Het is de eerste echte lentedag van het jaar 2017. We besluiten er op uit te trekken richting Bunnik voor een bezoek aan Amelisweerd. Vanuit de jeugd bekend van de protesten en de mensen die zich met kettingen vastketenden aan bomen. 

Het goede weer trekt meer mensen naar buiten. Lopen, rennend, op de fiets of met de auto. Het is overal op deze wandeling een drukte van jewelste. De terrassen zitten om half 11 al vol en overal staan rijen. De wandeling maakt alles meer dan goed want zelden kom je zoveel afwisseling tegen op 1 wandeling. Doordeweeks zal het hier een heel stuk rustiger zijn, maar ja, dan zitten wij ook op het werk, zoals vele anderen.

De hond ging vandaag ook mee. Maar als die fietsende, wandelende en rennende mensen bij elkaar maakt het voor een hond best een beetje onrustig.  

Omdat we op tijd zijn is er nog voldoende parkeerplaats. Later op de dag stond alles behoorlijk vol. 

Tuin Oud-Amelisweerd
Her-inrichten en terugbrengen historische elementen Start: najaar 2014. De gemeente werkt de komende jaren op grond van een Toekomstvisie aan het herstel en extra onderhoud van de landgoederen. Het versterken van de cultuurhistorische, de ecologische en de recreatieve waarden van de landgoederen staat daarbij centraal.

Historie
De tuin van Oud-Amelisweerd is een bijzondere plek die is ontstaan in de loop van 7 eeuwen. Het heeft een oppervlakte van bijna één hectare en is omgeven door water. De eerste bebouwing dateert uit de 13e eeuw.

De sfeer van de tuin wordt gedomineerd door het landhuis en de doorgaande weg tussen de Koningslaan en Dwarslaan. Kenmerkend is de strenge classicistische stijl, die door Baron Gerard Godard Taets van Amerongen rond 1760 werd geïntroduceerd.

Historische elementen
De historie van de plek is door het classicistisch huis en de monumentale bomen voor iedere bezoeker nog goed zichtbaar.

Andere cultuurhistorische elementen, zoals de grachten, het plein aan de noordzijde en de uitkijkheuvel, zijn verwerkt in het nieuwe ontwerp van de tuin.

Streefbeeld
Het bureau Copijn heeft in opdracht van de gemeente Utrecht een ontwerp gemaakt voor de tuin Oud Amelisweerd.

In het ontwerp is rekening gehouden met een toename in bezoekers en verandering in verkeersdrukte. Daarnaast sluit het ontwerp goed aan bij de nieuwe functies van het landhuis.

Werkzaamheden
In het najaar van 2014 staat de uitvoering van de werkzaamheden aan de tuin gepland. De werkzaamheden duren 8 tot 12 weken. Gedurende deze periode wordt er gewerkt aan.

• de aanleg van paden en nieuwe terrasverharding 
• aanleggen van nieuwe gazons
• aanbrengen van nieuw meubilair    
• vervangen van verharding doorgaande weg
• planten van bomen, sierbeplanting en hagen 
• aanbrengen van beschoeiing langs de grachten

Het nieuwe plein
In het noorden van de tuin komt een pleinachtig gedeelte dat dienst doet als entree voor het museum. Dit is het hart van de tuin. Een plek om te zitten, met zicht op het landhuis en een bijzonder beplantingselement in het midden.

Koetshuis en Veldkeuken 
Het koetshuis en de Veldkeuken kenmerken de oostzijde van de tuin. Naast de Veldkeuken komt een groot terras met uitzicht op het water en de brug. Een gezellige plek, met een informele en welkome sfeer.

Amelisweerd
Amelisweerd is een landgoed in de gemeente Bunnik, ten oosten van de stad Utrecht. Het landgoed ligt aan de Kromme Rijn tussen Utrecht en Bunnik en grenst aan het landgoed Rhijnauwen.

Amelisweerd wordt indirect voor het eerst genoemd in 1224 met de vermelding van Amelis de Insula, wat de Latijnse variant is van Amelis uit de Weerd. Vermoedelijk had deze Amelis een waard langs de Kromme Rijn in leen van de proosdij van Oudmunster te Utrecht en is hieraan de naam ontleend.

Later werd het landgoed in drieën gedeeld. Twee delen vormen het huidige Oud-Amelisweerd; het derde deel vormt Nieuw-Amelisweerd.

Oud-Amelisweerd
Oud-Amelisweerd werd in 1537 erkend als ridderhofstad. In 1761 kreeg baron Gerard Godard Taets van Amerongen het landgoed in leen van zijn vader.

Taets van Amerongen liet een brug over de Kromme Rijn aanleggen en herstructureerde het landgoed tot een park met uitgebreide tuinen. Deze structuur is tegenwoordig nog terug te vinden in het landgoed.

