Regelmatig ben ik in mijn leven langs en door Hasselt gereden. Geen gebied waar je een mooie natuur zou verwachten. De drukke weg richting Eindhoven en de bebouwing langs deze weg laten je snel wegrijden van Hasselt.

Maar een blik op de topografische kaart van Belgie laat een groot aantal vennen/vijvers zien. En na wat puzzelen stond er een route van 19 km op de GPS.

Toen er ook nog een zonnige zondag voorbij kwam heb ik snel de hond in de auto geladen en ben ik op pad gegaan naar het land van de 1001 vijvers.

Een echte aanrader, want het is hier schitterend wandelen. Natuur en cultuur samen in één wandeling. De auto kon ik parkeren op de ruime parkeerplaats van Abdij Herkenrode. Ben wel op tijd want 's middags staat deze grote parkeerplaats helemaal vol. Zeker bij goed weer.

Onderweg kwam ik veel informatie tegen. Deze informatie wil ik graag met u delen. Samen met de foto's geven ze een goed beeld van dit schitterend gebied.  

Welkom in het land van de 1001 vijvers
In het hart van Limburg liggen meer dan 1.000 vijvers verborgen: De Wijers! Een wijer is een oude benaming voor een vijver waarin vis wordt gekweekt. Je vindt deze term nog steeds terug in heel wat benamingen van vijvers, straten en dijken.

De eerste vijvers waren er al in de 13e eeuw. Onder invloed van de toenmalige abdijen (vooral de abdij van Herkenrode) werd viskweek sterk gepromoot en zijn de vijvers in de loop van de eeuwen uitgebreid tot een comptex van honderden aaneengesloten wijers.

Dit waterrijke gebied is de thuis van heel wat zeldzame dier- en plantensoorten, zoals de roerdomp en de boomkikker. En dat in het dichtstbevolkte stukje van Limburg!

De natuur rond Herkenrode
Wilde planten en dieren voelen zich op Herkenrode thuis. Het ecologisch wegbermbeheer en het herstel van het historisch grondgebruik dragen daar ook aan bij. Hierdoor krijgen bijna verdwenen soorten zoals de graspieper en de veldleeuwerik nieuwe kansen.

De abdijsite Herkenrode bevindt zich in een bijzonder natuurgebied. Het Agentschap voor Natuur en Bos herstelt stap voor stap de natuurwaarden en maakt opnieuw een landschap dat eruitziet zoals in de 17de eeuw, de bloeitijd van de abdij.

De herinrichting van het natuurgebied berust op twee pijlers: het herstel van het historische grondgebruik en meer plaats voor water.

Een oude poel is hersteld, twee nieuwe zijn aangelegd, enkele grachten zijn verbreed en de oevers afgevlakt, zodat de natte flora en fauna zich kunnen herstellen. Hierdoor krijgen amfibieën en watergebonden insecten zoals libel en waterjuffer nieuwe kansen.

De overgangen van weide en akkers naar bos zijn voorkeur geleidelijk. In de kruid- en struiklagen leven heel wat interessante insecten, vlinders en vogels. Ook voor veel zoogdieren zijn deze lagen van belang als schuilplaats. De knaagdieren dienen op hun beurt als prooi voor bv. de torenvalk.

In dit bos is de grondwaterstand heel sterk wisselend; soms droog, soms zeer nat. Het oranjekleurig water is kwelwater dat uit de bodem omhoog komt. Het is hier verrijkt met ijzer dat roest bij contact met zuurstof uit de lucht, vandaar die kleur.

Door de typische mineralen in het grondwater komen in natte perioden zeldzame planten voor zoals de waterviolier.

In het oude bos is veel dood hout met een rijk insectenleven. Dit trekt de grote bonte specht aan. Ook veel paddestoelen houden van dood hout.

Twee keer moesten we een brug over het Albert kanaal over. Voor onze hond een eng gebeuren. De hoogte aan de ene kant en het drukke verkeer aan de andere kant.

Albertkanaal
Het Albertkanaal is een kanaal tussen Luik, Genk, Hasselt, Herentals en Antwerpen. Het Vlaamse gedeelte wordt beheerd door nv De Scheepvaart, het Waalse gedeelte door de Autonome Haven van Luik.

Het Albertkanaal legt de eerste 15 km vlak naast de Maas af. Het blijft dan op gelijke hoogte als het beginpunt in Luik, waardoor het vanaf Lieze als het ware "zweeft" boven het terrein. De loop rond Maastricht vereiste daarentegen een 60 m diepe insnijding in het Plateau van Caestert (Sint-Pietersberg): de doorsteek van Kanne. Vanaf Langerlo begint het kanaal af te dalen naar de vallei van de Schelde, door middel van zes sluizencomplexen.

Tijdens de viering van het 100-jarige bestaan van België gaf koning Albert I op 31 mei 1930 symbolisch de eerste spadesteek voor het kanaal dat zijn naam zou dragen. Dat werd uitgevoerd met een breedte van 50 m. Het was geschikt voor de grootste binnenschepen van die tijd: 2.000 ton.

