START/FINISH/PARKEREN N51 50.108 E5 40.684
We parkeren bij de het kasteel. Voldoende plaats. Even lopen we om het kasteel heen; we zullen het straks van binnen bekijken. Maar eerst moeten we in de ‘mood’ komen.

Het mooie kerkje, mooie woningen, een mooi dorp. We gaan onder de A50 door het bos in.

Kasteel Hernen N51 50.081 E5 40.595
De eerste vermelding van de ‘heren van Hernen’ dateert uit 1247. Een eeuw later was de heerlijkheid in bezit van het geslacht Van Driel en van 1406 tot 1646 van de familie Van Wijhe. Daarna kwam het door vererving in eigendom van diverse Zuid-Nederlandse families.

Het kasteel is sinds de 17e eeuw niet meer bewoond en is ook nooit belegerd. Mede daardoor is er weinig aan verbouwd, en is het goed bewaard gebleven. De woontoren is in de 18e eeuw ingestort. Het beschikt als enige kasteel in Nederland over overdekte weergangen.

De laatste eigenaar (1883) was mevrouw A.M. Metelerkamp van Bronkhorst den Tex. Haar dochter schonk kasteel Hernen met de omringende tuin in 1940 aan Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, die dat jaar ook is opgericht. Het kasteel is tussen 1942-1957 grondig gerestaureerd.

In de tijd daarna werden ook het Hernense Bos en het terrein achter het kasteel, eigendom van de stichting. Eind jaren zestig deed het kasteel dienst als filmlocatie voor de bekende tv-serie Floris. Zie https://www.glk.nl

Brandrode runderen N51 50.102 E5 40.643
De weilanden rond het kasteel herinneren aan de vroegere parkaanleg, zoals die bij de restauratie door Otto Schultz in 1915 tot stand kwam. Ook in de lanen, boomgroepen en de twee evenwijdige lange waterpartijen herkent u de strakke parkaanleg van vroeger.
Van april tot oktober begrazen brandrode runderen de weilanden.

In de 19e eeuw werden deze runderen veel gehouden in het oostelijke Rivierengebied. Begin 2001 waren er nog amper honderd geregistreerde brandrode runderen over in Nederland.

Hernen N51 50.045 E5 40.929
Hernen is een kerkdorp in de gemeente Wijchen, in Gelderland. In 2012 telde het dorp (inclusief de verspreide bebouwing rond het dorp) 850 inwoners. De zelfstandige gemeente Hernen werd op 1 januari 1818 opgeheven en bij de gemeente Bergharen gevoegd.

De autosnelweg A50 loopt vlak langs het dorp. Het dorp heeft een bosrijke omgeving. Deze bossen liggen op oude rivierduinen van de rivier de Maas.

Sint Judocuskerk N51 50.071 E5 40.756
Sint Judocuskerk is van architect P. Th. Stornebrink en gebouwd in 1891-1892, als driebeukige neoromaanse pseudobasiliek Een pseudobasiliek is een kerkgebouw dat, naast het middenschip, twee lagere zijbeuken heeft.

Bij een basiliek wordt dit hoogteverschil overbrugd door een verticale muur met ramen, waardoor licht kan vallen. Dit heet een lichtbeuk. Bij een pseudobasiliek lopen de daken van de zijbeuken zo hoog op dat er voor vensters geen plaats is. In extreme gevallen loopt het dak van de zijbeuken over in dat van de middenbeuk.

Een basiliek, basilica, kan ook een door de paus verleende eretitel zijn voor een bijzondere kerk. Denk daarbij aan een bedevaartskerk – zoals de basiliek van Scherpenheuvel, die een koepelkerk is en dus niet voldoet aan de hierboven beschreven architectonische bouw van een basiliek

Autosnelweg A50 N51 49.953 E5 41.093
De snelweg A50 tussen Eindhoven en Emmeloord is 151 km lang. Voorheen liep de snelweg door tot Joure, en was daarmee de langste snelweg in Nederland. Het deel tussen Emmeloord en Joure is nu deel van de A6; nog slechts de hectometerpaaltjes herinneren daaraan.

