Putterbos

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 02-11-2014

Landgoed Schovenhorst
Landgoed Schovenhorst is vanaf 1848 ontstaan uit de ontginning van woeste gronden. De landgoedeigenaar mr. J.H. Schober experimen-teerde met allerlei vormen van grondgebruik. Hij teelde hop en andere landbouwgewassen en hij kweekte fruit buiten en in kassen. De bosbouw bleek het meest geschikt. Het landgoed bestaat dan ook groten-deels uit bossen en is vermaard om zijn bomentuinen. Bomen uit de hele wereld zijn hier samengebracht. Er valt veel te ontdekken en te beleven op Schovenhorst. Sporen uit het verleden, moderne architectuur, majestueuze bomen, stille paadjes en een mooie toren: het is er allemaal.

PuttersBos
Er ligt veel historie in het Puttersbos. In het gebied, dat zo'n 100 hectare groot is, ligt een aantal grafheuvels. Het grote deel van het oude bos betreft het Malebos van het Putterbos. In de late prehistorie werd hier gewoond, geakkerd en vee geweid, waarschijnlijk in een landschap met (zeer) open bos.

Vanaf de middeleeuwen werd het bosbeheer vooral gericht op opgaand bos (boombos). In het opgaande bos bleven, door agrarisch medegebruik en door dat bodems pLaatselijk armer waren, waarschijnlijk hier en daar open plekken bestaan. Het beheer was gestoelfl op hier en daar kappen, natuurlijke verjonging en tegengaan van teveel agrarisch medegebruik. Tegenwoordig bestaat het oude bos voor een deel uit boombos.

Een deel van het bos wordt gedund: er worden bomen weggehaald om andere bomen meer ruimte te geven om goed verder te groeien. Bij verjonging worden grotere open plekken gemaakt. Deze bomen hebben geen lengte- en diktegroei meer- en daarmee is de tijd om op deze plekken de groei van nieuwe bomen te stimuleren. Op deze open plekken in het bos gaan nieuwe jonge bomen groeien. Door regelmatig te dünnen en verjongen ontstaat een bos met verschillende leeftijden waar toekomstige generaties weer kwaliteitshout uit kunnen oogsten. Bos blijft bos.

Het uitdunnen zorgt er ook voor dat planten als varen en bosbes zieh weer laten zien. Ook de ondergroei komt weer op. In de bossen komen veel epifyten voor, zoals mossen en varens, die op andere planten groeien. De wortels blijven boven de grond. Het zijn echter geen parasieten, ze gebruiken de andere plant of boom alleen als steun.


Kenmerken
Startpunt: Putten: parkeerplaats Gardenseweg
Startlocatie: Gelderland , Nederland
Coördinaten N52.249368 E5.633548
Afstanden: 14 km
Type: Bos, Cultuur, Landgoed, Park
Begaanbaar: Doorgaans goed begaanbaar
Rolstoel: Niet bekend
Honden: Aangelijnd
Horeca: Niet aanwezig
Gelopen op: 02-11-2014

Route informatie

GPS wandeling van 14 km door het Puttens bos
Er zijn geen verkortingen beschikbaar.
Naast de tracks is er ook een route beschikbaar.
De wandeling is goed begaanbaar.
De Bostoren kost 4 euro (2014) pp. U kunt betalen via een pin automaat.
In het plaatsje Drie komt u een horecagelegenheid tegen. Deze is op maandag (2014) gesloten.



Langere beschrijving

GPSwalking.nlWe staan in de laatste week van oktober 2014 op Camping Brem en Den. Een prima uitvalsbasis voor een aantal mooie boswandelingen. We hadden een mooie wandeling door het Putterbos in gedachten. Daarbij waren er twee uitdagingen zoals later bleek. 

De eerste uitdaging was om de parkeerplaats langs de Gardenseweg te bereiken. De weg tussen Putten en Garderen wordt stevig gerenoveerd. Tot 1 december 2014 is het daarom moeilijk om hier te komen. Nadat de wegwerkers zo vriendelijk waren om ons door te laten konden we rustig rijdend toch in de buurt van de parkeerplaats komen. 

