START/FINISH/PARKEREN N51 20.971 E5 53.846
Op 30 minuten vanaf Eindhoven ligt de parkeerplaats van de sportvelden van Meijel. Voldoende ruimte.

We gaan meteen naar het noordoosten richting Peelkanalen en het veengebied van de Scherliet en Kwakvors.

Meijel N51 20.654 E5 53.122
Meijel is een typische plaats in de Peel met 5.500 inwoners met een geheel eigen karakter, dat door de geïsoleerde ligging goed is behouden. Het is ook een jonge plaats, ontwikkeld in het begin van de 20e eeuw direct na de ontginningen.

De St. Nicolaaskerk en de noodkerk zijn naast enkele woningen de erkende monumenten. De St. Nicolaaskerk is gebouwd tussen 1953 en 1955 door architect F.Peutz is een 'vanwege-monument'. Vanwege o.a. beelden (Madonna, XV, H. Lucia en H. Nicolaas XVIII), een schilderij met de Geboorte van Christus XVI of XVII, en een tweeklaviers orgel, in 1864 gemaakt door de Gebr. Franssen voor de R.K. Kerk te Lieshout - in 1965 overgeplaatst naar Meijel - krijgt de kerk de monumentale waarde.

Deze hallenkerk kwam op de plaats van de gotische kerk uit 1901-1903, die in 1944 door oorlogsgeweld werd verwoest. De toren heeft een hoogte van 83m, inclusief de betonnen spits van 37m. Vóór de kerk is de plaats aangegeven waar tot 1904 de middeleeuwse toren stond.

Natuurbeheer door agrariërs N51 21.018 E5 53.984
Inscharing in de natuurgebieden. Natuurgebieden met kruidenrijke vegetatie worden beheerd door middel van begrazing met vee. Bijvoorbeeld in natte beekdalen.

Agrariërs in de buurt, die aangesloten zijn bij de Milieucoöperatie Peel en Maas, zorgen voor de begrazing op percelen van Staatsbosbeheer. Dit natuurbeheer zorgt voor het in stand houden van natuur en landschap. Boeren zoeken samen met vrijwilligers naar nesten in het voorjaar en markeren deze. Tijdens werkzaamheden ontzien de boeren de nesten en zo kunnen weidevogels ongestoord broeden. Het aantal kieviten, grutto’s en wulpen blijft zo in stand.

Fruitteelt N51 21.239 E5 54.209
Tussen de peren- en appelbomen door gaan we richting Peel. Een tuinbouwgebied bij uitstek.

Hier, aan de Limburgse kant vinden we veel fruitteelt. Aan de Brabantse kant komt dat weinig voor. Dat is duidelijk de invloed van de verschillende landbouworganisaties.

De Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) is de regionale belangenbehartiger en dienstverlener voor agrarische ondernemers in Limburg en de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond (NCB) heeft geen 'tuinbouw' in de naamgeving. Beide bonden werden opgericht in 1896.

Biologische fruitteelt N51 21.312 E5 54.157
Hans en Agnes Levels telen hier sinds 2002 fruit op biologische wijze en sinds 2003 wordt een deel van het fruit verwerkt tot appelsappen.

Het zijn niet alleen de ideologische motieven, beter omgaan met natuur en milieu, maar het is ook een uitdaging om zonder chemische middelen te telen en om een natuurlijk evenwicht te creëren in een bestaande boomgaard.

Naast de teelt van appels, peren, pruimen en kersen is er ook een zelfbedieningsverkoop van dit fruit en sappen.

Hoogstamboomgaard. N51 21.276 E5 54.452
Meeste bogaarden zijn laagstamboomgaarden. Hier zie je nog vele oude hoogstamrassen, zoals de Sterappel, Notarisappel of Zoete Ermgaard. Niet rendabele hoekjes laat men vrijuit groeien. Paddenpoelen trekken naast padden en kikkers ook vele libellen, echte roofdieren, aan. En verder bijenkasten, die zorgen voor bestuiving. Kortom een gezonde natuurlijke omgeving.

