We hebben een prachtige strand- zee- duin- en polderwandeling gemaakt langs enkele interessante punten. De beschrijving en de foto's zijn dan ook geënt op deze wandeling, maar omdat het hele gebied van Goeree zo interessant is en zo goed en veilig te bereiken op de fiets, hebben we ook een groot aantal POI's, Points-of-Interest, toegevoegd en beschreven.

De wandeling zelf is een dagwandeling. Flink doorlopen, dan is het bijna vier uur gaans. De loopsnelheid is door het rulle zand op strand en in de duinen ongeveer tien procent lager, dan we gewend zijn.De route kan halverwege ingekort worden en dan blijven er 9 of 10 km over, maar verlengen tot 20km is ook mogelijk. En is dan zelfs te combineren met een bezoek aan het Trammuseum of het Bezoekerscentrum Grevelingen.

Een picknick meenemen zou aan te bevelen zijn, als het restaurant bij RCN is gesloten. Goede lange afstandslopers weten, dat de pauzetijd die je nodig hebt om te herstellen 1/3 is van de gelopen tijd. Men kan zowel linksom als rechtsom lopen, maar linksom heeft de voorkeur vanwege de belichting door de zon.

Je komt langs de zee over het strand, door de duinen met beschermde natuurgebieden, over breed aangelegde strandopgang of door smalle zandpaadjes; we gaan door de polders en over strand weer terug.Vanaf het Parkeerterrein tussen de hoofdverkeersweg en de dienstweg nog net voor de brouwersdam gaan we meteen naar beneden naar het strand voor een fikse strand/ en duinwandeling. Even klauteren we omhoog om van het uitzicht op de blanke top der duinen te genieten met zicht op de Brouwersdam.

Brouwersdam 
In 1965 is de Grevelingen aan de oostzijde al afgesloten en hier aan de zeezijde volgt de Brouwersdam in 1971. Daardoor is het Grevelingenmeer ontstaan, het grootste zoutwatermeer van Europa. De Brouwersdam was geen makkelijke dam. Omdat het te dichten gat tussen Goerree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland maar liefs 6,5 kilometer lang was, vormde de bouw een goede oefening voor de nog complexere Oosterscheldekering.

Net als bij de Grevelingendam werden voor de Brouwersdam zowel caissons als een kabelbaan gebruikt. Eerst werden twee zandplaten in het Brouwershavense Gat opgehoogd. Vervolgens werd het noordelijke gat met caissons gedicht. Tenslotte werd het zuidelijke gat gedicht door de heen en weer rijdende gondels die hun lading beton aan de zeebodem toevertrouwden. Eind 1971 was de dam klaar. Tien jaar later werd een doorlaatsluis gebouwd waarmee zout zeewater werd doorgelaten. Hierdoor veranderden de flora en fauna tot een uniek natuurgebied.

Het is mooi om door de duinen verder te gaan / misschien kun je hier op het einde van de wandeling nog doorsteken naar zee / maar nu gaan we 900m verder om daar de polder in te gaan. Heel even maar, om dan door het natuurgebied van Volgerland naar de vuurtoren te gaan

Volgerland
Volgerland is een natuurontwikkelingsgebied, dat in 2006 is heringericht en nu met 100 ha volop in ontwikkeling is. Door de ligging van de polder zijn er mogelijkheden voor het ontwikkelen van een mooie overgang van strand, duinen en binnenduinrand. Door regenwater en kwelwater vast te houden komt het grondwaterpeil hoger te liggen. Plaatselijk wordt de grond afgegraven en bouwland wordt omgezet in grasland. Zo ontstaan vochtige tot natte graslanden, waar in de toekomst weer bijzondere planten kunnen groeien. Het brakke kwelwater zorgt daarbij voor bijzondere omstandigheden. Geleidelijk zullen zeldzame planten, zoals orchideeën, insecten en vogels in het gebied komen. Om het gebied open te houden grazen er zomers koeien van lokale boeren.

Vuurtoren Westhoofd 
Het witte lichtsignaal- 3x W 15 sec - is tot op 30 zeemijl waar te nemen. De toren is in 1947-48 gebouwd naar ontwerp van G. Friedhoff, vierkant in bruine baksteen, met zes verdiepingen en met het licht op 56m hoogte.

De toren is niet toegankelijk, omdat het een bemande kustwachtpost is, die elk halfuur een weerbericht uitgeeft over de marifoon op VHF 25. Het bewakingsgebied van de radar loopt van de Nieuwe Waterweg tot aan Walcheren en Noord-Beveland.

Ook worden de radarbeelden van de vuurtoren van Haamstede rechtstreeks doorgegeven aan de toren van Goeree, zodat vanuit Ouddorp ook het radargebied van Schouwen in de gaten wordt gehouden. Let ook op de kleine toren schaal 1:10.

Langs de vuurtoren weer naar het strand. Eb en vloed hebben ook invloed op onze strandwandeling.Het leek ons saai te worden om te lang langs het water te lopen. Maar steeds meer werken de zee, het strand, het zand en de vogels op ons in. Ze bepalen de sfeer, die hoort bij deze tocht. Met de wind in de goede hoek is het ook niet hinderlijk. Integendeel,

We genieten volop. Hier is het strand breed en ruim, maar verderop, juist bij de smalle zeedijk, is ook het strand erg smal, waardoor de druk van de zee groot is. We zullen over een afstand van bijna 4 km het strand volgen. Door eb en vloed kan het strand van wel 600m in breedte variëren.