De opening van het kanaal gebeurde door koning Leopold III en koningin Elisabeth op 30 juli 1939, tijdens het Saison Internationale de l'Eau te Luik. Hierbij werd het standbeeld van Albert I onthuld dat de ingang van het kanaal beheerst.

De festiviteiten zouden maanden duren, maar werden in september vroegtijdig afgebroken vanwege het uitbreken van Tweede Wereldoorlog. Om de Duitse invasie te stuiten werden vrijwel alle bruggen opgeblazen. De herstellingen werden in 1946 afgerond; toen kon het kanaal in gebruik genomen worden.

Er zitten helaas een paar minder mooie stukken verbindingsstukken in deze route. Dan loop je even langs een wat drukke weg. Maar de 1001 vennen maken alles goed.

En dan kom je langs een grenspaal. Zonder probleem. Dat is vroeger wel eens anders geweest staat er te lezen.

De grens van de paalsteen
De plek van geluk: Waar eindigt Hasselt en waar begint Zonhoven? Daar werd 500 jaar lang stevig over geruzied. Op de grenspaal zie je in welk jaar de prins-bisschop van Luik hier 21 grenspalen liet plaatsen. De boodschap richting Zonhoven was duidelijk: wie over de grens kwam kon rekenen op lijfstraffen.

De Zonhovenaren trokken er zich niets van aan en vernielden de meeste palen. Deze paal staat er nog. Pas onder Napoleon (1811) kwam er vrede door een vreemd compromis. De betwiste heide bleef Hasselts grondgebied maar Zonhoven werd er eigenaar van. Dat is nog altijd zo.

Wat ons hier gelukkig maakt?
De grote ronde bank nodigt uit om elkaar te ontmoeten. Even nadenken over grenzen en grenspalen. Waar kunnen mensen zich toch druk over maken? Hier werd vroeger gevochten en au is het zo rustig. De natuur is vlakbij. Naar de vogels kijken.

De geluktips

"Over de grens"
Dit is een plek van eeuwige strijd. Welke strijd of ruzie kan jij stoppen? Hoe ga je dat doen? Vind je, net als de kemphanen van vroeger, een compromis?

Is er iemand aan wie je nog iets kan vergeven? Doe dat. Eerst in gedachten. Later misschien ook in woorden.

Dit pleintje heeft de vorm van een sleutel. Voor de oplossing van welk probleem heb jij nog een sleutel nodig? Wie kan je daarbij helpen?

Nog meer geluk
Ga 500 meter in de richting van de vijvers. Daar staat eenv vogelkijkhut. Neem er je tijd voor. Een vogelkijkhut is een geluksplek. Ze biedt je letterlijk een 'kader' om naar de werkelijkheid te kijken. Waar richt jij meestal je blik op: het negatieve of het positieve?

Hasselt ligt bij meer dan 1000 vijvers: de Wijers. Maak een wandeling door dit unieke vijverlandschap. Misschien hoor je de kleinste maar lawaaierigste kikker van het land: de bedreigde boomkikker.

Paalsteen: zijde naar Zonhoven
Aan de Zonhovense kant van de paalsteen stond: NON ULTRA SONHOVIENSES SUB POENA CORPORALI EX EDICTO SERMI ANNO 1666

Dat betekent dat de Zonhovenaren bij grensoverschrijding met lijfstraffen zouden worden bestraft.

Uiteindelijk zou het conflict vijf eeuwen duren. In 1813 beëindigde Napoleon het grensconflict tussen de beide gemeenten. Het gebied werd in twee stukken verdeeld.

Paalsteen: zijde naar Hasselt
Hasselt en Zonhoven streden vanaf 1333 om een aangrenzend heide gebied. De prinsbisschop van Luik probeerde herhaaldelijk het conflictte regelen. Hijlietdaaromvierarduinen grenspalen plaatsen.

Deze paalsteen staat nog op zijn oorspronkelijke plaats. Ze toonde aan de Hasselt zijde de wapenschilden van de stad Hasselt en het prinsbisdom van Luik. Ook stond er dat de grenzen van de Hasseltse heide waren vastgelegd door prins-bisschop Maximiliaan Hendrik van Beieren in 1666: LIMITES MERCARUM HASSELEN A SER MAX HENRICO CONFIRMATA ANNO 1666.

Dan komen we bij de vijvers en kan het grote genieten gaan beginnen. Wat is het hier schitterend. Overal water en hier en daar een vogelkijkhut om ongestuurd  vogels te spotten. Met als klapper natuurlijk de schitterende hoge nieuwe (2015) uitkijktoren. 

Welkom in het vijvergebied Midden-Limburg, het hart van De Wijers
De Wijers is een uniek gebied in Vlaanderen met meer dan 1.000 vijvers, in het hartje van de provincie Limburg. Het is niet alleen een streek waar veel mensen wonen en werken, maar ook een woonplaats voor heel wat zeldzame dier- en plantensoorten.