Direct komen we langs de Bostoren. De eerste uitzichtstoren waarvoor we moeten betalen. De toren ziet er zo indrukwekkend uit dat we met plezier de 4 euro p.p. neertellen. Of eigenlijk beter gezegd: afdragen per pin. Via een krappe tourniquet kunnen we dan naar binnen. We moeten moeite doen om de samen met onze rugzakken naar binnen te komen. Het had wel iets ruimer gemogen. 

GPSwalking.nlDan gaan we de trap op naar boven. Een ontdekkingsreis van uitzicht en architectuur.

Bostoren
De bijzondere bomencollectie van Landgoed Schovenhorst is vanuit de nieuwe bostoren op veelzijdige wijze te bewonderen. De 40 m hoge staalconstructie is voor de bezoeker al een ontdekkingsreis op zich.

Vanuit de vierkante basis met zijden van ruim 4,5 m komt een rechtlijnige kolom van stalen vakwerken omhoog tot bijna 34 m boven het maaiveld. Op die hoogte bevindt zich de vloer van het ronde platform meteen diameter van 17 m en constructiehoogte van ruim 3 m.

HGPSwalking.nlet platform heeft twee bouwlagen: de onderste dient als weerstation en overdekte omloop, de bovenste laag is een reusachtig terras tussen de boomtoppen van het landgoed.

En alsof dat nog niet genoeg het gevoel van 'tussen de bomen zijn' vertegenwoordigt, zijn in de vloer van het uitkijkplatform grote bakken uitgespaard, waarin bomen zijn geplant.

Vorm, functie, architectuur, constructie en de omgeving lijken in dit ontwerp samen te vloeien.

GPSwalking.nlDe beklimming naar het platform is vormgegeven als een verticale boswandeling: geen uniforme trap naar boven, maar een trap die op 8 m hoogte uitzwaait in een buitenspiltrap en op 18 m hoogte buiten de kern treedt in de vorm van een steektrap. Beide 'uitstapjes' zijn goeddeels overkapt, maar geven ruim uitzicht.

Op drie plaatsen zijn rechthoekige dozen aan de kern gehangen, elk met een eigen functie: een panorama zitbank (op 13 m hoogte), een venster met vogelnestjes (op 18 m) en doos met hellend vlak en horizontaal klimnet eronder (op 29 m). De daken van de twee lage dozen kregen een daktuin, de bovenste doos (vlak onder het platform) is aan de bovenzijde open gehouden.

DGPSwalking.nle onderzijde van het platform is bekleed met spiegelend roestvast staal, zodat de kleuren van het bos worden weerkaatst. Het enige dat een natuurliefhebber zou kunnen tegenhouden om dit zinnenprikkelende avontuur aan te gaan, is hoogtevrees.

De tweede uitdaging was om uit de toren te komen. De tourniquet zat stevig dicht en nergens was een knop te ontdekken om de zaak te ontgrendelen. Ook na 5 minuten zoeken hadden we nog niet ontdekt hoe we moesten ontsnappen. Om ons heen zat zoveel hekwerk dat het onmogelijk was om ergens tussendoor te glippen.

GPSwalking.nlDaarom maar even gebeld naar het telefoonnummer op het toegangskaartje. We moesten weer een ander nummer bellen en tijdens het opschrijven sprong onze enige pen uit elkaar. Alle onderdelen schoten ver weg. En daar sta je dan. Gelukkig viel onze blik op een plaatje met de tekst "uitgang" dat een tweetal meter van de tourniquet lag. Die had dezelfde afmetingen als een plaatje op de tourniquet. Toen vielen de kleine knopjes ons op waarmee we uiteindelijk naar buiten konden. Vandalen hadden het plaatje eraf gehaald en weggegooid.  

