in plaats van keien loodblokken ter grote van halve stoeptegels in, omdat die beter vastgezet kunnen worden. Het vierde raam functioneert dus als balansraam. Een pompraam is het derde kleine raam van een wagenschotzager dat ook als balansraam functioneert, maar is speciaal voor dit doel gebouwd.

De molen heeft een sleepcontact op de bovenas, die ook op de ringleiding is aangesloten, waardoor er tijdens onweer met zagen doorgegaan kon worden.

Spaarne
Oorspronkelijk vormde het Spaarne een verbinding tussen het Haarlemmermeer en het IJ. In de 13e eeuw werd bij de uitmonding op het IJ een dam met spuisluizen in het Spaarne gelegd als onderdeel van de Spaarndammerdijk. Hier ontstond het dorp Spaarndam. Dit was met de Kolksluis en later de Grote Sluis de belangrijkste afwatering van het boezemwater van het Hoogheemraadschap van Rijnland.

Na het droogmaken van de Haarlemmermeer (1852) is het Spaarne een zijarm geworden van de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder. Het droogleggen van de Haarlemmermeer had als gevolg dat de doorstroming van het Spaarne sterk verminderde. Het water van de Haarlemmermeer liep nu ook via de Ringvaart en Zijkanaal F naar het Noordzeekanaal en het IJ: De rivier werd steeds ondieper.

Bij de aanleg van het Noordzeekanaal (gereed in 1876) zijn grote delen van het IJ ingepolderd; bij Spaarndam is nog een deel van Het IJ gespaard gebleven. Vanuit Spaarndam is het Noordzeekanaal te bereiken via het Zijkanaal C.

Het vaarwater van het Spaarne werd ten behoeve van de bedrijven aan het Spaarne, zoals de werf Conrad en machinefabriek Figee, meermaals aangepast. Conrad verlengt zelf de 7,5 meter brede sluis van 28 naar 43 meter en in 1898 betaalt het bedrijf driekwart van de verlenging en verbreding naar 100 bij 12 meter. Ook diept de gemeente Haarlem na lang aandringen Het Spaarne uit.

Binnen en Buiten Spaarne
Het deel van de rivier tussen de Kampersingel en de Kloppersingel in Haarlem heet Binnen Spaarne. Het deel tussen de Ringvaart en de Kampersingel heet Zuider Buiten Spaarne en het deel van de Kloppersingel tot Spaarndam heet Noorder Buiten Spaarne.

Dit stukje van de wandeling verveelt niet snel. Er is zoveel te zien. Als ik de Spaarne achterlaat komt alweer een andere molen in zicht.

De Kleine Molen
De Kleine Molen of De Hommel is een in 1879 gebouwde poldermolen aan de Hommeldijk 20 in Haarlem. De Hommel bemaalde de Vereenigde Groote en Kleine polders. De molen is een rietgedekte achtkantige molen van het type grondzeiler met een Oudhollands wiekenkruis. Hij is uitgerust met een vijzel, waarmee tot 1944 de polder werd bemalen. In dat jaar werd op last van de Duitse bezetter de polder onder water gezet.

Na de oorlog is de Kleine Molen de behuizing voor een elektrisch gemaal geworden. In 1963/4 werd de molen opgeknapt, maar op 31 maart 1967 sloeg de bliksem in en brandde de molen uit.In 1972 en 1991 is de molen gerestaureerd, waarbij het verkoolde houten achtkant grotendeels is behouden.

De Kleine Molen is te bezoeken wanneer deze draait.

Richting Groene Weelde moet er een Golfterrein worden overgestoken. De borden aan het begin van de weg geven het idee dat je hier niet mag komen. Maar er loopt een officieel fietspad over dit terrein. Dus u mag hier gerust lopen, alleen wel op het fietspad blijven.

Na nog een stukje gewone weg komt de Groene Weelde in zicht. Een stukje aangelegde natuur waar het goed vertoeven is. 

Groene Weelde
Groene Weelde is een recreatiegebied dat ligt tussen Hoofddorp, Cruquius en Vijfhuizen. Het is een afwisselend gebied met bossen, waterpartijen en brede waterlopen met natuuroevers. Het recreatiegebied sluit aan op het Haarlemmermeerse Bos en omvat ook het voormalige Floriade deelgebied met de Big Spotters Hill.

In Groene Weelde zijn veel waterpartijen. Deze grond kwam vrij bij het graven en is gebruikt om de Big Spotters Hill te maken. Deze piramide was het uitkijkpunt van de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade in 2002.

Het voormalige Floriadeterrein vormt nu één geheel met de Groene Weelde en het Haarlemmermeerse Bos. Vanaf de Big Spotters Hill is er een schitterend uitzicht over de omgeving. Vanaf de Big Spotters Hill heeft u een prachtig uitzicht over Vijfhuizen, Hoofddorp, Schiphol, Haarlem en Amsterdam. Bij helder weer kunt u van hieraf ook de duinen zien liggen.
 