Het wegvak Oss - Hattemerbroek begint op knooppunt Paalgraven (bij Oss) en eindigt op knooppunt Hattemerbroek (bij Zwolle). Bij Ravenstein steekt de A50 de Maas over. Na de oversteek ligt knooppunt Bankhoef en gaat de A50 verder naar knooppunt Ewijk.

Op knooppunt Ewijk begint een gedeelte van de A50 dat lang bekend stond als flessenhals. Het gedeelte tussen knooppunt Ewijk (bij Nijmegen) en knooppunt Grijsoord (bij Arnhem) is 'slechts' 22 kilometer, kruist drie snelwegen (A12, A15, en A73) en twee rivieren (Nederrijn en Waal).

Zandrug N51 49.785 E5 41.432
De hele wandeling ligt op een zandrug die hoger ligt dan het omringende polderland van Maas-Waal. Het zijn stuif- of rivierduinen. In het Land van Maas en Waal zijn ca.10.000 v.Chr. (laat-Pleistoceen) op een ondergrond van rivierleem stuifduinen ontstaan. De bron van het zand is de vlechtende Maas. Vooral gedurende de wintermaanden werden grote hoeveelheden zand voornamelijk door westelijke winden door het Maasdal en over de oostelijke oever gewaaid.

Later is veel van dit zand opnieuw verstoven tot hogere duinen, zoals bij Hernen en Bergharen. Onder invloed van overexploitatie van de vegetatie is aan het eind van de Middeleeuwen een deel van de rivierduinen weer gaan stuiven. Het ven links van de Hernense molen is waarschijnlijk op die manier ontstaan, omdat zand in een droge periode wegstoof tot onder de grondwaterspiegel. Zie http://natuurkaart.nl/gebied/651

Molenhuis N51 49.710 E5 41.604
Het Molenhuis en het bakhuis behoren van oudsher tot het molencomplex. Tot 1940 werd het brood in het dicht bij de molen gelegen bakhuis gebakken.

Daarna was het molenhuis ingericht als broodbakkerij voor Hernen en Leur en werd het graan opgeslagen in het bakhuis.

Het molenhuis was tevens woonhuis van de molenaar. De ovens werden gestookt met het hakhout dat in grote hoeveelheden rondom de molen groeide. Tegenwoordig is het huis particulier bewoond.

Hernense Molen N51 49.696 E5 41.613
Deze in 1745 gebouwde molen is een beltkorenmolen. Normaal gesproken werd altijd eerst de belt (de berg) aangelegd en vervolgens de molen gebouwd. Hier is het anders gegaan. Er was al een geschikt rivierduin en daar is de molen op gebouwd. Op een berg vangt een molen meer wind.

In de periode 1998-2001 heeft Geldersch Landschap de molen grondig gerestaureerd. Rechts is te zien dat de bomen laag worden gehouden, zodat de molenwieken voldoende wind kunnen vangen. De roeden van de molen zijn 23,50 meter lang en zijn voorzien van het oudhollands hekwerk met zeilen. De inrichting bestaat uit twee koppels maalstenen.

Hernense Meer N51 49.633 E5 41.741
Links ligt het Hernense Meer. Dit meer is het restant van een zijmeander van de Rijn (Waal). Het meer is rijk aan vis. Vroeger hadden de heren van Hernen hier het visrecht.

U treft hier vele watervogels aan, zoals grauwe gans, Canadagans, nijlgans, fuut, meerkoet en waterhoen.

Meerenburgh N51 49.605 E5 41.943
Voor u ligt boerderij de Meerenburgh. Deze boerderij dateert uit de 18de eeuw. Het vee huisde op de deel. Later is aan de achterzijde nog een deel aangebouwd als een soort bejaardenwoning voor de oude boer en boerin. De hoeve heeft ook verschillende andere functies gehad en is herbouwd na een brand in 1984.