In 1770 bouwde hij het landhuis Oud-Amelisweerd als zomerverblijf. Het huis werd omringd door een parklandschap dat is aangelegd in de geest van de Verlichting.

Nieuw-Amelisweerd
Rond het jaar 1380 volgt een eerste vermelding als ridderhofstad Groenewoude. Nieuw-Amelisweerd werd in 1538 opnieuw bevestigd als ridderhofstad.

Koninklijke residentie
Van 1808 tot 1810 was heel Amelisweerd in het bezit van koning Lodewijk Napoleon Bonaparte. De koning was van plan van het landgoed de koninklijke residentie te maken. Zelf zou hij op Oud-Amelisweerd gaan wonen terwijl zijn beveiliging op Nieuw-Amelisweerd werd ondergebracht. Uiteindelijk bracht hij slechts acht dagen door in het landhuis.

Ook de volgende eigenaren, Paulus Wilhelmus Bosch van Drakenstein en zijn erfgenamen bewoonden het landhuis slechts zelden. Daardoor behield het landhuis zijn oorspronkelijke staat, met onder andere uniek 18e-eeuws Chinees behang op de bel-etage.

Gemeentelijk bezit
In 1951 kwam het landgoed Oud-Amelisweerd in handen van de gemeente Utrecht. Zij kocht het landgoed, inclusief de pachtboerderijen Zonnewijzer en Willegenburg van de familie Bosch van Drakenstein. De gemeente kreeg in 1963 ook Nieuw-Amelisweerd in haar bezit.

Een groep krakers kraakte het landhuis Nieuw-Amelisweerd in 1971. In 1984 is het landgoed gerestaureerd door architect E.J. Hoogenberk op initiatief van de oorspronkelijke krakers. Het huis telt 17 woonappartementen en is niet toegankelijk voor bezichtiging.

Museum
Landgoed Oud-Amelisweerd wordt beheerd door Museum Oud Amelisweerd. Het ensemble van landhuis, koetshuis en tuin behoort tot de top-100 van rijksmonumenten in Nederland.

Het museum toont drie collecties: de breedste en grootste collectie werken van de kunstenaar Armando, de historische buitenplaats Oud Amelisweerd en unieke Chinese en andere historische behangsels.

De protesten zijn al lang geleden. Toch is Amelisweerd altijd verbonden met deze protesten tegen de aanleg van de A27. Vandaag is het landgoed een oase van rust waar wandelaars en hardlopers lekker vooruit kunnen.  

Protesten Amelisweerd
Plannen voor aanleg van de snelweg A27 door het landgoed leidden tot jarenlange protesten en gerechtelijke procedures. In oktober 1978 vond een grote demonstratie plaats.

Uiteindelijk moest in 1982 de Tweede Kamer erover beslissen. Een krappe meerderheid van 71 Kamerleden stemde voor de aanleg, 69 tegen. Een deel van Amelisweerd werd bezet door actievoerders met een tentenkamp en boomhutten, een tactiek die later werd voortgezet door GroenFront!.

Het actiekamp werd op 24 september 1982 hardhandig ontruimd door de politie en 465 bomen werden in rap tempo gekapt en omvergeduwd door bulldozers. Op datzelfde moment diende in de rechtbank nog een kort geding dat de kap moest tegenhouden.

In de rechtszaal meldde de gemeenteadvocaat dat de laatste boom inmiddels reeds gekapt was. Het kort geding werd daardoor zinloos. In 1986 werd de A27 dwars door het westelijke deel van Amelisweerd aangelegd. De protesten hebben wel weten te bereiken dat de kapbreedte voor de nieuwe weg versmald werd van 175 m tot 55 m en het tracé werd verlegd.

In 2008 zocht Rijkswaterstaat wederom naar ruimte van uitbreiding van snelwegen in de buurt van Amelisweerd. Net als in de jaren tachtig leverde dit hevige protesten op, van onder andere Groenfront en Vrienden van Amelisweerd.

In september 2012 kondigde minister Schultz van Haegen nieuwe plannen aan voor verbreding van de A27, wat wederom op tegenstand stuitte bij zowel partijen in de Tweede Kamer als bij de gemeente Utrecht. Het Bestuur Regio Utrecht en de provincie Utrecht stemden in met de plannen. Onder druk van de Tweede Kamer zegde de minister uiteindelijk toe om nogmaals te laten onderzoeken of verbreding inderdaad het beste alternatief is.

We lopen een heel stuk langs de Kromme Lijn. De hond kan even los en op wat wandelaar na komen we weinig drukte tegen. Hier heb je een prachtig uitzicht over de omgeving en natuurlijk over het water. 

De Stichtse Rijnlanden
Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zorgt voor voldoende water in de singels, grachten en sloten in en rond Utrecht Dat doen de waterschappen al ruim 700 jaar.