De twee kanalen N51 21.311 E5 54.261
Hier komen we het Kanaal van Deurne en meteen 40m verder de Helenavaart tegen. Een ouderwetse ruzie tussen van der Griendt en de Gemeente Deurne ligt aan de basis van deze twee kanalen.

Deurne zag het succes van de turfwinning en begon de Deurnse Peel te vervenen. “Maar niet over mijn kanaal!” besloot van der Griendt. En dus heeft Deurne een eigen kanaal gegraven, pal langs de Helenavaart. Elkaar bespioneren, treiteren, en personeel ronselen…. De zonen van Oude Jan gingen zelfs zover, dat de volgende concessie in de Gemeente Horst lag. Daar werd Griendtsveen gesticht bij de aansluiting op het spoor.

Landschapsonderhoud SBNL N51 21.338 E5 54.250
Het terrein tussen de kanalen, waar we doorheen wandelen is eigendom van SBNL, die ook het onderhoud met vrijwilligers uitvoert.

Naast reeën wonen rond de Helenavaart ook fazanten, patrijzen en een enkele das. Er groeien weinig bijzondere planten op de arme zandgrond. Het gaat vooral om bramen, bochtige smelen en pijpstrootje. Als bomen komen inlandse eik, berk, den en zoete kers voor.

Dankzij de langgerekte vorm is het gebied een natuurlijke verbinding tussen de Peel en de bossen bij Waterbloem. Het is een leefgebied voor verschillende planten en dieren. In het bos groeit een goed ontwikkelde kruiden- en struiklaag. In het kronendak zijn openingen aanwezig en de bomen zijn van verschillende leeftijd en dikte, gunstig voor een grote variatie in de begroeiing. Bijna alle bomen hier zijn bomen die van nature in Nederland voorkomen. Een waardevolle eigenschap van een bos. Voor steun of informatie zie www.SBNL.nl (tekst SBNL)

Helenavaart N51 21.324 E5 54.303
Genoemd naar Helena Panis, de tweede vrouw van Ouwe Jan van der Griendt. In 1853 richtte hij de maatschappij op “ voor de aanleg en verveening van de Peel, genaamd Helena-Veen”.

Als zoon van een steenbakker uit Den Bosch kocht hij in Deurne 610 bunders hoogveen om die af te graven. Voor het afvoeren van de turf – toendertijd een even kostbare brandstof als olie nu - liet hij door Duitse gastarbeiders een kanaal graven, dat aansloot op de Noordervaart, een verlengde van de Zuid-Willemsvaart tussen Nederweert en Beringe.

Uiteindelijk werd het kanaal in het noorden in 1866 nog verlengd tot 16 km tot de aansluiting aan de Spoorweg Helmond-Venlo. Langs het kanaal zien we nog het jaagpad – nu begroeid met bomen – om de schuiten door het kanaal te trekken.

Scherliet N51 21.581 E5 54.393
Het natuurgebied Scherliet is een laaggelegen gebied met vochtige struikheidevegetatie en enkele veenputten. Er komen zeldzame planten voor als de klokjesgentiaan.

Scherliet is eigendom van Staatsbosbeheer. Vanwege de kwetsbaarheid is het niet toegankelijk voor publiek. (op de terugweg zullen we hiervan aan de andere kant nogmaals genieten)

Voordat we links het natuurgebied van de Kwakvors ingaan zien we nog wilde bermplaten in bloei staan. Het is november….

Dan volgen we een heel lang stuk het smalle pad langs het kanaal – we kunnen dat traject verkorten door een kleine 600 meter verder pas van de verharde weg af te gaan naar links. Maar het is een ‘must’ om dit stuk in de wandeling op te nemen: naar het mooiste plekje bij de samenkomst van beide kanalen.