Het project 3WATER is een uniek project, gebaseerd op de nauwe samenwerking tussen private en publieke landeigenaren. Samen verhogen zij de kwaliteit yan het vijverlandschap, zowel op gronden van private landeigenaren als op gronden van natuurverehiging Limburg Landschap, de stad Hasselt en het Agentschap voor Natuur en Bos.

Het 3WATER-project zoekt een evenwicht tussen economie, ecologie en educatie. Dat past dan ook perfect binnen 'Natura 2000', een Europees netwerk waarin men probeert verschillende plant- en diersoorten in stand te houden, met respect voor de aanwezige menselijke activiteiten.

Zorg voor de boomkikker
De boomkikker is een kleine groene kikker die nog maar op een paar plaatsen in Vlaanderen voorkomt. Hij zont graag op struiken en in rietstengels, waar hij zich met de zuignapjes aan zijn tenen prima aan vasthecht.

De boomkikker wordt buiten het water bedreigd door vogels en in het water door vissen. Vogels eten de volwassen en jonge kikkers op, maar vooral de vis is een groot probleem: ze eten de larven en de eitjes van de boomkikker.

Ter bescherming van de boomkikker worden speciale vijvers voorbehouden die visvrij gehouden worden door ze geregeld af te laten. Hierdoor krijgt de zeldzame boomkikker alle rust en ruimte om zich voort te planten.

Natuurlijk samenwerken
Het 3 WAT ER-project, dat liep van 2010-2013, is gebaseerd op de nauwe samenwerking tussen private en publieke landeigenaren. Samen wilden zij in het Vijvergebied Midden-Limburg, het kerngebied van De Wijers, het oorspronkelijke vijverlandschap herstellen.

Zo vinden heel wat bijzondere dieren en planten, waaronder de zeldzame roerdomp en boomkikker, hier opnieuw een thuis.

Het 3WATER-project zocht een evenwicht tussen economie, ecologie en educatie. Dat past dan ook perfect binnen Natura 2000, een Europees netwerk van gebieden, waarin men probeert verschillende Europese plant- en diersoorten in stand te houden, met respect voor de aanwezige menselijke activiteiten.

In de Platwijers, dat beheerd wordt door het Agentschap voor Natuur en Bos, werd hard gewerkt om het landschap opnieuw open te maken, ten voordele van de roerdomp en andere reigerachtigen. De nieuwe broedeilanden zorgen ervoor dat de roerdomp in alle veiligheid kan broeden.

Bruine kikker
Nog vaker dan de groene kikker vind je de bruine kikker in De Wijers. Hij is niet kieskeurig qua woonplaats: zo lang er in de buurt wat begroeiing is en hij een vochtig plekje heeft om te schuilen, is hij tevreden. Je vindt hem ook in menig tuinvijver. Zijn kleur is altijd bruin, maar de tinten variëren enorm. Bovendien wordt hij grijzer in de voortplantingstijd, de vrouwtjes worden roder en geler. Zoals de meeste, kikkers is hij honkvast en keert hij jaarlijks terug naar hetzelfde water om voort te planten.

Groene kikker
De groene kikker is een veel voorkomende kikker in ons land. Hij nooit ver uit de buurt van water gaan. Zijn lievelingshapjes zijn insecten en wormen. De kikker zelf is dan weer het favoriete hapje bij heel wat Franse chefs, ook al is het verboden hem vangen en te bereiden.

Zeg niet zomaar 'eend!
Er zijn meer soorten eenden dan je op het eerste zicht zou denken. Wij zeggen al snel eend tegen elke eend die we tegenkomen, maar eigenlijk zijn er verschillende families van eenden.

De Platwijers
Natuurgebied 'de Platwijers' omvat bijna honderd ha. waterrijk gebied, afgewisseld met hooilanden en bospercelen. Het is een domein met hoge natuurwaarden en een belangrijke trekpleister voor heel wat -vaak zeldzame- vogels.

Het Vlaams Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), beheerder van het terrein, gaat met Europese steun (Life+) ingrijpende herinrichtingswerken uitvoeren om deze natuurwaarden veilig te stellen en te vergroten. Naast technische ingrepen (dijkversteviging en waterhuishouding) zal het landschap opnieuw een meer open karakter krijgen. Verruiging en verbossing worden teruggedrongen, poelen en in onbruik geraakte vijvers hersteld.

Nog deze winter vangt de eerste fase van de werken aan, die de leefruimten van topsoorten als roerdomp en boomkikker zullen veilig stellen. Met de ingrepen ten gunste van die soorten zullen andere kritische planten- en diersoorten mee profiteren van de biotoopverbeteringen.

Door de werken wordt het vijvercomplex van Midden-Limburg opnieuw hersteld tot de ecologische topplek die het was in het eerste deel van de 20ste eeuw, een natuurcluster van Europees belang.

