We waren dit voorjaar te gast op de boerderij-camping Klein Kullen in Epen (Limburg). Op een paar honderd meter van de Belgische grens een ideale plaats om een schitterende wandeling te beginnen.

Voor deze wandeling zijn we naar het Belgische Kelmis gereden om de natuur ter zuiden van het Drielandenpunt bij Vaals te verkennen. We lopen een stuk langs de voormalige grens. Het gebied waar vroeger de smokkelaar probeerde om onopvallend zijn waar de grens over te smokkelen. Nu lopen we er vrij rond zonder ons druk te hoeven maken over de gendarmerie.   

Via het Drielandenpunt, waar we kort rondgekeken hebben, zijn we Duitsland ingelopen. Hier leren we dat je vroeger niet ongestoord kon rondwandelen. De bossen waren in de middeleeuwen gevaarlijker dan je nu kunt bedenken. 

Regelmatig gaat het enigzins omhoog en omlaag. Lekker glooiend zullen we het maar noemen. Met hier en daar een prachtige uitzicht, veel informatie en cultuur is dit best een leuke wandeling. En voor diegene die graag een wegkruis onderweg tegen willen komen: er staan er vele op de ze route.   

Ministaat met privileges
Het jaar 1815 was het begin van Neutraal Moresnet Doordat Nederland en Pruisen het niet eens konden worden over de opdeling van het galmeirijke (zinkerts) gebiéd is het simpelweg "geneutraliseerd" en werd het gezamenlijk beheerd.

Het slechts 350 hectare grote gebied reikte in een nagenoeg taartvormig oppervlak van het huidige drielandenpunt tot aan Kelmis. De rechte weg, die hier omlaag door het bos loopt, volgt de voormalige grenslijn. Vandaag kunt u langs deze weg nog altijd de talrijke grenspalen vinden.

In het jaar 1816 telde het ministaatje slechts 256 inwoners, echter met de ontwikkeling van de zinkgroeve en de daarmee verbonden economische opleving is veertig jaar later het aantal gestegen tot 2.500.

Dit bracht overigens een privilege mee die ergens anders was verboden. Het was toegestaan om jenever te stoken, maar uitsluitend voor eigen gebruik. Aangezien er echter te veel werd geproduceerd, en het feit dat het niet één keer in de ca. 70 restaurants/café's kon worden geconsumeerd, floreerde al snel de smokkel over de grenzen, met name in Nederland.

Kort na het einde van de galmeimijnbouw in het jaar 1895 dienen de bewoners van Neutraal Moresnet een verzoekschrift in: Als de staat zou worden opgeheven, wilden de bewoners graag aansluiting tot België.

Na de korte Duitse bezetting tijdens de Eerste Wereldoorlog is met de Verdragen van Versailles in 1919 de integratie in het Belgische Koninkrijk besloten. Meer over de spannende geschiedenis van Neutraal Moresnet biedt het Geuldalmuseum in Kelmis.

Mijn vaderland, dat zijn de grenzen
Een grenssteen markeert het Drielandenpunt, het punt waar Nederland, België en Duitsland bij elkaar komen. Dit is nog enige tijd het Vierlandenpunt geweest, omdat ook het meest noordelijke deel van het gebied van Neutraal Moresnet hier de grenzen van de andere drie landen raakte.

Deze kleine staat ontstond in 1815 toen Nederland en Pruisen het niet eens konden worden over de opdeling van dit gebied dat rijk was aan zinkerts. Daarom werd het gebied "geneutraliseerd" en onder gezamenlijk beheer geplaatst In 1919 kwam er een einde aan het bestaan van Neutraal-Moresnet De ministaat werd opgenomen in het koninkrijk België en het Vierlandenpunt werd weer een Drielandenpunt De huidige landsgrenzen zijn hier aan stalen banden in de grond te herkennen.

Iets verderop op het platform met de drie grensstenen, bevindt zich het hoogste punt van Nederland met een hoogte van 322,5 meter boven NAP.

Het is een gewone doordeweekse dag met fris bewolkt weer. Op het hoogste punt van Nederland is weinig te beleven en is het vrij rustig. We eten even een broodje op een bankje en kijken wat rond.