GPSwalking.nlWij konden gelukkig verder met de wandeling. Even de weg oversteken en we liepen Landgoed Schovenhorst binnen.

Landgoed Schovenhorst

Landgoed Schovenhorst is vanaf 1848 ontstaan uit de ontginning van woeste gronden. De landgoedeigenaar mr. J.H. Schober experimen-teerde met allerlei vormen van grondgebruik. Hij teelde hop en andere landbouwgewassen en hij kweekte fruit buiten en in kassen. De bosbouw bleek het meest geschikt. Het landgoed bestaat dan ook groten-deels uit bossen en is vermaard om zijn bomentuinen. Bomen uit de hele wereld zijn hier samengebracht. Er valt veel te ontdekken en te beleven op Schovenhorst. Sporen uit het verleden, moderne architectuur, majestueuze bomen, stille paadjes en een mooie toren: het is er allemaal.

GPSwalking.nlHet Kleine Pinetum
Het Kleine Pinetum is de oudste kwekerij an landgoed Schovenhorst. De stichter mr. J.H. Schober legde deze kwekerij in 1852 aan om naaldbomen te zoeken die bruikbaar hout opleveren en snel groeien. Uit diverse delen van de wereld nam hij boomzaden mee. Deze zaaide hij hier uit. Nog steeds staan in het Kleine Pinetum bomen uit de beginperiode. Deze zijn nu zo'n 160 jaar oud. De best groeiende soorten werden uitgeplant in het bos. Als je nu door de prachtige bossen van Schovenhorst loopt, die gedomineerd worden door de douglasspar, zie je dat de zoektocht resultaat heeft gehad.

De naaldbomen in de bomentuinen van Schovenhorst maken deel uit van de Nationale Plantencollectie, de Nederlandse verzameling van planten in verschillende botanische tuinen verspreid over heel Nederland. Schovenhorst is gespecialiseerd in naaldbomen. In het pinetum staan bij de bomen bordjes met daarop de wetenschappelijke en de Nederlandse naam, het gebied waar de boom van nature voorkomt en een nummer. Dit nummer is nodig voor het bijhouden van de catalogus van de collectie.

I
GPSwalking.nln het Kleine Pinetum staan circa 35 naaldboom-soorten. Een aantal is heel bijzonder. Met name de bomen uit de begintijd van het pinetum, maar dat geldt ook voor enkele later toe-gevoegde soorten.

De japanse ceder (Cryptomeria japonica), is geplant in 1854. Spechten hebben er gaten in gehakt. De boom dient nu als spechtenflat. Vlakbij Staat een oude kransspar (Sciadopitys verticillata), ook uit Japan, niet heel hoog maar vreemd gevormd. De boom is ooit omgevallen en moet gestut worden. Op het grasveld Staat de oudste douglasspar van Nederland. U ziet er ook een groepje van drie oude, dikke en hoge bomen. Het zijn twee mammoetbomen (Sequoiadendron giganteum) met daartussen een fraaie reuzenzilverspar (Abies grandis). Ook zij stammen uit de begintijd van het pinetum. Op de droge Veluwe zijn ze immens groot geworden, maar het is zoiets als je het vergelijkt met het Sequoia National Park in Californie (Verenigde Staten). Daar staan mammoetbomen van 1200 tot 2000 jaar oud, met hoogtes van meer dan 80 meter. Met diktes van 26 meter op borsthoogte zijn het de dikste bomen ter wereld!

GPSwalking.nlIn het pinetum Staat nog een boom die heel groot kan worden: een jong exemplaar van de Sequoia sempervirens ('Redwood') . Deze soort, ook uit Californie, behoort tot de hoogste ter wereld. In Sequoia National Park staan exemplaren van 120 meter.

U komt ook een groep jonge Taiwania cryptomerioides tegen. Deze soort uit Taiwan, Zuidwest-China, Myanmar en het noorden van Vietnam heeft geen Nederlandse naam. Van het Aziatische continent zijn dit de hoogste bomen.