We rekenen op uw begrip voor eventuele ongemakken en beperkte toegankelijkheid tijdens de uitvoering van de werken.

Een aantal jaren zijn we al op vakantie geweest in de Brenne in Frankrijk. het land van de 2000 visvijvers. Dat gebied heb je hier in het klein vrij dicht bij huis liggen.

Smakelijk
Klein karpers worden snel groot. Vooral als ze bijgevoederd worden. In de zomermaanden zijn karpers heel actief en hebben voortdurend honger. Dagelijks gieten de viskwekers vele kilo's voerder in de voederton.

Aan de onderzijde van de voerderton bevindt zich een ijzeren staafje. Alleen als de karpers dit staafje schuin duwen, komt er voedsel uit. De karpers zijn bijzonder slim en hebben dit systeem snel door. Ze schrokken zich vol totdat ze bijna barsten. In de Middeleeuwen deden karpers er drie jaar over lekker dik te worden. Dankzij deze voedertonnen groeien karpers veel sneller en is een nog grotere productie mogelijk.

Erwtensoep
Al dat extra voedsel zorgt natuurlijk ook voor veel vissenmest. Het vijverwater wordt hierdoor voedselrijk. Door de groei van algen en door woelende karpers op de vijverbodem word het vijverwater troebel. Het water wordt groen en ondoorzichtig. Daarom spreken we van erwtensoepvijvers.
 
Voor de knappe koppen
In een uitstekend jaar levert een viskweekvijver per hectare ongeveer 1 ton karper op. Deze vijver is circa 2 hectare groot. De karpers worden met vismanden op het droge gebracht. Een vismand bevat 50 kg vis.

Hoeveel manden vis brengt deze vijver in één jaar op?

Samenwerking
Een groot deel van de vijvers is natuurgebied, een ander gedeelte dient voor de kweek van vissen. Viskwekers en natuurbeheerders werken hier samen. viskwekers helpen mee met het afvissen en het onderhoud van de dijken en grachten. Zij zorgen ook voor een constante voorraad vis in alle maten en gewichten. Op hun beurt zetten natuurbeheerders vis uit op hun vijvers, zodat er voldoende voedsel is voor visetende soorten.

De professionele viskweek in Zonhoven bestaat al vijf generaties. Een sterk team van mensen beheert een groot deel van de viskweekvijvers. Het woordje STERK mag je letterlijk nemen. De visteelt is een zwaar beroep.

Wanneer de vis klaar is voor de verkoop, wordt een deel van de vijver afgelaten. Met sleepnetten wordt de hele vijver leeggevist. Dat werk gebeurt in de winter, wanneer de vissen het minst actief zijn.

De viskwekers staan dan vaak tot aan hun middel in het ijskoude water en trekken honderden kilo's spartelende vissen met een groot sleepnet samen. Met schepnetten worden ze dan in manden geschept. Het is een hele karwei om die zware manden op de hoge vrachtwagens te hijsen.

Exoten
Dag bezoeker, Mijn naam is Blauwband en ik ben uit Azië afkomstig. Mijn voorouders zijn samen met een lading goudvissen hierterecht gekomen. Ik ben 11 cm lang en toch supersterk. Ik ben hier niet welkom omdat ik piepkleine visjes en eitjes van andere vissen, kikkers en padden opeet. Dat is nadelig voor hun voortplanting. Jammer voor hen, maar ik moet ook leven.

Ik ben wel bijzonder geliefd bij sportvissers. Ik werd vandaag de ganse dag gebruikt als lokaas. Mijn visser haalde dankzij mij twee flinke snoeken en een snoekbaars boven, 's Avonds werd ik in de vijver gesmeten. De visser dacht dat ik dood was, maar hij had het mis. Ik herstelde snel en voel me nu weer als een vis in het water. Kijk aandachtig in het water van de Nieuwe Roosterbeek. Misschien zie je mij wel rondzwemmen?

Ook de zonnebaars en de Amerikaanse dwergmeerval (katvis) zijn exoten. Ruim honderd jaar geleden kwamen deze vissen uitsluitend in Noord-Amerika voor. Vooral de zonnebaars kan een bedreiging vormen voor de inheemse vissoorten. Ze planten zich razendsnel voort en zijn onder andere verzot op eitjes en larven van zeldzame, bedreigde libellensoorten.

Filters en roofvissen
Speciale filters in de oploop van de vijver moeten ongewenste (exotische) vissen uit de vijvers houden. Omdat de filters snel verstopt raken, worden ze dagelijks zuiver gemaakt. Dat is een heel vervelende klus. Baars en snoek worden op de vijvers uitgezet. Deze roofvissen houden de hoeveelheid exotische vis min of meer onder controle.

De slibkuil
Ruikt het hier minder lekker? Dan heeft men net een nieuwe laag vijverslib aangevoerd.