Als we de hoek omgaan en langs het kanaal verder lopen ligt de grens tussen Noord-Brabant en Limburg midden op de hoge dijk met het kanaal in Brabant en het bos in Limburg. Aan de overkant van het kanaal – nu alleen nog de Helenavaart – ligt natuurgebied ’t Zinkske.

Kwakvors N51 21.778 E5 53.923
De Kwakvors – de in de lokale spreektaal gebruikelijke naam voor de kikker - is een nieuw natuurgebied dat na een ruilverkaveling in 1995 is ingericht.

Het gebied is vrij toegankelijk voor publiek. In de Kwakvors komt kwelwater uit de ondergrond omhoog, waardoor het erg nat kan worden en er waterplassen ontstaan.

In dit natuurgebied komen ongeveer 15 soorten libellen voor. Weidevogels zoals de wulp en de kievit zoeken er hun voedsel. Door dit gebied te laten begrazen hoopt Staatsbosbeheer dat er natte heidevegetaties gaan groeien. (Tekst SBB)

Het Zinkske N51 22.263 E5 54.242
Dit natuurgebied van 60 ha groot is vooral bekend geworden door de Romeinen. Hier vond in 1910 de turfsteker Gebbel Smolenaars uit Meijel een gouden helm, in feite een zilveren paradehelm, die verguld was.

Het Zinkske is geheel afgegraven. Na de IJstijd heeft zich hier duizenden jaren lang veen gevormd tot een dikke laag van wel 5 meter. Waarom hier? In de aardkorst is een breuk – de Peelrandbreuk van de Centrale Slenk - ontstaan, waardoor de bodem aan de Brabantse kant daalde, de slenk, en aan de Limburgse kant hoog bleef, de horst.

Die breuk loopt vanaf Roermond langs Meijel en Deurne naar het noordwesten. Vanwege een ondoordringbare leemlaag bleef het water staan, waardoor planten die er groeiden stikten en in het water geconserveerd werden.

Over de verharde gaan we naar de Belgenhoek. Een leuk stukje natuur.

Daarna gaan we door de bossen en passeren we enkele monumenten uit de Tweede Wereld oorlog. Moeilijk voor te stellen, wat er daar gebeurd is.

Daarna is het doorlopen tot we in de Grashoek zijn. Vlak voor de schutsbomen zien we een slootje, dat de bron is van de Molenbeek.

Belgenhoek N51 22.179 E5 54.705
Tussen Grashoek en de Peel ligt een bosgebied dat bekend is van het ‘erlangs komen’. Het gebied is vernoemd naar het hoogste punt van Helden ‘De Marisberg’.

De Belgenhoek is vernoemd naar de Belgen die ruim 100 jaar geleden de Helenavaart aanlegden.

Marisberg-Belgenhoek bestaat uit zandverstuivingen en naaldbossen en is, dankzij de diversiteit aan boomsoorten, erg aantrekkelijk voor vogels en zoogdieren.

Vliegtuigmonument N51 21.939 E5 55.208
We passeren het Vliegtuigmonument uit de Tweede Wereldoorlog. Het betreft een monument dat 15 juni 2002 opgericht is ter nagedachtenis van de 7 omgekomen bemanningsleden, symbolisch neergelegd in de 7 gele tegels.

Aangrijpend zijn sommige reacties in het Memory boek. Op 15 juni 1943 vertrok de Lancaster ED-973 bommenwerper vanaf Waltham Lincolnshire naar Oberhausen. Onderweg werd het vliegtuig aangeschoten door Duitse jagers. De 7 bemanningsleden, jong nog – 20, 22 jaar – kwamen om het leven.

Dit monument is geadopteerd door de kinderen van Basisschool De Horizon. Deze zorgen voor het onderhoud.

Ongeveer 50 meter achter het monument is in het landschap nog duidelijk de plaats van inslag te herkennen. De gedenking vindt iedere 5 jaar plaats.

Natuur in ontwikkeling N51 21.888 E5 55.352
In het bos, dat van oorsprong al heel oud is, zien we percelen, waar de planten in het wild groeien, zonder structuur.