De Kromme en de Vaartse Rijn en later het Merwedekanaal zijn al eeuwenlang de belangrijkste "slagaders" voor de Utrechtse stadsgrachten en de Vecht De waterwegen waren transportaders en bron van drinkwater. Ook was de aanvoer van water cruciaal bij de verdediging van Utrecht en Holland, in de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

In en rond Utrecht kunt u nog steeds de sporen van het historisch waterbeheer zien: kanalen, dijken, sluizen, stuwen en inlaten. Ze vertellen over de eeuwenlange strijd van sluiswachters, generaals en dijkgraven met en tegen het water.

Maar ook het hedendaagse waterbeheer is zichtbaar: het waterschap zet elektrische gemalen, in- en uitlaten, sluizen, stuwen en meetstations in om het waterpeil op het afgesproken niveau te houden: niet te veel en niet te weinig. Zodat boeren, burgers, buitenlui en planten en dieren voldoende schoon water beschikbaar hebben om in onze laaggelegen delta te kunnen leven.

De Kromme Rijn, slagader van Utrecht
De Kromme Rijn is de slagader van Utrecht Het grootste deel van het water in de Oudegracht en de singels stroomt hier langs Amelisweerd. Normaal gesproken passeert hier ruim 7 m3 water per seconde, dat in Wijk bij Duurstede uit de Lek wordt ingelaten.

Maar als het flink regent loopt dat op tot wel 12 m3. Dan stroomt er via allerlei sloten en weteringen regenwater van de Utrechtse Heuvelrug naar beneden, naar de Kromme Rijn.

Trekschuit
Tot 1930 was de Kromme Rijn de belangrijkste transportader voor goederen en mensen tussen Wijk bij Duurstede en de markt in Utrecht.

Immers, waar nu de provinciale weg loopt, was tot die tijd slechts een modderig karrenspoor. De scheepjes werden voortgetrokken (gejaagd) door mensen. Tot 1870 duurde de tocht van Wijk naar Utrecht zo'n zes uur.

Al in 1660 was er een geregelde trekschuitverbinding van Utrecht naar Wijk bij Duurstede: elke dinsdag- en zaterdagochtend om tien uur vertrok die vanaf de Oudegracht in Utrecht Voor de ondiepe Kromme Rijn was een speciaal scheepje ontwikkeld: de Krommerijnder. Een replica vaart 's zomers vanuit Wijk bij Duurstede.

Meetpunt Amelisweerd
Bij dit meetpunt wordt continu het debiet van de Kromme Rijn gemeten: de hoeveelheid water die per seconde passeert. Dat gebeurt met behulp van geluidsgolven die onder water, tussen de gele bollen, worden uitgezonden en weer ontvangen. Uit het waterpeil en de stroomsnelheid wordt het debiet berekend. De hoogte van het debiet kan aanleiding zijn om de stand van de inlaat en stuwen in de Kromme Rijn te wijzigen, zodat er meer of juist minder water naar Utrecht stroomt.

Nieuwe Hollandse Waterlinie
In 1867 kreeg de Kromme Rijn de rol van aanvoerkanaal van water voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie en daardoor een militaire functie. In drie weken kon het gebied oostelijk en noordelijk van Utrecht onder water worden gezet, om zo de vijand tegen te houden. Het Ministerie van Oorlog liet in Wijk een 'Maatwerk' bouwen en in Cothen en Werkhoven stuwen en sluizen. Nog steeds speelt de Kromme Rijn een belangrijke rol in de aanvoer van water. Niet meer voor de oorlogsvoering, maar om de stadsgrachten van Utrecht en de Vecht van vers water te voorzien.

Hofstede Rhijnauwen
Genoemd naar het naastgelegen kasteel Rhijnauwen. De hofstede is gebouwd in de 18e een als een rietgedekt langhuisboerderij. Het rechtsgelegen bijgebouw heeft een pannendak en werd gebruikt als zomerhuis (stal). Op het erf is een hoogstam boomgaard en staan er leilinden. De boerderij ligt aan de middeleeuwse toegangsweg naar het kasteel. 

Nieuwe kansen voor de natuur: natuurvriendelijke oevers langs de Kromme Rijn
De Kromme Rijn stroomt van Wijk bij Duurstede tot aan Utrecht over een afstand van ongeveer 25 kilometer. De oevers van dit riviertje bestaan over het algemeen uit steile beschoeide oevers, die weinig levensmogelijkheden bieden voor (waterplanten, insecten, vissen en vogels.

De rivier heeft een belangrijke wateraf- en aanvoerfunktie. Door de oevers op een natuurlijke wijze in te richten kan ook de natuurfunktie een belangrijke opwaardering krijgen.