Deze plek kan je vergelijken met een compostvat. Om het water in dé ecologische vijvers voedselarm te houden, wordt af en toe een vijver drooggelegd. Het voedselrijke slib van de bodem wordt in dit depot verzameld. Hier kan de smurrie langzaam drogen en verbrokkelen. De verkruimelde brokken worden als biologische meststoffen in de landbouw hergebruikt.

Net na het stiltegebied komen we bij een kakelverse en zeer hoge uitkijktoren. Het uitzicht is overweldigend. Het platform bovenop is niet al te groot, en dus staat het al snel vol. Zeker omdat er ook een aantal mensen met digiscopen bezig is de vogelstand te bestuderen. 

Met de hond onder de arm ben ik naar boven gelopen voor de lunch. Niets beter dan lekker eten met een fraai uitzicht.

Stiltegebied
Wil je alsjeblieft heel stil zijn. Ik ben pas geboren en mijn oortjes zijn zeer gevoelig voor mensenlawaai. Mijn broertjes en zusjes slapen in ons gezellig vogelnest. Mama en papa hebben het ontzettend druk. Ze vliegen af en aan en droppen voorzichtig allerlei lekkers in onze hongerige bekjes.

De zeldzame libellen, de bedreigde roerdomp en de boomkikkers hebben voedselarm en zuiver water nodig. Het beekwater wordt door verschillende vijvers met veel riet geleid. Riet is een uitstekende waterzuiveraar Het riet is trouwens de ideale plek om een nest te verstoppend.

Bruine kiekendief, kleine en grote karekiet, woudaap, roerdomp, grote zilverreiger en vele anderen brengen hier hun jongen groot, zeker als er genoeg kleine visjes zijn. Geen wonder dat dit vijvergebied een vogelparadijs is!

Dit 2.500 ha grote Vijvercomplex is het grootste van België. De meeste vijvers werden aangelegd of ontstonden na het uitdiepen 1 van vennen voor de ontginning van turf en ijzererts.

Een doordachte aaneenschakeling volgens het verval zorgt ervoor dat ze gevuld kunnen worden vanuit de beekjes. De viskweek dateert uit de Middeleeuwen. Lange tijd was het een nevenactiviteit tot Antoon Bijnens er in 1865 zijn broodwinning van maakte.

De artisanale visteelt bracht een grote biologische rijkdom mee. De rietvelden, moerassen en voedselarme wateren herbergden tal van dieren en planten. Voor de roerdomp vormde het Vijvercomplex het kerngebied van de Vlaamse populatie.

Door zijn mysterieuze verschijning en dito roep, die klinkt als een misthoorn of een loeiende stier in de verte, is de roerdomp voor natuurbeschermers het 'paradepaardje' van het rietmoeras. Deze reigerachtige is volledig beschermd in Europa.

De hoge natuurrijkdom en landschappelijke waarde leidden tot diverse beschermingsinitiatieven op nationaal en zelfs Europees vlak, nl. als Vogel- en Habitatrichtlijngebied. Natuurverenigingen ijveren hier al bijna een halve eeuw voor de oprichting van rustgebieden.

Na 1970 drong intensivering zich op. Vele vijvers degradeerden tot 'badkuipen' met steile, verstevigde oevers zonder gevarieerde begroeiing. Samen met waterverontreiniging zorgde dit voor een sterke afname van de flora en fauna, tot het verdwijnen van de roerdomp toe.

De toekomst
Het zal niet eenvoudig zijn om de grote natuurlijke variatie van het Vijvercomplex in al haar glorie te herstellen. Hiervoor is samenspraak met alle gebruikers nodig. Dit is geen gemakkelijke opgave, maar een noodzaak om deze brok Europees natuurlijk erfgoed te behouden.

Aanzet tot herstel
Daarom koos WWF-Belgium in 1997 het herstel van het leefgebied van de roerdomp als uitgangspunt voor een natuurproject in dit gebied. Daarnaast werden herstelmaatregelen voorzien voor de beekvalleitjes en de bossen, heiden en weiden die met de vijvers en moerassen verweven zijn.

Het initiatief kreeg belangrijke financiële steun uit het Life-fonds, dat projecten vopr behoud en herstel van de natuur in Europa ondersteunt.

Onderweg kwam ik regelmatig een aangelijnde hond tegen. Maar even een ransuil uitlaten zie je niet vaak. Een stel had een ransuil en een havik bij zich. De beesten zaten rustig op de schouder en hadden alle attentie van onze hond.

Ransuil
De ransuil (Asio otus) is een grote uil, die in heel Europa voorkomt, behalve op IJsland.

Opvallend aan het uiterlijk van de ransuil zijn met name de lange oorpluimen, die overigens geen echte oren zijn. De ogen zijn oranje-geel. Zijn naam dankt hij dan ook aan de gelijkenis met een 'ranse', Middelnederlands voor 'muts met een kap die in plooien afhing'.