Sinds augustus 2009 wordt op particulier initiatiefzorg, wonen en dienstverlening geboden voor senioren met een zorgbehoefte en die niet langer zelfstandig kunnen of willen wonen. In deze grote woonboerderij zijn acht zorgstudio's gerealiseerd.

Landgoed Heerlijkheid Leur N51 49.434 E5 41.913
In het hart van het Land van Maas en Waal ligt de Heerlijkheid Leur, een landgoed dat al sinds 1748 in particulier bezit is.

Langs de zwierige landwegen staan oude lindebomen, de weilanden staan vol kruiden en klaver en in de bossen hoor je de specht en de koekoek. Iemand schreef ooit eens: “De wereld heeft er zijn pas vertraagd …. “.

Deze oase van rust en gemoedelijkheid is een prachtige plek om te wandelen, te genieten van de oude bomen langs de lanen en monumentale gebouwen. Zie http://www.heerlijkheidleur.nl

Heerlijkheid N51 49.434 E5 41.913
In de Vroege Middeleeuwen slaagden enkele adellijke grondbezitters erin om steeds meer politieke, economische en juridische macht te verwerven.

Ze noemden zich 'heer' en hun gebied heette daarom 'heerlijkheid'. De heer woonde in een kasteel, van waaruit hij zijn gebied bestuurde en beschermde.

Zo'n heerlijkheid bestond vooral uit een hoeveelheid rechten, zoals het recht om orde te handhaven, rechtspraak toe te passen en belasting te innen. Ook het jachtrecht, visrecht en molenrecht hoorden daarbij.

Vaak waren de heren alleen verantwoording verschuldigd aan de koning of de keizer, dus niet aan een hertog of graaf.

Boerderij De Merwerd N51 49.387 E5 41.929
Aan de linkerzijde ziet u boerderij De Merwerd, die van oorsprong dateert uit de 16de eeuw. Op het oude boerenerf staan een karnmolen, een bakhuis en een vijfroedige schuurberg. De hooiberg is de meest zuidelijke van zijn soort in Nederland.

Kerkenpad N51 49.304 E5 41.861
Overal in het land worden tegenwoordig pogingen ondernomen om historische kerkenpaden in ere te herstellen. Dit is zo’n recentelijk hersteld kerkenpad, het loopt van het Huis te Leur naar de kerk. We gaan over het bruggetje over het riviertje de Elst.

Deze oeroude waterloop voedt zowel de kasteelgracht van kasteel Wijchen als die van kasteel Hernen. Kerkenpaden werden met name ‘s zondags gebruikt om vanuit buurtschap en boerderij te voet naar de kerk te gaan. In de loop der tijd zijn veel kerkenpaden, mede door ruilverkaveling, verdwenen.
Zie http://bezoekleur.nl

Aberdeen Angus N51 49.240 E5 41.680
De Aberdeen Angus is in de 19de eeuw ontstaan uit hoornloze Schotse veeslagen als het Glenvee,de Polled, de gehoornde Aberdeenshire en de Forfarshire. Het oorspronkelijke fokgebied ligt in Oost-Schotland tussen de Noordzeekust en het Hoogland.

Vaarzen werpen hun eerste kalf op 27 tot 30 maanden. De tussenkalftijd is 369 dagen. Opvallend zijn de geringe geboortegewichten van de kalveren, waardoor hulp bij geboorte bijna nooit nodig is.