GPSwalking.nlMaar... beperkt u zieh niet tot alleen tot deze blikvangers. Alle soorten in het pinetum zijn de moeite waard om eens beter te bekijken!

Het noordelijk halfrond
In de eerste honderd jaar van Schovenhorst is ervaring opgedaan met talrijke uitheemse naaldboomsoorten. Men miste echter goed vergelijkbare groeicijfers. Vandaar dat in 1938 dit Arboretum werd ontworpen als geografisch arboretum om verzamelingen boomsoorten uit verschillende gebieden te bestuderen.

De soorten komen allemaal uit de gematigde zone van het noordelijk halfrond, gebieden met hetzelfde klimaat als dat van Nederland. Bij de officiele opening van het Arboretum in 1948 waren er 86 naaldboom- en 109 loofboom-soorten geplant.

GPSwalking.nlAlleen de naaldboomsoorten werden beoordeeld op hun productie. De loofboomsoorten stonden er om de grote variatie aan boomsoorten van het noordelijk halfrond te demonstreren. De naaldbomen zijn zo'n 50 jaar gevolgd. Daarna werden uitheemse boomsoorten voor de Nederlandse bosbouw minder belangrijk en stopte het zoeken naar nieuwe productieve soorten.

We lopen het landgoed uit en gaan verder in het fraaie Puttersbos.

GPSwalking.nlPuttersbos
Er ligt veel historie in het Putterbos. In het gebied, dat zo'n 100 hectare groot is, ligt een aantal grafheuvels. Het grote deel van het oude bos betreft het Malebos van het Putterbos. In de late prehistorie werd hier gewoond, geakkerd en vee geweid, waarschijnlijk in een landschap met (zeer) open bos.

Vanaf de middeleeuwen werd het bosbeheer vooral gericht op opgaand bos (boombos). In het opgaande bos bleven, door agrarisch medegebruik en door dat bodems pLaatselijk armer waren, waarschijnlijk hier en daar open plekken bestaan. Het beheer was gestoelfl op hier en daar kappen, natuurlijke verjonging en tegengaan van teveel agrarisch medegebruik. Tegenwoordig bestaat het oude bos voor een deel uit boombos.

GPSwalking.nlEen deel van het bos wordt gedund: er worden bomen weggehaald om andere bomen meer ruimte te geven om goed verder te groeien. Bij verjonging worden grotere open plekken gemaakt. Deze bomen hebben geen lengte- en diktegroei meer- en daarmee is de tijd om op deze plekken de groei van nieuwe bomen te stimuleren.

Op deze open plekken in het bos gaan nieuwe jonge bomen groeien. Door regelmatig te dünnen en verjongen ontstaat een bos met verschillende leeftijden waar toekomstige generaties weer kwaliteitshout uit kunnen oogsten. Bos blijft bos.

GPSwalking.nlHet uitdunnen zorgt er ook voor dat planten als varen en bosbes zieh weer laten zien. Ook de ondergroei komt weer op.

In de bossen komen veel epifyten voor, zoals mossen en varens, die op andere planten groeien. De wortels blijven boven de grond. Het zijn echter geen parasieten, ze gebruiken de andere plant of boom alleen als steun.

Boombos
Het Boombos is een restant van oud bos zoals dat lang geleden voorkwam op de betefe zand-gronden. In het verleden zijn alleen de rechte bomen gekapt voor het bouwen van schepen, huizen en schüren. De kromme, voor dit doel niet bruikbare bomen liet men staan. Op de meeste plaatsen is dit bostype verdwenen.

In het Speulder- en Sprielderbos is echt nog 300 hectare in stand gehouden. Dit geeft voor dit gebied een geheel eigen karakter, ook wat betreft het planten- en dierleven. Zo vinden boommarters in dit bossen goed onderkomen.

In de herfst is het ook weer tijd voor de paddestoelen. Vele fraaie exemplaren komen langs.