Verwarring met de oehoe, die ook oorpluimen heeft, is mogelijk maar deze laatste is aanzienlijk groter dan de ransuil. Het verenkleed is aan de bovenzijde roestgeel met zwartbruine vlekken en strepen en verder is de vogel grijsbruin gevlekt en gestreept. De lichtgele onderzijde bevat brede donkere lengtestrepen en fijne dwarsstreepjes.

Net als de meeste uilen is ook de ransuil vooral actief als het donker is. Dit in tegenstelling tot de velduil, die ook wel overdag actief is. De ransuil jaagt op knaagdieren en rustende vogels.

Dan lopen we het merengebied weer uit. We gaan weer richting de Abdij.

Droge heideterreinen
Droge heideterreinen typeren de zandgronden in de Kempen. Toen hun gebruik als gemene (gemeenschappelijke) grond verloren ging, werden ze beplant met dennen of bleven ze braak liggen, waarna ze verbosten. Om dit fraaie landschapstype te behoeden, wordt het bos uitgedund en de struikopslag verwijderd,

Aan de randen en her en der verspreid, blijven bomen staan. Door te begrazen en plaatselijk te plaggen (= bovenste bodemlaag verwijderen) of te maaien ontstaat een afwisselend heidelandschap met oude en jonge bomen, hoge en lage struikjes en kale of met mos bedekte plekjes.

Dit garandeert het voorkomen van zeldzame dieren als  boomleeuwerik en levendbarende hagedis en een veelheid aan kwetsbare insecten, planten en paddestoelen.

Dit kapelletje met buiten-toilet is zeer fotogeniek. Helaas kunnen we binnen geen foto's maken. Er zitten verschillende mensen te bidden en die willen we niet storen.

Het toilet kan bij de wandeling zeker van pas komen. Waarschijnlijk is het toilet in de wintermaande gesloten.

Kapel van Hamelheide
De kapel van Hamelheide is gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand. Tot haar bad machinist Frans Machiels toen hij zich in 1944 te midden van het bombardement op het station bevond. Hij beloofde haar een kapel als hij het er levend vanaf zou brengen.

Op een stuk grond dat hij in Hamelheide bezat, bouwde hij dit kapelletje met kruisweg. Het wordt door enkele vrienden onderhouden.

Na nog een stukje verbinding en de brug over het kanaal komen we bij de Abdij.

Abdijsite Herkenrode

Zonderikbeek/Demer
De Zonderikbeek is hier de grens van het 100 hectare grote Vlaams natuurreservaat Herkenrode. Aan de andere kant van het Albertkanaal heet deze beek Roosterbeek. Zij vormt de levensader voor het vijvergebied Midden-Limburg. De bron ligt in Houthalen op Hengelhoef. Stokrooie ligt voor je op hogere, droge grond.

Vroeger -vóór de ontdekking van kunstmest- werd het land vruchtbaar gemaakt door weteren. Dit betekent dat gronden gedurende bepaalde periodes onder Demerwater werden gezet. De gracht werd gebruikt om het water weer af te voeren. Op het land bleef een zeer vruchtbare sliblaag achter.

Vogels die zich thuis voelen in natte, open ruimten vinden de weg naar Herkenrode.

Elke periode heeft zijn typische soorten:
in de overwinteringsperiode o.a. watersnip en krakeend bij de voor- en najaarstrek o.a. tureluur en grutto

De oevers van de Demer zijn hier verstevigd met schanskorven. De rivier meandert er niet meer op natuurlijke wijze door het landschap. Ze blijft altijd op dezelfde plaats stromen.

In de ruigtestroken krijgen vogels zoals de roodborsttapuit en de blauwborst nieuwe kansen.

Dit deel van de wandelroute vormde vroeger een belangrijke verbinding tussen Stokrooie, Herkenrode en Kuringen. Na de aanleg van de Stokrooierweg -ten westen van hier- verloor ze haar nut voor het verbindingsverkeer.

In de 12de eeuw is de Demer verlegd van de natuurlijke bedding naar de zuidelijke valleirand waar ze nu nog altijd stroomt.

Eind 20ste eeuw is de vallei verdroogd door het moderne landbouwbeheer. Er werden afwateringsgrachten gegraven en populieren geplant. Het huidig natuurbeheer herstelt de oude waterhuishouding ten gunste van watergebonden planten en dieren.

Bij de watermolen heb je veel kans de grote gele kwikstaart en de ijsvogel te ontdekken.

Eigenlijk raak je hier bijna niet uitgekeken. Want een schitterende plaats en wat kun je hier mooie foto's schieten.

Abdij van Herkenrode
De Abdij van Herkenrode, een voormalig klooster voor Cisterciënzerinnen met abdijhoeve en bedrijfsgebouwen, is gelegen op de zuidelijke Demeroever in Kuringen, een deelgemeente van de stad Hasselt in Belgisch-Limburg. Het geheel is gelegen temidden van een sinds 1974 beschermd bos- en landbouwlandschap, en toegankelijk langsheen twee dreven.