In 1995 is door het waterschap een 5 km lang riviertraject tussen Bunnik en Utrecht natuurvriendelijk ingericht. De rivier stroomt hier langs of door vier prachtige landgoederen, n.l. de Niënhof, Rhijnauwen, Oud- en Nieuw Amelisweerd. De beschoeiingspalen zijn verwijderd of afgezaagd (enkele gedeelten worden nog in 1996 verwijderd) en de oevers zijn afgegraven en van een flauwe taludhelling voorzien, al of niet met een korte of lange moerasberm.

De ontwikkeling van een gevarieerde vegetatie is hierdoor mogelijk geworden. Planten zoals gele lis, dotterbloem, zwanenbloem en riet zullen de oevers van de Kromme Rijn in bezit nemen.

Van deze groene omlijsting profiteren o.a. libellen, vlinders, kikkers, muizen, vogels en vissen. Te water geraakte zoogdieren zoals konijnen of reeën kunnen weer gemakkelijk op het droge klimmen.

Reservaat Rivierlanden
Tegenover het landgoed De Niënhof is evenwijdig aan de eigenlijke loop van de Kromme Rijn een tweede bedding (nevengeul) gegraven, waardoor 5 riviereilanden zijn ontstaan.

In de nevengeul kunnen natuurlijke rivierprocessen als sedimentatie en erosie hun gang gaan. Waterplanten kunnen zich volop ontwikkelen. Hout en waterplanten trekken vissen aan die er schuilen, voedsel zoeken en hun eieren afzetten.

Op deze wijze kart zich op, in en langs de nevengeul en de riviereilanden een nieuw natuurgebied ontwikkelen.

Na een flink stuk langs de Kromme Rijn gelopen te hebben komen we bij Fort Rijnauwen. Helaas staat er een groot hek omheen en kun je er alleen tijdens een excursie een kijkje nemen. Maar dit gemis halen we later bij Fort Vechten weer in.   

Hier loopt een gedeelte van het pad door een gebied waar in de zomer dieren grazen. Daarom mag u hier niet komen met een hond. Maar buitenom loopt een fietspad die u wel met hond mag nemen. 

Fort Rijnauwen
De Houtense Vlakte is enkele kilometers breed en ligt te hoog om volledig onder water gezet te kunnen worden. Vandaar dat dit gebied werd gezien als het meest waarschijnlijke punt van aanval op de linie. Het werd tussen 1914 en 1940 extra versterkt met infanterie- en artillerieopstellingen. 

De betonnen groepsschuilplaatsen hier in de omgeving zijn een herinnering daarvan. De dubbele rij tussen het Fort bij Rijnauwen en dat bij Vechten dateert van de mobilisatie 1914-1918.

Nabij-verdediging met flankerend vuur
Om de vijand te verhinderen het fort in te nemen, is het omgeven door een brede gracht en voorzien van zes flankbatterijen en twee kazematten in de caponniere.

De vierkante exemplaren, 'pyramides' genaamd, werden in 1939-1940 aangelegd.

De schuilplaatsen voor u zijn gebouwd tijdens de mobilisatie vanwege de Eerste Wereldoorlog; ze bieden een veilig onderkomen aan de militairen tijdens beschietingen die voorafgaan aan een stormaanval van de vijand.

De scherfvrije groepsschuilplaats is gebouwd in 1915 en biedt plaats aan 16 man. In het laatste mobilisatiejaar is een granaatvrije schuilplaats van-zwaar gewapend beton, zogenaamd "Type .1918" gebouwd, met plaats voor vier man.

De bewapening in een flankbatterij bestaat uit 15 cm houwitsers met gladde loop (kartetsvuurmonden), die de gracht bestrijken. Flankbatterijen en kazematten bestrijken zo de gehele frontzijde van het fort.

Groepsnesten
Tussen september 1939 en april 1940 werden gevechtsopstellingen, zogenaamde groepsnesten, aangelegd.

Dit gebeurde toen de forten van de Hollandse waterlinie gevechtsklaar werden gemaakt vanwege de dreiging van een mogelijk oorlog. Er werden toen ongeveer 1000 groepsnesten aangelegd, het merendeel daarvan in open terrein. Dit is een van de weinig overgebleven groepsnesten.

Een groepsnest bestaat uit een langwerpige prikkeldraadversperring loopgraaf met een verhoging ter hoogte van het maaiveld. Er kunnen elf man infanterie met geweerschutters in; dat was de grootte van een gevechtsgroep. Ze hadden lichte en zware mitrailleurs. De vorm en de omvang werden aangepast aan de terreinomstandigheden.

De meeste groepsnesten lagen dwars op de verdedigingslijn en ze hebben door de langgerekte vorm een lange vuurlijn. Aan de achterzijde was een smalle ingang. In de binnenzijde waren er houten planken, wilgentenen of zandzakken aangelegd.