GPSwalking.nlMultifunctioneel bos
Dit gedeelte van het Speulder- en Sprielderbos is relatief jong. Rondom Drie Staat oud bos, met andere soorten bomen, zoals beuk en eik. Hier is het bos aangeplant op een minder vruchtbare bodem. Daarom groeien niet alle boomsoorten even makkelijk, behalve grove den en lariks.

Als het bos ouder wordt verbeteren bodem en bosklimaat, zodat boomsoorten die meer eisen stellen, zoals douglas, beuk en eik hier ook kunnen opgroeien.

GPSwalking.nlBosontwikkeling
Naast houtproductie besteden we tegenwoordig bij het beheer meer aandacht aan recreatie, natuurwaarden, wildbeheer, landschap en cultuurhistorie.

Er wordt gebruik gemaakt van natuurlijke verjonging en het wordt selectiever gekapt en geplant. Verschillende soorten en leeftijden staan nu naast elkaar. Zo kan zich een natuurlijker bos ontwikkelen, met betere leefomstandigheden voor het grofwild als edelhert, ree en wild zwijn.

GPSwalking.nlDood hout
Dode bomen en takken worden niet opgeruimd; ze vormen voor paddenstoelen, mossen en insecten een ideale voedingsbodem. Bovendien komen hier weer veel vogels op af. Een zeld-zaam en dan ook beschermd insect als vliegend hert heeft voor zijn larven dood eikenhout nodig.

Ook bieden afgewaaide takken aan kleine dieren onderdak en beschutting. Tot slot is dood hout onmisbaar in de kringloop tot humusvorming.

GPSwalking.nlHessenwegen
Hessenwegen (de Postweg) dateren uit de zeventiende eeuw. Hessenwegen zijn historische handelsroutes die eeuwenlang gebruikt zijn voor het handelsverkeer tussen het graafschap Hessen in Duitsland en Amsterdam.

De handelaren uit Hessen gebruikten grote karren met zware vrächten die dreigden de Nederlandse karrensporen kapot te rijden. Daarom werd besloten aparte wegen voor de deze routes te maken; de Hessenwegen.

Veel overblijfselen zijn nog steeds herkenbaar in het landschap; tolhuisjes, maar ook herbergen waar de handelaren overnachten en delen van de onverharde wegen.

We slingeren van kleine paadjes naar grotere wegen en weer terug,

GPSwalking.nlGrafheuvels
Een grafheuvel is een heuvel uit de prehistorie waarfn doden een laatste rustplaats kregen. De heuvels werden opgeworpen over menselijke resten (asresten, in een grafkist of urn). Vaak is grafheuvel daarna nog gebruikt voor het begraven van resten van later overleden mensen.

Op verschillende plaatsen in het gebiad tfreft men grafheuvels aan. Men vermoedt dat de meeste grafheuvels uit de tijd tussen 2600 en 2100 voor Christus dateren.

Dan komen we in de buurt van het kleine dorpje Drie. Er is hier een horecagelegenheid die helaas gesloten is.

Bakenbeuken voor de schippers van de Zuiderzee
Tot in de 19e eeuw lag Drie aan de noordkant van het Speulderbosch. Vanaf hoge punten was er een vrij uitzicht mogelijk over de heide ten noorden van het bos en op de Zuiderzee, nog verder noordelijk.

GPSwalking.nlLangs de Sprielderweg stonden zeer hoge en oude beuken. Drie ligt ongeveer 50 meter boven zeeniveau. De beuken bereiken een hoogte van ongeveer 40 meter. Schippers konden zieh tot ver op de Zuiderzee op deze bakenbeuken oriënteren.

Het grootste deel van de oudbaken-beuken moest in 1999 worden gekapt. De beuken hier zijn wat jonger dan de gekapte exemplaren. De hoogte van de bomen geeft een indruk van de rijkdom van het zand onder onze voeten. Die bestaat uit lemige rivier-afzettingen van Rijn en Maas die in de voorlaatste ijstijd door ijs zijn opgestuwd.