Herkenrode is afgeleid van enerzijds het Keltische woord arika, verkleinwoord van ara (dat rivier betekent) en anderzijds rode dat open, ontgonnen plaats in een bos betekent. Herkenrode staat dus voor een open plaats bij een beek.

De abdij werd rond 1182 gesticht door Gerard, graaf van Loon. Hij verkocht een deel van zijn domein aan een broeder uit Aulne, die er een klooster voor Cisterciënzerinnen stichtte. De verkoop was bedoeld om zijn deelname aan de Derde Kruistocht te financieren.

Sommige geschiedschrijvers vermelden dat hij verplicht werd om de abdij te stichten door de prins-bisschop van Luik tot verzoening voor het verbranden van de collegiale kerk te Tongeren. Daarnaast gaf hij een aantal tienden als onderpand voor een lening.

Omdat de graaf overleed bij het beleg van Akko, kon hij zijn lening niet terugbetalen en verwierf het klooster aanzienlijke rijkdommen. In 1217 werd de abdij opgenomen in de orde van Cîteaux. Zij was de eerste en werd de grootste en rijkste vrouwenabdij van die orde in de Nederlanden. De religieuzen rekenden zich tot "des nobles dames de l'ordre de Cîteaux du comté de Looz". (adellijke dames van de orde van Cîteaux van het graafschap Loon)

De graven van Loon waren enkele jaren voordien verhuisd van Borgloon naar Kuringen, op 2,5 km van de plaats waar de abdij werd opgericht. Zij waren verwikkeld geraakt in een strijd met enkele andere machtsblokken. Hun hoofdburcht in Borgloon werd in 1179 vernield en ze weken uit naar de burcht (het latere Prinsenhof) in Kuringen. Vanaf graaf Gerard I werden alle graven in de abdijkerk van Herkenrode begraven.

Enkel de laatste graaf, Diederik van Heinsberg, werd hier niet begraven omdat de abdis zijn begraving weigerde nadat hij in de ban van de kerk was geslagen. Ze wist niet dat die ban al was opgeheven. Uiteindelijk vond de graaf in de nu verdwenen kerk van het Augustijnenklooster in Hasselt zijn laatste rustplaats.

Na het overlijden van de laatste graaf ging Loon, na jaren van strijd en discussie, in 1366 over in handen van het Prinsbisdom Luik. Ook met de prins-bisschoppen had de abdij goede relaties in het bijzonder met Everhard van der Mark die regelmatig verbleef in het Prinsenhof in Kuringen ten tijde van abdis Mechtildis de Lechy. Hun wapenschilden prijken in het poortgebouw van de abdij dat dateert van 1531.

Onlusten, vooral in de 15e eeuw, zorgden voor een sterk verval. Vanaf omstreeks 1500 kende de abdij een heropbloei onder impuls van daadkrachtige abdissen zoals Anna Catharina de Lamboy en Barbara de Rivière d'Arschot.

In de 18e eeuw plande abdis Anna de Croÿ (1744-1772) zelfs een totaal nieuwe abdij naar een ontwerp van architect Laurent Benoit Dewez. Slechts de imposante 50 m lange Abdissenresidentie Herkenrode in classicistische stijl is daarvan in 1768 gerealiseerd. De residentie bevat een aantal door schilder Franz Anton Brändl gedecoreerde zalen zoals de blauwe en grijze zaal. Een weids Engels landschapspark van ruim 10 ha met uitheemse boomsoorten naar de idee van Capability Brown sluit met een ruim terras aan op de achterzijde van het gebouw.

In de abdij resideerden twee soorten zusters: koordames en conversen of werkzusters naast enkele mannelijke religieuzen, de pachter van de abdijhoeve, gasten, pelgrims en ambachtslui van allerlei slag.

Na de invallen van het Franse bezettingsleger werd de abdij in 1797 opgeheven. Na de verkoop aan Claes en Libotton takelden de gebouwen langzaam af.

In 1826 verwoestte een brand grote delen van de kerk, die ingericht was als werkplaats met weefgetouwen. Eerder verving men de brandglasramen door klaar vensterglas.

In 1844 werd tot de afbraak van de ontstane ruïnes overgegaan. Daardoor verloor Herkenrode ook het bovengronds mausoleum van de graven van Loon. De kerk, op de plaats van de eerste middeleeuwse kerk, dateerde uit het begin van de 16e eeuw. Zij was 64 meter lang en 10 meter breed. (20 meter langer en 2 meter smaller dan de Virga Jesse basiliek in Hasselt.)

De abdij had drie refugehuizen (vluchthuizen) die er nog zijn, weliswaar met een andere bestemming: in Hasselt in de Maastrichterstraat (1544) (zie Refugehuis van de Abdij van Herkenrode), in Maastricht in de Kommel (1574) en in Sint-Truiden in de Schepen Dejonghstraat (1624).