Als u door dit unieke groepsnest loopt komt u verderop ook nog verschillende typen betonnen groepsschuilplaatsen tegen.

Op de illustratie is te zien hoe een groepsnest er oorspronkelijk uitzag, het wandelpad loopt er nu doorheen en het groepsnest is hier en daar wat afgevlakt.

Overigens zijn de groepsnesten nooit in gebruik geweest, de capitulatie vond al vrij snel plaats na het uitbreken van de oorlog.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is aangelegd tussen 1815 en 1885 om niet alleen Holland maar ook Utrecht te verdedigen tegen aanvallen uit het oosten. De linie is een*eten van 50 forten en ruim 900 waterbouwkundige en militaire objecten die loopt van Muiderberg tot aan deBiesbosch.

De defensieve werking van de linie is een combinatie van het hinderniseffect van onder water gezet terrein met een krachtig optreden van artillerie en infanterie. Het blauw gearceerde gebied wordt onder water gezet * (geïnundeerd). Genoeg qua waterhoogte om het doortrekken van voetvolk en paarden moeilijk te maken en te weinig om er met boten overheen te varen.

Op die plaatsen waar wegen, spoorlijnen en vaarwegen de linie kruisen en bij hogere, niet-inundeer-bare terreinstroken zijn forten en batterijen gebouwd bemand met artillerie-en infanterie om aanvallers te verhinderen via deze accessen binnen te dringen.

De steeds verder gaande wapenontwikkeling en vooral de opkomst van het vliegtuig maakt dat deze manier van verdedigen uit de tijd is geraakt.

Fort bij Rijnauwen
Grootste fort van Nederland (31,4 ha). Gebouwd in 1868-1871 en verbeterd in 1877-1885. Onderdeel van de vooruitgeschoven fortenlinie ten posten van Utrecht. Het diende, samen met het Werk aan de Hoofddijk en de forten bij Vechten en Het Hemeltje, tot het bestrijken van de Houtense Vlakte, een brede niet-inundeerbare terreinstrook aan weerskanten van de Kromme Rijn.

De inrichting in 1885 was bestemd voor een bezetting van 675 man en 100 stukken geschut. Kenmerkend voor dit fort is de toepassing van kleine uitbouwen met laag gelegen geschutkelders voor de grachtverdediging, de flankbatterijen. Aan de achterkant, de keelzijde, ligt een vijfhoekig gebouw, het reduit of laatste verdedigingspunt.

Op het binnenterrein, het ferre plein, staat een herdenkingsmonument voor verzetsstrijders die hier tijdens de Tweede Wereldoorlog werden gefusilleerd.

Waarom een ideaal natuurreservaat?
Hoewel het fort reeds snel zijn defensieve functie verloor, bleef het lang militair terrein, hermetisch gesloten, bewaakt en tamelijk geïsoleerd gelegen.

Een terrein met opgeworpen wallen en hellingen die bestaan uit verschillende grondsoorten, zowel van elders aangevoerd als afkomstig van de uitgegraven grachten. Enerzijds vruchtbare klei, anderzijds voedselarm zand. Grachten die zich vulden met schoon kwelwater én regenwater. Gemetselde gebouwen met dikke muren onder zware aarddekking.

Deze combinatie van omstandigheden, het verstrijken van ruim een halve eeuw en de rust, maken dat het Fort bij Rijnauwen nu een wijkplaats is van zeldzame flora en fauna.

Fort bij Rijnauwen is alleen toegankelijk tijdens excursies (Staatsbosbeheer) van april tot en met september of tijdens speciale evenementen.

Een typisch Nederlandse verdedigingsmethode
Water heeft vele eeuwen lang een belangrijke rot gespeeld in de Nederlandse landsverdediging. Zo werden in de Middeleeuwen kastelen, en later steden omringd door grachten. Om hele gebieden tegen aanvallers af te schermen werd vanaf het begin van de 17de eeuw gebruik gemaakt van waterlinies, die uniek zijn in de wereld.

Een waterlinie bestond uit een enkele kilometers brede strook grond, die grotendeels onder water kon worden gezet. De toegang tot de gebieden achter de linie liep over hooggelegen wegen, dijken, meren en rivieren. Deze doorgangen, in militaire taal "accessen", genaamd, werden afgesloten met verdedigingswerken en bewapende schepen.

Direct naast de natuur rond het voormalige fort is de grote stad bijna voelbaar. Waar vroeger het zichtveld leeg moest zijn om goed te kunnen mikken, staat nu de Universiteit Utrecht. Een bonte verzameling hoge gebouwen met aparte vormgeving. Een ook wel fotogeniek doorkijkje vanaf het fort. 

De Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd aangelegd "tussen 1815 en 1885 en strekte zich uit van Muiden tot de Biesbosch. Evenals de 0ude Hollandse Waterlinie uit 1672. was de Nieuwe Hollandse Waterlinie gericht legen een aanval vanuit het oosten.

De verdedigingswerken bestonden, aanvankelijk uit niet meer dan een aarden wal een met water gevulde gracht. Later werden ze voorzien van bakstenen kazernes; munitiemagazijnen en remises voor het onderbrengen van bezetting, munitie en geschut. Deze gebouwen waren bestand tegen de uitwerking van projectielen gevuld met buskruit.

De invoering van de brisantgranaat in 1885 maakte de verdedigingswerken op slag verouderd. De geschutstellingen en de bakstenen gebouwen waren niet tegen de uitwerking van zulke granaten bestand.

Toch bleef de linie in gebruik. De forten werden onderdeel van een uitgebreid stelsel van infanterie-opstellingen met kazematten en groepsschuilplaatsen van gewapend beton. Wegen werden afgesloten met tankversperringen. Het zware geschut werd in het tussenterrein opgesteld in de weilanden. Op de forten en langs de wegen zijn de, restanten van deze werken hier en daar nog zichtbaar.

De linie is driemaal in staat van verdediging gebracht, maar is nooit aangevallen. Na de Tweede Wereldoorlog heeft ze haar militaire betekenis verloren. Wat bleef, is de historische waarde.

Door het Utrechtse deel van de linie is een fietsroute uitgezet, aangegeven door borden met het opschrift "Hollandse Waterlinie Route".

Bij elk verdedigingswerk staat een informatiebord met gegevens over aanleg, bezetting en bewapening.

Armelis' Hof is midden maart nog gesloten. Vorig jaar zijn we hier ook al geweest tijdens een uitstapje van IVN-Geldrop. Een mooie hof om even doorheen te dwalen.  

Amelis' Hof
Tuinderij Amelis' Hof beheert de prachtige cultuurhistorische moestuin van Oud Amelisweerd gelegen aan de Kromme Rijn en omringd door het parkbos van landgoed Oud Amelisweerd.

Er wordt op deze één hectare oude moestuin een grote verscheidenheid aan groenten, kruiden en bloemen op biodynamische wijze geteeld waaronder oude en "vergeten" gewassen zoals sint jansuien, zilversteel en spekbonen.

Ook is er een bloempluktuin. Door de veelheid aan kleuren, geuren en vormen is de tuin een streling voor de zintuigen.

Tuinwinkel en Bloempluktuin
De verse groenten worden van mei tot november verkocht in de tuinwinkel. Openingstijden tuinwinkel & bloempluktuin (mei-nov): zaterdag 10.00-15.00 uur woensdag 13.00-17.00 uur

Verder vindt de verkoop plaats via groenteabonnementen. De afhaalpunten zijn op verschillende plekken in Utrecht en Bunnik.

Bedrijfsuitkes & Buitenlocatie
Ook voor een stoer bedrijfsuitje kunt u bij ons terecht. Zelf oogsten, koken boven een houtvuur en samen eten aan lange tafels, buiten of in de kas. De tuinderij is eveneens een uitstekende locatie voor een digitaal loze heidag, inspirerende brainstorm- en teambuildingssessies, een fuif, familiereünie of ander feestelijks.

Arbeidsintegratie en Zorgtrajecten
Het in eigen tempo werken met de handen, in de buitenlucht werkt stress verlagend; de aandacht ligt bij de handen en de zintuigen, het hoofd en het denken worden rustig, de concentratie neemt toe.

Je ervaart ruimte om je diepste drijfveren te voelen en te komen tot wat je echt wilt en ervaar je ruimte voor reflectie en mogelijkheden weer in contact te komen met wie je ook alweer was en wie je wilt zijn. Je kan aan de slag met verschillende op de tuinderij aanwezige materialen.

De geuren kleuren en vormen nodigen uit tot speelsheid, inspiratie, levenslust en lichtheid. Je gaat weer stromen. We werken samen met Stichting Wij3.o.

"De tuinderij is onze lust en leven. Wij willen een piek creëren waar het goed toeven is. Een hof waar veel aandacht en zorg Is voor de groenten en planten die er groeien, de dieren die er zijn en de mensen die er werken. Deze bezieling is voelbaar en een bron van inspiratie voor velen die op de tuinderij komen en dat is fijn."

We lopen een stukje door een weiland richting parkeerplaats waarna we eerst nog even gaan kijken bij fort Vechten. Dit pad heet heel toepasselijk het bunkerpad. 

Bunkerpad
Dit pad voert langs een aantal bunkers die in de eerste wereldoorlog (1914-1915) zijn gebouwd en later in de tweede wereldoorlog. Deze bunkers behoorden tot een stelling die de wegen en spoorlijn aan weerzijde van de forten moesten verdedigen. 