Het korte haarkleed van de Angus is eenkleurig zwart. Soms kleurt er een rode gloed over de punten van de lange winterharen. De zwarte kleur is dominant, maar af en toe komen ook rode kalveren voor. Huid, slijmvlies en klauwen zijn zwart gepigmenteerd.
Koeien bereiken een schofthoogte van 120 centimeter en wegen zo’n 500 kilo. Stieren worden 10 centimeter groter en kunnen tot 800 kilo wegen. Zie http://www.heerlijkheidleur.nl

Kerk en Motte Leur N51 49.134 E5 41.704
Een eindje verder ligt het gehucht Leur, met een prachtige kerk uit de 13e/14e eeuw. Heel bijzonder zijn enkele originele muurschilderingen uit de 15e/16e eeuw.
Naast de kerk staat een geheimzinnige heuvel. Waarschijnlijk is het motte, een kunstmatig opgeworpen heuvel waar een achtkantige houten burcht op stond.

Een motte is een van de vroegste kasteeltypes en werden gebouwd tussen 950 en 1250. Ze waren bedoeld om controle te houden over een gebied of een riddergoed te verdedigen. Mogelijk is deze motte aangelegd in de 11e eeuw, in opdracht van de aartsbisschop van Keulen. Later is de zes meter hoge heuvel gebruikt als vliedberg, een vluchtplek voor bevolking en vee tijdens overstromingen.

Boerderij ’t Hof N51 49.082 E5 41.608
We kunnen pauzeren in de Vlaamse schuur van de VVV. Interessant, maar een echt terras ligt iets verder bij Restaurant De Leurse Hof. Ontstaan uit boerderij ’t Hof.

Op deze plek stond eerder een 18de-eeuwse boerderij, geïnspireerd op het boerderij van de Zuidhollandse eilanden. Het diende als rentmeesterhuis van de Heerlijkheid Leur. In 1927 is deze boerderij afgebrand en herbouwd met een in “Gelderse stijl” gezwenkte topgevel. De Leurse Hof is altijd een pleisterplaats gebleven voor fietsers en wandelaars. Zie http://deleursehof.nl

Na de Pauze keren we terug. Deels zal het over dezelfde wegen gaan, maar dan toch anders. We weten nu meer over dit landgoed en kijken er met andere ogen naar. Het is meer genieten en we gaan ook meer door het bos.

Vooral voorbij de Molen krijgen we unieke doorkijkjes met de bloeiende hei op de voorgrand en de molen spiegelend in het water van het ven. Prachtig!

Na het tunneltje kiezen we voor een andere weg terug door het dorp. Toch verrassend mooi.

Huis te Leur N51 49.455 E5 41.987
We passeren nu het Huis te Leur. Dit is in 1778 gebouwd in opdracht van Christaan W.H.E. baron van Balveren. De neoclassicistische bouwstijl is karakteristiek voor de laatste helft van de 18de eeuw.

Het landgoed De Heerlijkheid Leur telt ruim 250 hectare en is nog altijd in bezit van een adellijke familie. Door vererving is het huis te Leur in handen van de familie Van Verschuer gekomen. Deze familie heeft het in 1929 hersteld. Het huis wordt nog steeds door hen bewoond.

Leurse Bos N51 49.477 E5 42.236
Dit parkbos met een grote verscheidenheid aan bomen is grotendeels aangelegd in de 18de eeuw. Kenmerkend voor die periode is de strakke formele classicistische en symmetrische Franse stijl.

In de loop van de 19de eeuw breidde de familie Van Balveren het park verder uit. Inmiddels was de meer natuurlijke en romantische Engelse landschapsstijl in de mode geraakt. Slingerende lanen, boomgroepen, verrassende doorkijkjes, waterpartijen en open weidegronden zijn karakteristiek voor deze stijl.

Als een van de weinige heeft Leur haar karakter als landgoed kunnen bewaren. Leur hoorde in de Middeleeuwen tot het aartsbisdom Keulen.

In 1311 kwam Leur in het bezit van Cisterciënzer monniken, die de woeste grond ontgonnen en het geschikt maakte voor de landbouw.

Eind 18e eeuw is een landgoed aangelegd met park in romantische landschapsstijl.