Het is een onderdeel van het beleid om het gebied weer een natuurlijker aanzien te geven en een grote verscheidenheid van inheemse planten te laten ontwikkelen.

We zien hier een zeer grote variatie in struiken, bomen en bloemen, die ieder hun eigen fauna meebrengen. Zeer levendige kernen tussen het bos.

Kruis Marisbaanse Bossen N51 22.261 E5 55.558
In totaal hebben hier drie mensen het leven verloren. Het kruis is opgericht ter nagedachtenis aan deze slachtoffers van een, tijdens de oorlog door de Duitsers aangelegd, mijnenveld.

Vier weken na de bevrijding in december 1944 trapten enkele bewoners op verschillende mijnen en verloren daarbij een been of paard en kar in een poging om een van hun buurtgenoten te redden, die als eerst op een mijn getrapt was.

Grashoek N51 21.651 E5 56.415
Een dorp met 1700 inwoners. De nederzetting bestond al voordat de Peelontginningen plaatsvonden. Al op Tranchotkaarten vermeldde Müffling de plaats Graashoek. En Maris, iets zuidelijker, werd al in 1402 vermeld, toen Hertog Reinoud van Gelder 8,5 morgen ter beschikking stelde aan een leenman van het hof te Groot Maris. Tijdens de ontginningen woonden de mensen hier in plaggenhutten. Later volgden enkele stenen huizen.

De meeste inwoners zijn werkzaam in de veehouderij en tuinbouw al wordt het aandeel forensen steeds groter. Per 1 januari 2010 maakt Grashoek, als kern uit de oud-gemeente Helden, deel uit van de gemeente Peel en Maas.

Hoewel er van oudsher een Limburgs dialect wordt gesproken is de Brabantse invloed onmiskenbaar aanwezig.

Voordat we bij de hoge schietmasten van de Schutterij komen, passeren we het slootje dat het begin vormt van de Groote Molenbeek.

PAUZE
In Grashoek pauzeren we Beej Wilmach Antiek. William maakt er antieke meubelen. Vrouw en dochters runnen een café, terras, restaurant. En dat doen ze goed.

Graashook N51 21.501 E5 56.004
Het dorp heeft zijn naam te danken aan de weilanden gelegen in het noorden van het huidige Grashoek, tegen de grens met de Peel.

Een verhaal gaat dat de naam te danken is aan het graasland voor de trekpaarden van de Maatschappij Helenaveen die door de peelpioniers, vergeleken met de overige ruwe Peelgebieden, "de grashoek" of "de graashoek" werd genoemd.

Dit graasland was gelegen op Limburgs grondgebied aan de zuidzijde van de Helenavaart. Maar de naam Grashoek werd voor dit gebied al gebruikt vóórdat in 1853 Helenaveen werd gesticht.

Op de kadastrale kaart van 1820 (J.L. Reijnders) wordt al een gebied, globaal op dezelfde plaats gelegen, "den Gras hoek" genoemd. Ook op de Tranchotkaart uit 1814 (kaartnummer 31) werd Grashoek al genoemd.

Landschappelijke fraaie glastuinbouw N51 21.353 E5 55.436
De coöperatie werkt eraan om tuinbouwbedrijven d.m.v. beplanting in te passen in het landschap als visitekaartje voor het bedrijf en voor de sector. Inpassing glastuinbouw, een goede zaak voor de teler en het imago van de sector.

Landschapselementen zijn een duurzame bijdrage aan de instandhouding van het agrarische cultuurlandschap. Een groen gebied waarin het goed boeren is en waar het voor plant, mens en dier goed toeven is.

Milieucoöperatie Peel en Maas streeft naar aanleg van poelen, singels en bomenrijen. Dit zorgt voor beschutting, een drinkvoorziening en de agrariër laat zijn bijdrage aan natuur en landschap zien.