Vaalserberg
De Vaalserberg is een heuvel in de Nederlandse gemeente Vaals met een hoogte van 322,7 meter boven NAP. De heuvel ligt in het zuidelijkste deel van Nederland, in Zuid-Limburg bij het dorp Vaals. Vlak bij de top van de berg ligt het Drielandenpunt, waar Nederland, België en Duitsland aan elkaar grenzen. De top van de Vaalserberg is het hoogste punt van Europees Nederland. Vlakbij staan twee uitkijktorens; aan de Nederlandse kant de Wilhelminatoren en aan de Belgische kant de Koning Boudewijntoren.

Bij de Vaalserberg staat ook de Wilhelminatoren en ligt het Labyrint Drielandenpunt. Ongeveer 50 meter verderop gaat de Gemmenicherspoortunnel door de Vaalserberg.

Op 10 oktober 2010 verloor de Vaalserberg de status van hoogste 'berg' op Nederlands grondgebied door de nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden die werden ingevoerd. Saba werd een bijzondere Nederlandse gemeente en Mount Scenery met 887 meter de hoogste berg op Nederlands grondgebied.

Omdat het weer niet al te fraai is slaan we de toren over. Met zonnig en helder weer moet het uitzicht zeer fraai zijn.

Boudewijntoren
De Koning Boudewijntoren of Boudewijntoren is een 50 meter hoge toren gelegen aan het Belgische deel van het Drielandenpunt. De toren is bedoeld om toeristen boven de bomen over de Vaalserberg en de gehele omgeving uit te laten kijken.

In 1970 werd de 33 meter hoge Boudewijntoren gebouwd op Belgisch grondgebied nabij het Drielandenpunt. Ze werd geconstrueerd uit twee voormalige Franse radarstations. In 1993 werd dit bouwwerk afgebroken, er kwam een nieuwe toren met een hoogte van 50 meter en een glazen lift.

Als we vanaf het Drielanden weglopen moeten we een klein stukje over een mountainbike route. Goed uitkijken is het devies.

In Duitsland komen we al snel het bord van de GrensRouten tegen. We lopen een klein stukje over deze route.

Welkom op de GrensRouten
Of u nu wandelt door het open heggenlandschap in Oost-België, langs de oude beuken aan de historische "tandgraben" (oude aardewal op de grens), door het prachtige Geuldal of over de heuvels in het Limburgse Heuvelland - u kunt hier uw grenzen verleggen! De centrale as van het wandelnetwerk heeft een lengte van bijna 30 kilometer en loopt van Raeren (B) via het Drielandenpunt tot aan Orsbach (D). Daarbij volgt deze as de loop van de Belgisch-Duitse grens en de Nederlands-Duitse grens. Op de hieraan aangesloten rondwandelingen maakt u spannende tochten door drie landen.

Ook in Duitsland komen we veel informatieborden tegen. Gelukkig staat het verhaal hier te lezen in verschillende talen waaronder het vertrouwde Nederlands.

Als we in de verte een groot bos zien liggen weten we nog niet dat we een half uurtje later over het pad lopen dat zo het bos in loopt. Het is een fraaie omgeving met mooie vergezichten. Nu nog een zonnetje. 

Zwaar kerkbezoek
Wie volgens de leer van Luther leefde, had het in de 17e en 18e eeuw niet gemakkelijk. In de door de katholieken gedomineerde grensregio werden protestanten voortdurend onderdrukt.

Geen wonder, het gehele gebied stond immers onder invloed van de Spaanse - streng katholieke - Kroon. Adellijke en hooggeplaatste burgers dienden verzoekschriften in om vrijheid van religie te realiseren, maar zonder succes.

Dit was de tijd waarin protestante werden uitgescholden voor Geuzen (Fr. "gueux" = bedelaar). Uiteindelijk wisten de Nederlanders na de Tachtigjarige Oorlog (1568 -1648) de Spaanse heerschappij van zich af te schudden en konden de protestantse geloofsgemeenschappen hun geloof op Nederlands grondgebied vrijelijk belijden. Vaals werd een toevluchtsoord waar protestanten uit Aken, Burtscheid en Eupen elke zondag naar de kerk gingen.