De beukenlaan ligt nu in het bos, maar ooit lagen aan weerszijden van de weg nog akkers. Nä het uitkopen van de boeren, in de 19e eeuw, werden de akkers bemest. Wallen in het bos zijn vaak de vroegere omgrenzingen van de akkers.

De stuwwal van Drie
Het lemige zand onder onze voeten is hier ongeveer 500.000 jaar geleden afgezet door vooorgangers van de rivieren Rijn en Maas. In de voorlaatste ijsijd groeide een Scandinavische ijskap uit tot in deze streken. Het ijs drukte het rivierzand op tot een heuvel, die we nu stuwwal noemen. Drie ligt boven op deze stuwwal, op een hoogte van ongeveer 50 meter boven zeeniveau. Tussen de grove zandkorrels zitten klei- en teemdeeltjes. die bevatten mineralen afkomstig uit vulkanische en kalkgesteenten uit bijvoorbeeld de Eifel en de Alpen. Deze mineralen zorgen dat de zandgrond vruchtbaarder is dan de meeste andere zandgronden op de Veluwe.

GPSwalking.nlDrie, een stokoud gehucht
In 855 na Chr. werd Drie voor het eerst genoemd in documenten van een klooster in Werden, in het Ruhrgebied. Het betrof hier het recht om 35 varkens in het bos te weiden.

Waarschijnlijk werd er in Drie al veel eerder gewoond. Al in de prehistorie waren de omstandigheden hier gunstig. Je zat hier hoog en droog. De zandgrond was vruchtbaar, zeker als het bos vers gekapt was. Leem in de ondergrond voorkwam dat het grondwater wegzakte en voorzag mens en dier van drinkwater. Van die leem kon je ook boerderijen maken.

GPSwalking.nlDe natuur rond Drie herbergt resten uit een tijd dat dit een van de dichtst bevolkte gebieden in de wijde omgeving was. In de  prehistorie, vanaf ongeveer 3000 v. Chr., woonden hier boeren in een landschap waar bos zich afwisselde met kleine akkers, weides en plukjes heide.

De grafheuvels, waarmee de omgeving rijkelijk bezaaid is, zijn door deze boeren opgeworpen als monument voor hun overledenen. De Ermelosche Heide, iets ten noorden van Drie, kreeg in deze periode vorm.

GPSwalking.nlVanaf ca. 800 raakte het gebied ontvolkt. De boeren trokken naar lager gelegen gebieden. Bij Drie ontstond een uitgestrekt bos. Het was een malebos dat door zorgvuldig beheer van maalmannen meer dan duizend jaar kon voortbestaan en hout kon leveren.

De beroemde 'dansende bomen' in het 'boombos' van het Speulderbosch komen nog uit de tijd van de maalmannen.

En zo kwam er al weer een einde aan een niet zo lange wandeling. Maar met het bezoek van de Bostoren en het Arboretum van Landgoed Schovenhorst ben je toch wel een groot deel van de dag bezig. En in de herfst is het al vroeg donker. Maar deze boswandeling is de moeite meer dan waard.

Geraadpleegde websites:

POI's

  • Alternatieve parkeerplaats N52.2580 E5.6332
  • Arboretum N52.2513 E5.6299
  • Bakenbeuken N52.2649 E5.6750
  • Boshuis N52.2647 E5.6780
  • Bostoren N52.2493 E5.6280
  • Drie N52.2666 E5.6781
  • Grafheuvels N52.2649 E5.6421
  • Landgoed Schovenhorst N52.2517 E5.6287
  • Malebeuk N52.2488 E5.6496
  • Natuurkampeerterrein Drie N52.2620 E5.6775
  • Oud Groevenbeek N52.2688 E5.6525
  • Puttensbos N52.2605 E5.6518
  • Solsche Gat N52.2550 E5.6609
  • Speulderbosch N52.2582 E5.6777
  • Sprielderbosch N52.2511 E5.6454
  • Start/finish/parkeerplaats N52.2493 E5.6335

 

Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.