Elzenbroekbos N51 49.656 E5 42.020
Rechts voor de V-splitsing (van Balverenlaan/Meerenburg) ziet u een perceel met elzenbroekbos. Dit is een vrij zeldzaam stukje bos. Kenmerkende soorten zijn de els, dotterbloem en diverse zeggesoorten. Periodiek staan de bomen met hun voeten in het water.

Om dit bos in stand te kunnen houden worden de bomen om de ca. 12 jaar kort bij de grond afgezaagd, waarna ze weer uitlopen met nieuwe stammen. De els is een dankbare winterboom. Zaadzoekende mezen en sijsjes zijn dol op de elzenpropjes die lang blijven hangen.

Hernense Ven N51 49.829 E5 41.553
Het ven achter de Hernense Molen is waarschijnlijk ontstaan doordat de wind het zand uit een laagte heeft weggestoven. Op de ondoorlatende ondergrond bleef het water staan en zo ontstond het Hernens Ven.

Het ven is uitgebaggerd omdat het dichtgroeide en is nu rijk aan vissen en amfibieën.

In het water groeien waterlelie, gele plomp en gedoornd hoornblad. In de rietzoomstaat waterzuring, de grote watereppe, gele lis, kattenstaart en watermunt.

Hernensch Bosch N51 49.910 E5 41.446
Beukenlaan. U wandelt nu in een fraaie beukenlaan. Deze laan is van grote waarde; de holtes in de bomen bieden een overnachtingsplaats aan vleermuizen, holenduiven en diverse soorten spechten.

Het bos wordt verder gedomineerd door eikenhakhout en grove den. Al in 1368 wer dir bos vernoemd als onderdeel van de Heerlijkheid Hernen.

Zo komen we op het parkeerterrein terug. We zien het kasteel en we hebben nog tijd. Dus gaan we naar binnen. Pas dan blijkt dat we niet zoveel tijd hadden als we nodig zouden hebben.

Het is dus raadzaam om vroeg aan deze wandeling te beginnen.

Veel plezier.

Startpunt

• START/FINISH/PARKEREN Kasteel Hernen N51 50.108 E5 40.684

• www.wikipedia.nl
• https://www.glk.nl/landschap-kastelen/locatie?locatie=12
• http://natuurkaart.nl/gebied/651/
• http://www.heerlijkheidleur.nl/index.php/over-de-heerlijkheid
• http://bezoekleur.nl/wp-content/uploads/2014/02/Leur-en-Hernense-bos.pdf
• http://www.heerlijkheidleur.nl/index.php/het-ras
• http://deleursehof.nl

POI’s

• Kasteel Hernen N51 50.081 E5 40.595
  
• Brandrode runderen N51 50.102 E5 40.643
  
• Hernen N51 50.045 E5 40.929
  
• Sint Judocuskerk N51 50.071 E5 40.756
  
• Autosnelweg A50 N51 49.953 E5 41.093
  
• Zandrug N51 49.785 E5 41.432
  
• Molenhuis. N51 49.710 E5 41.604
  
• Hernense Molen N51 49.696 E5 41.613
  
• Hernense Meer N51 49.633 E5 41.741
  
• Meerenburgh N51 49.605 E5 41.943
  
• Landgoed Heerlijkheid Leur N51 49.434 E5 41.913
  
• Heerlijkheid N51 49.434 E5 41.913
  
• Boerderij De Merwerd N51 49.387 E5 41.929
  
• Kerkenpad N51 49.304 E5 41.861
  
• Aberdeen Angus N51 49.240 E5 41.680
  
• Kerk en Motte Leur N51 49.134 E5 41.704
  
• Boerderij ’t Hof N51 49.082 E5 41.608
  
• Huis te Leur N51 49.455 E5 41.987
  
• Leurse Bos N51 49.477 E5 42.236
  
• Elzenbroekbos N51 49.656 E5 42.020
  
• Hernense Ven N51 49.829 E5 41.553
  
• Hernensch Bosch N51 49.910 E5 41.446