In 1750 telde het dorpje Vaals slechts twaalf huizen met overwegend katholieke inwoners en maar liefst vier protestantse kerken. Hier op de Geuzenroute kunt u de kerkgang ervaren die de Frans-Waalse gemeenschap uit Eupen ondernam: een steelse, onherbergzame route van vier uur via Kelmis door het Preuswal naar de "Franse keresch" in Vaals.

We komen in een bos met donkere paden die langs oude knotwilgen gaan. Even laten lezen we de geschiedenis en kennen we het verhaal achter de wallen die we hier en daar zien liggen. Een apart stukje natuur.  

Schimmen van het verleden
Tot hier en niet verder! Wie hier in de zeventiende eeuw het bos in wilde, had het moeilijk. Ten tijde van het Rijk van Aken voorkwam de Innerer Landgraben dat mensen in de omgeving zonder toestemming hun vee in het woud lieten grazen en hield deze groene beschermingswal landlopers, roversbendes en houtdieven buiten.

De Innerer Landgraben was een 'landweer' die bestond uit twee diepe geulen aan beide zijden van een vier meter hoge hoofdwal, met daarop een dichte beukenhaag.

Door regelmatig snoeien groeide deze haag uit tot een vrijwel ondoordringbaar scherm, dat het bos en het landschap erom heen van elkaar scheidde.

Toen het Rijnland vanaf 1792 bezet werd door de troepen van Napoleon kwam er een einde aan het Rijk van Aken en raakte de Landgraben in onbruik.

Met uitzondering van de boswachters, die hier nog regelmatig hout snoeiden voor brandhout, voerde niemand meer onderhoud uit aan de verdedigingswal. Verschillende bomen gingen dood en de haag met zijn dicht tegen elkaar aangegroeide bomen kreeg steeds méér gaten.

De knotbomen die we nu bij de Landgraben zien, zijn de laatste getuigen van het effect van vele eeuwen snoeien. Omdat zij de snoeiwonden steeds weer met wondweefsel moesten afsluiten, ontstond in de loop der jaren het typische knotuiterlijk met dikke woekeringen op de stammen.

Maar ongeacht hoe bizar deze bomen nu ogen, zonder menselijk ingrijpen waren ze al lang dood geweest Het snoeien houdt de bomen jong. Waar de meeste haagbeuken normaal gesproken hoogstens 200 jaar oud worden, staan de oudste bomen hier vermoedelijk al 500 jaar!

Onderweg komen we nog veel meer tegen. Leuke paadjes, prachtige vergezichten, een beetje heuvel op - heuvel af, verschillende kruisen en 2 hoge communicatie torens. Hier lezen we de waarschuwing dat er in de winter sneeuw en ijs naar beneden kan komen.

Dan komen we een bordje tegen met Königreich Belgien. We komen weer in de buurt van de parkeerplaats. Zo sluiten we een leuke en leerzame wandeling af en rijden weer terug naar de camping om lekker een avond in de caravan te lezen. Het leven is vurrukkelijk.

Geraadpleegde websites:

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Vaalserberg
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Koning_Boudewijntoren

POI's

• Alterntieve Parkeerplaats N50.7513 E6.0515
  
• Boudewijntoren N50.7541 E6.0210
  
• Fernmeldeturm Kronprinzenrast (Radio Mast) N50.7474 E6.0549
  
• Grenspaal N50.7418 E6.0207
  
• Hoogste punt van Nederland N50.7547 E6.0206
  
• Kruis 1 N50.7462 E6.0387
  
• Kruis2 N50.7444 E6.0316
  
• Monument N50.7533 E6.0214
  
• Mulleklenkes (Radio Mast) N50.7456 E6.0437
  
• Start/finish/parkeerplaats N50.7293 E6.0202
  
• Uitzichtspunt 1 N50.7400 E6.0141
  
• Uitzichtspunt 2 N50.7523 E6.0495
  
• Wegkruis N50.7360 E6.0173