Over de Floriade is een Suske en Wiske album verschenen met de naam “De Fleurige Floriade”. De Big Spotters Hill vervult hierin een mysterieuze hoofdrol.

De voormalige Floriade is nog steeds zonder problemen terug te vinden. Kleurrijke bloemenperken, brede wegen, kunstwerken, en de Big Spotters Hil. Er is hier veel te zien.

Floriade 2002
De Floriade 2002 vond plaats van 6 april tot en met 20 oktober 2002 in de Haarlemmermeer. De Floriade 2002 was naast Floriade tevens de 16e Wereldtuinbouwtentoonstelling (AIPH). De Floriade besloeg een oppervlakte van 70 hectare en bestond uit 3 delen: bij het Dak, naast de Berg, aan het Meer.

Dwars door het Floriade-terrein lag de Geniedijk, onderdeel van de Stelling van Amsterdam, terwijl het gedeelte 'Aan het Meer' gelegen was in het Haarlemmermeerse Bos. Vanaf de kunstmatige berg (big spotters hill) had de bezoeker een fraai uitzicht over de omgeving.

Haarlemmermeerse Bos
Het Haarlemmermeerse Bos is een 115 hectare groot, parkachtig gebied ten noordwesten van Hoofddorp. Het bos is in de jaren ‘70 aangeplant waarna het in 1979 officieel voor het publiek is opengesteld en het zich tot een regionale trekpleister heeft ontwikkeld. In het bos worden regelmatig evenementen gehouden, zoals het jaarlijkse Mystery Land en Concours Hippique.

In een gedeelte van het bos heeft in 2002 de Floriade plaatsgevonden, waardoor dit gedeelte dus een tijd was afgesloten en tijdens de Floriade enkel toegankelijk met een toegangskaart. Er zijn nog enkele overblijfsels van de Floriade 2002 aanwezig in het bos zoals het Haarlemmermeerpaviljoen, Expo gebouw en de Big Spotters Hill.

Aan de recreatieplas in het bos zijn 2 restaurantjes gevestigd, nabij het strand Papa's Beachhouse en in het Haarlemmermeerpaviljoen restaurant Vork&Mes. Ook liggen er aan de rand van het bos, tegen de N201, het Historisch Museum Haarlemmermeer en een hotel en evenementencentrum.

Vanaf de hoge spottersplaats zie ik helaas geen vliegtuigen opstijgen van Schiphol. Wel kun je prima genieten van het fraaie uitzicht. 

De zon hangt intussen laag. Tijd om terug naar de auto te gaan. Dit was alweer een leuke wandeling met een tussenstukje dat helaas niet te vermijden was. Maar dat stukje ben ik al weer snel vergeten. Met dit heerlijke zonnige weer is het prima wandelen. En op deze manier zag ik weer een stukje Nederland waar ik normaal niet snel zou terecht komen. En dat maakt GPS wandelen zo speciaal. Waar je ook komt, verdwalen is eigenlijk onmogelijk. Aan het einde van de track staat zoals elke keer de auto netjes te wachten.

Geraadpleegde websites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Fort_bij_Vijfhuizen
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Vijfhuizer_Molen
• http://www.haarlemupdates.nl/feestelijke-opening-hamilton-franklinpark/
• http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Eenhoorn_(Haarlem)
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Spaarne
• http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Kleine_Molen_(Haarlem)
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Haarlemmermeerse_Bos

POI's

• Big Spotters Hill N52.3348 E4.6689
  
• Engelandpark N52.3620 E4.6415
  
• Fort bij Vijfhuizen N52.3471 E4.6716
  
• Groene Weelde N52.3319 E4.6594
  
• Haarlemmermeersche Golfclub N52.3389 E4.6578
  
• Haarlemmermeerse Bos N52.3277 E4.6635
  
• Hamilton Franklinpark N52.3632 E4.6695
  
• Molen de Eenhoorn N52.3585 E4.6376
  
• Molen de Hommel N52.3419 E4.6517
  
• Molenplas N52.3433 E4.6542
  
• Next N52.3513 E4.6748
  
• Papa's Beachhouse N52.3233 E4.6740
  
• Recreatieplas N52.3276 E4.6712
  
• Ringvaart V.D. Haarlemmermeerpolder N52.3498 E4.6713
  
• Schouwbroekerplas N52.3554 E4.6381
  
• Start/finish/parkeerplaats N52.3431 E4.6697
  
• Vijfhuizer Molen N52.3587 E4.6753
  
• Vork & Mes N52.3294 E4.6696
  
• Zuider Buiten Spaarne N52.3440 E4.6409