Voor de eerste wereldoorlog begon men voor het eerste om kazematten en schuilplaatsen van gewapend beton te bouwen. Voordat gewapend beton werd gebruikt werden kazematten gemaakt van Brikkenbeton of grindbeton. In de volksmond worden deze bouwsels ook wel bunkers genoemd. Maar dat is eigenlijk een Duits woord. In het Nederlands worden ze aangeduid als kazematten en groepsschuilplaatsen. 

De loopgraven die hier tijdens de eerste- en tweede wereldoorlog zijn gegraven zijn intussen dichtgemaakt en niet meer zichtbaar. De betonnen bunkers zijn een meer blijvende herinnering aan twee wereldoorlogen. 

Tijdens de wandeling over het bunkerpad komt u een aantal type bunkers tegen. Type 1916 I, 1918 I en II en mitrailleurkazematten staan hier door elkaar. 

Groepsschuilplaats
Restaurant Vroeg ligt midden tussen de twee grootste forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie: Fort.bij Rijnauwen en Fort bij Vechten. Tussen deze twee forten zijn rond de Eerste en de Tweede Wereldoorlog extra versterkingen aangebracht. Dit gebeurde door het aanleggen van loopgraven en bunkers. De officiële naam van het soort bunker dat vlak achter Vroeg ligt is groeps-schuilplaats. 

De groepsschuilplaatsen rond Vroeg zijn bijna allemaal gebouwd in de periode 1914-1918. In geval van zware vijandelijke beschietingen konden de Nederlandse soldaten zich schuilhouden in deze bouwwerken.

In 1914 zijn in Vroeg nog Nederlandse militairen ingekwartierd geweest. De openingen in de bunkers die je vanaf het terras en de parkeerplaats kunt zien zijn ingangen en dus geen schietgaten zoals vaak wordt gedacht. 

Die ingangen zitten allemaal min of meer aan dezelfde kant, namelijk de westkant. De vijand werd immers uit het oosten verwacht. Omdat ze oorspronkelijk verbonden waren door dieper gelegen loopgraven ligt een deel van de ingang nu onder de grond.

Boerderij Vroeg ligt in het voormalige schootsveld van Fort bij Vechten. In dit fort is het Nationale Waterliniecentrum gevestigd.

We gaan verder richting fort de Vechten. Hier kun je heerlijk ronddwalen en door het Waterliniemuseum dwalen. Het museum slaan we over. Met hond is dat minder handig. 

Toeristisch Overstappunt Fort bij Vechten
U bevindt zich hier bij Toeristisch Overstappunt (TOP) Fort bij Vechten. Vanaf hier kunt u wandelen, fietsen en genieten van de Kromme Rijnstreek. Het rivierenlandschap ontmoet hier de Utrechtse Heuvelrug.

Landgoederen, natuur, fruitboomgaarden, de Kromme Rijn, weilanden, cultuurhistorie en de uiterwaarden van de Lek, u vindt het allemaal op fietsafstand van de stad Utrecht. Het begint al bij Fort bij Vechten, bij Amelisweerd/Rijnauwen en Bos Nieuw Wulven. Dat is nog maar het begin, onderstaand zijn enkele bezienswaardigheden opgenomen.

Oud Amelisweerd, Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen
Oud Amelisweerd, Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen zijn historische buitenplaatsen met een rijke geschiedenis. Niet alleen de gebouwen, maar ook de historische aanleg worden door het rijk beschermd. De landgoederen zelf zijn een prachtig wandelgebied met waardevolle flora en fauna.

Bij de aanleg van Fort bij Vechten zijn overblijfselen gevonden uit de Romeinse tijd. Ruim tweeduizend jaar geleden bouwden zij hier castellum Fectio (fort ter verdediging van de noordgrens van het Romeinse Rijk, de Limes). Het fort was strategisch gelegen op de plek waar de Vecht zich afsplitste van de Rijn.

Het fort is een bezoekje meer dan waard. We dwalen rond, zoeken alle hoeken en gaten op en zien hoe groot het wel niet is. 

De Kromme Rijnstreek
De Kromme Rijnstreek is het gebied tussen Utrecht, Wijk bij Duurstede, de Utrechtse Heuvelrug en de Lek.

De streek is onderdeel van de Nationale Landschappen Rivierengebied en Nieuwe Hollandse Waterlinie. Langs de oevers van de kronkelige rivier de Kromme Rijn ligt een afwisselend agrarisch landschap, bestaande uit weilanden, fruitboomgaarden en een reeks historische nederzettingen gebouwd op de hoge gronden langs de rivier.

Voorbeelden hiervan zijn de kastelen Beverweerd en Sterkenburg en de landgoederen Amelisweerd en Sandenburg. Verder zijn hier de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie te vinden.