Zuring N51 21.417 E5 54.657
Terug bij de Scherliet horen we de ganzen en zien we veel zuring. Rumex kent vele soorten. Het bloeit met rode bloemdekbladen en wordt tot 1m hoog. Al in de oudheid gebruikten Egyptenaren en Romeinen het als tafelkruid.

De zuringzure kali smaakt naar citroen en bevat veel vitamine C. Er zijn vele gerechten bekend met zuring, zoals salades, als spinazie of in heldere soepen, vooral tegen vette maaltijden. Zuringpap met krenten en rozijnen zijn zelfs een delicatesse.

Zuring groeit in het wild langs slootkanten, als bermplant en op vochtige tot natte plekken in de natuur. Zuring kan zelf geteeld worden op een vochtige grond. De Spaanse zuring (rumex scutatus) is de lekkerste variant.

Als gedroogde plant wordt zuring ook gebruikt in (droog)boeketten. Zie ook www.neerlandstuin.nl/planten/zuring.html.

Biologisch fruittelen N51 21.137 E5 54.327
Wat houdt dat in? Hagen en groenstroken van sleedoorn en kornoelje als broedplaatsen voor vogels, marters, hermelijn en soms een das.

Elzenhaag met zwarte els (niet de witte of Italiaanse els) trekt veel luizen aan, luizeneters en die weer vogels. Luizen blijven op de els, maar luizeneters trekken ook over op de fruitbomen.

Roofvogelkasten, met nesten voor torenvalken, of zoals hier kerkuilen, die op muizen en andere kleine knaagdieren jagen.

Door dat er minder gemaaid wordt krijgen bloemen en dus insecten meer kansen. Paardenbloemen zijn met hun penwortels goed voor de bewatering van de grond. In slootkanten kunnen vogels broeden en oorwurmen in het onkruid zijn goede luizeneters.

Door de biologische aanpak groeit het aantal vogels zoals vinken, groenlingen, putters, sijsjes, kwikstaartjes, reigers, uilen, buizerds, valken, rietzanger, blauwborst, kleine karekiet en vliegenvangers. Koolmezen zijn echte rupsenvangers, evenals kwikstaarten.

Na de twee bruggen lopen we nog even langs het kanaal en gaan daarna door het landbouwgebied terug naar de parkeerplaats.

Een mooie gevarieerde tocht. Veel afwisseling. Heerlijk toch.

Houdoe en tot de volgende keer.

Startpunt

• START/FINISH/PARKEREN Heufkesweg 23 Meijel N51 20.971 E5 53.846

Geraadpleegde websites:

• www.SBNL.nl
• www.neerlandstuin.nl/planten/zuring.html

POI’s

• START/FINISH/PARKEREN N51 20.971 E5 53.846
• Meijel N51 20.654 E5 53.122
• Natuurbeheer door agrariërs N51 21.018 E5 53.984
• Fruitteelt N51 21.239 E5 54.209
• Biologische fruitteelt N51 21.312 E5 54.157
• Hoogstamboomgaard. N51 21.276 E5 54.452
• De twee kanalen N51 21.311 E5 54.261
• Landschapsonderhoud SBNL N51 21.338 E5 54.250
• Helenavaart N51 21.324 E5 54.303
• Scherliet N51 21.581 E5 54.393
• Kwakvors N51 21.778 E5 53.923
• Het Zinkske N51 22.263 E5 54.242
• Belgenhoek N51 22.179 E5 54.705
• Vliegtuigmonument N51 21.939 E5 55.208
• Natuur in ontwikkeling N51 21.888 E5 55.352
• Kruis Marisbaanse Bossen N51 22.261 E5 55.558
• Grashoek N51 21.651 E5 56.415
• PAUZE N51 21.651 E5 56.415
• Graashook N51 21.501 E5 56.004
• Landschappelijke fraaie glastuinbouw N51 21.353 E5 55.436
• Zuring N51 21.417 E5 54.657
• Biologisch fruittelen N51 21.137 E5 54.327