De eenhoorn van Herkenrode: De plek van geluk
Deze vrouwenabdij (1179) heeft grote invloed gehad op de hele regio. Het was een drukbezocht bedevaartsoord. Mensen zochten er geluk en bescherming. Ze ligt in een wijdse vlakte van spirituele stilte, een natuurgebied van 100 ha.

Hier komen geschiedenis en natuur samen. Het historische logo van de abdij was een eenhoorn: een kruising van een paard en een bok met een leeuwenstaart. Vang je een glimp op van dit fabeldier tijdens een wandeling of fietstocht?

Wat ons hier gelukkig maakt
Het waas van een rijke geschiedenis. De wolken. Altijd als ik terugkom ontdek ik weer iets nieuws. Het is hier mysterieus. Een plek om na te denken. De horizon. Natuur en cultuur.

Oneindige inspiratie
De geluksplek ligt bij de bank, voorbij het vissershuisje aan de watermolen. Concentreer je op je vijf zintuigen. Volg de aangeduide adbijwandeling (1 km). Bedenk of vertel onderweg een sprookje, een fabel of een verhaal.

Op de plaats van de in vlammen opgegane abdijkerk staat nu een groot kunstwerk. Stap hier het oneindige geluk binnen. Wat voel je precies? Tot wat inspireert dit gevoel je? De eenhoorn stond als symbool van kracht en dapperheid op familiewapens. Welk dier zou jij op je persoonlijke familiewapen zetten? Wat zegt dat over jou en je familiegevoel?

Nog meer geluk
Bezoek het belevingscentrum met audiogids en kuier door de fraaie kruiden- en inspiratietuin (toegang te betalen). In de tuin worden ook speciale workshops over geluk gegeven. Hierover vind je meer informatie aan de balie.

Gouden gelukstip
Er zijn twee extra gouden gelukstips. Haal er eentje bij de Clavis Conceptwinkel of eentje bij het onthaal van Abdijsite Herkenrode (over de kruiden-en inspiratietuin).

Abdijmolen
De abdijmolen maakte deel uit van de ambachtelijke zone van de abdij met ook een bakkerij, een brouwerij, een huidevetterij en een aantal werkateliers met verblijven voor het dienstpersoneel. Zo konden de cistenciënzerinnen zelf in hun behoeften voorzien.

We slingeren tussen alle gebouwen en door het mooie weer komen de foto's ook goed uit.

Vissershuisje
Begin 2000 werden de eerste stappen gezet om dit vervallen molenaarshuisje een nieuwe toekomst te geven. De VDAB, de Stad Hasselt, Erfgoed Vlaanderen en de Afdeling Natuur van de Vlaamse Gemeenschap werkten samen een inspirerend project uit: de reconstructie van het oude huisje en het naastgelegen bruggetje.

Het doel: tientallen cursisten op een echte werf een opleiding geven in ruwbouw- en afwerkingstechnieken.

Na vijf jaar is de missie succesvol afgerond. Het vissershuisje biedt nu onderdak aan de diensten van de vzw Herkenrode.

Later zullen de arbeiders van de kruidentuinen er een onderkomen in vinden.

Sacramentskapel
De sacramentskapel dateert van 1661. Deze datum is zichtbaar op het wapenschild van abdis Anna Katherina de Lamboy op de koepel aan de binnenzijde.

En dan zijn we weer bij de auto. Wat een schitterende wandeling. Op een plaats waar je dit helemaal niet zou verwachten. We verwachten in dit gebied nog een paar meer wandelingen uit te gaan zetten.

Voldaan keren we weer terug naar huis. Onze hond moe in zijn mandje achterin, moe van de stevige wandeling.

Geraadpleegde websites:

• http://nl.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Herkenrode
  
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Albertkanaal
  
• http://hasel.be/kapel-van-hamelheide-goorstraat
  
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Ransuil

POI's

• Abdijmolen N50.9578 E5.2784
  
• Albertkanaal N50.9553 E5.3114
  
• Cafetaria/Terras N50.9631 E5.2779
  
• De Weijers N50.9811 E5.3294
  
• Grenssteen N50.9628 E5.3396
  
• Kapel van Hamelheide / toilet N50.9761 E5.3067
  
• Klooster Herkenrode N50.9563 E5.2815
  
• Platweyers N50.9674 E5.3407
  
• Rustgebied N50.9851 E5.3324
  
• Scramentkapel N50.9567 E5.2801
  
• Slibkuil N50.9853 E5.3344
  
• Start/finish/parkeerplaats N50.9536 E5.2806
  
• Uitkijktoren N50.9862 E5.3226
  
• Viskweek N50.9809 E5.3353
  
• Vogelkijkhut_1 N50.9653 E5.3382
  
• Vogelkijkhut_2 N50.9833 E5.3159
  
• Zonderikbeek N50.9587 E5.2754