De naam van het gebied is afgeleid van de Kromme Rijn. De rivier stroomt vanaf Wijk bij Duurstede tot aan Utrecht waar de rivier overgaat in de Oudegracht.

Vroeger was het de rivierloop van de Nederrijn, maar door een 'lek' bij Wijk bij Duurstede verlegde de hoofdloop van de Nederrijn zich in de huidige rivier de Lek. Het moeras langs de rivier is in de middeleeuwen ontgonnen.

Deze ontginningen bepalen het huidige karakter van het gebied.

Waterliniemuseum
Op Fort bij Vechten is het Waterliniemuseum gevestigd. In het museum kom je van alles te weten over hoe water vroeger bij de verdediging van Nederland werd gebruikt

In het museumgebouw is een 50 meter lange maquette van de waterlinie. Hier kan zelf aan de kranen gedraaid worden om het land onder water te zetten. Fort bij Vechten is ook een aantrekkelijke trouw- en feestlocatie. Het is een druk bezocht fort waar iedereen.

Fort de Vechten
Dit fort is ook een krachtpatser. Het heeft muren van zwaar metselwerk en bomvrije gebouwen. Zwaar bewapend was het ook in de 19e eeuw.

Fort bij Vechten maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Die moest Holland beschermen tegen een mogelijke militaire aanval vanuit het oosten, ie staat nu in het sterkste gebouw van het fort: de bomvrije kazerne.

De 1 tot 2 meter dikke gemetselde muren en het zware grondpakket dienden ter bescherming van de soldaten. Alleen de achterkant (de zogenoemde keelzijde) bleef in het zicht. Dat is de ingang van het gebouw.

Op het fort zie je allerlei slimmigheidjes van de natuur. Let eens op de wilde eenden. De vrouwtjes zijn met hun schutkleur uitstekend gecamoufleerd. De mannetjes pronken juist met hun felle kleuren.

Totdat het winter is, dan verliezen de mannetjes plots hun mooie kleuren. Dat is heel slim, want in de winter zijn eenden in de rui en dan kunnen ze even niet vliegen. Je kunt dan maar beter niet opvallen.

Veel forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie kregen een nieuwe functie. Ze doen dienst als wijnkelder, scoutingcentrum, camping, vergaderlocatie of restaurant. Je kunt er slapen en feesten. Er wordt bier gebrouwen en kaas gemaakt.

Op Fort bij Vechten vind je het Waterliniemuseum. Door de forten opnieuw in gebruik te nemen en open te stellen, kunnen bezoekers genieten van deze monumentale plekken. Ook de natuur blijft zo beschermd.

Op Fort bij Vechten was een flink wapentuig aanwezig. In 1872 waren de soldaten uitgerust met 49 kanonnen, 22 houwitsers en 12 mortieren. Dit is allemaal afvuurgeschut.

Een tetraëder is een loodzware hindernis gemaakt van een groot aantal driehoekige betonblokken die met kettingen aan elkaar vastzitten. Ze waren bedoeld om de weg te versperren. Met een rij stalen balken erbij (aspergeversperringen) konden zelfs tanks worden tegengehouden.

En dan zijn we uiteindelijk toch weer bij de auto. Wat een interessante wandeling was die. Echt genieten in deze schitterende omgeving met al haar variatie. Een ***** wandeling die we iedereen van harte kunnen aanbevelen. 

Geraadpleegde websites:

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Amelisweerd

POI's

• Achterbos (Park) N52.0693 E5.1613
• Amelis Hof N52.0676 E5.1679
• Amelisweerd (Park) N52.0712 E5.1625
• Bunkerpad N52.0663 E5.1756
• De Uithof (Universiteit Utrecht & Hogeschool Utrecht) N52.0815 E5.1852
• Fort Rhijnauwen N52.0752 E5.1754
• Fort Vechten (Fort) N52.0585 E5.1675
• Groepsnest N52.0726 E5.1761
• Groepsschuilplaats N52.0634 E5.1724
• Het Engelse Werk N52.0679 E5.1658
• Het Hoge Bos (Park) N52.0765 E5.1697
• Hofstede Rhijnauwen N52.0711 E5.1790
• Kasteel Rhijnauwen N52.0691 E5.1777
• Kromme Rijn N52.0671 E5.1606
• Museum Oud Amelisweerd N52.0674 E5.1695
• Picnic Plaats N52.0770 E5.1890
• Rijnsoeverbos N52.0761 E5.1861
• Start/finish/parkeerplaats N52.0646 E5.1708
• Stayokay Hostel Utrecht-Bunnik N52.0691 E5.1771
• Theehuis Rhijnauwen N52.0698 E5.1779
• Theeschenkerij de Veldkeuken N52.0674 E5.1702
• Trapeziumbos (Park) N52.0696 E5.1698
• Verboden voor honden N52.0727 E5.1778