Eb en vloed 
Dit natuurverschijnsel ontstaat door de aantrekkingskracht van de maan op het water. Aan de kant van de maan ontstaat daardoor - logisch - een - waterberg - Die verhoging noemt met hoogwater. Maar ook aan de 'achterkant' van de aarde ontstaat die 'berg' - onlogisch? Hoe komt dat dan? - waardoor er tweemaal per dag- ongeveer om de twaalf uur - hoogwater volgt bij de maan in het zuiden. Ongeveer zes uur ervoor en zes uur daarna volgt laagwater.

Vloed duidt op het stijgen van het water en eb op het dalen van de zeespiegel. De overgang, hoog of laag, heet stilwater en duurt ongeveer een half uur. Alhoewel de invloed van de aantrekkingskracht van de zon aanzienlijk minder is, dan die van de maan, is het toch merkbaar en als zij in samenstand staan werken ze samen en krijg je extra hoogwater, dat springtij wordt genoemd, met de grootst mogelijke verschil russen hoog- en laagwater. Werken ze elkaar tegen dan spreekt men over doodtij en zijn de verschillen het kleinst.

Omdat de Noordzee tussen Engeland en de Nederlands-Belgische kust tot aan het Kanaal een wigvorm vertoond, wordt de vloedstroom in die wig opgestuwd, waardoor het hoogteverschil tussen hoog- en laagwater aan de Belgische kust veel hoger is dan bijvoorbeeld in Den Helder. In Den Helder is dat ongeveer 140 cm, in Hoek van Holland 170cm en in Vlissingen 380 cm!

Door de aanleg van de gesloten dijken tussen Goeree en Schouwen-Duiveland (Brouwersdam) ontstaan langs de Noordzeekust andere stromingen dan voorheen. Zo zien we aan de horizon bij laagwater enkele stroken zand droogvallen. Die strook is wel 6 km lang en 300 m breed en ligt tot wel 6 km uit de kust. Overigens zien we verder naar het noordwesten aan de horizon de vele schepen die naar het havengebied van Rotterdam varen.

En dan eindelijk gaan we omhoog over de nieuwe duinovergang. Het Flaauwe Werk, een moderne versterking van de zeedijk om ons Nederlanders te beschermen.

Dijkversterking Flaauwe Werk
De zeedijk het Flaauwe Werk bij Ouddorp wordt hoger en sterker. Dat is nodig omdat de golfslag krachtiger wordt en de druk van de zee op de kust groeit. Daarom wordt over een lengte van anderhalve kilometer de dijk extra verhoogd en verbreed onder het motto 'Sierlijk, eenvoudig en natuurlijk'.

Dat houdt in dat de zeedijk wordt verhoogd en landinwaarts versterkt. De dijk wordt zo'n drie meter hoger en dertig meter breder. Bovendien wordt de ruimte verbeterd. Strandopgangen worden vernieuwd, nieuwe fiets- en wandelpaden op de dijk aangelegd en droge en natte ecologische verbindingen worden aangelegd. Er is een informatiepunt met uitkijkpunt ter hoogte van de Westerweg.

Toppershoedje 
Een van de eersten, die hier aan de zee een fraaie bungalow liet bouwen was in 1914 de azijnhandelaar Van Olst uit Dordrecht. De laatste eigenaar van dat huis was de heer Baert de la Faille, die het Toppershoedje noemde, omdat het hem deed denken aan een klein eilandje in Straat Soenda tussen Java en Sumatra.

Zijn erfgenamen boden het met de Broekestee na zijn overlijden in 1957 te koop aan. Het bedrag dat hiervoor nodig was werd geschonken door de Staten van Friesland, uit naam van de Friese familie Baert de la Faille.

Na deze akkers gaan we door tot we bij de Westerduinen zijn aangekomen. Dit militaire terrein, waar de hoge antennes staan is beschermd natuurgebied.

Westerduinen 
Hier zien we nog een oorspronkelijk landschap, glooiend begroeide zandheuveltjes. Onder het zand een laagje klei en mogelijk daaronder een laag laagveen. Vroeger werd het laagveen afgegraven, dat na het drogen, diende als turf als brandstof.

NAVO zendstation 

De hoge antennes zijn deel van de Marine, die hier in Navo-verband een zendstation hebben voor de communicatie met de militaire scheepvaart. Het echelon Ouddorp, of het marine-zendstation in Ouddorp was ten tijde van de koude oorlog het belangrijkste Nederlandse doelwit van het Warschaupact.

Als we dan door de polder gaan hebben we de keuze om door de Springerduinen terug naar zee en dan naar de parkeerplaats te gaan, of we gaan verder door de polder en maken nog een extra lus langs de Grevelingen.

Springerduinen 
Deze jonge kalkrijke duinen zijn begroeid met duindoorn, liguster, vlier en egelantier, met de salomonszegel langs het pad. Er leven ook reeën, bunzing, hermelijn, haas en konijn. Hier kun je de nachtegaal, grasmus en braamsluiper horen. De sperwer en blauwe kiekendief duiken op hun prooi.

Grevelingen
Boven op de top zien we in het oosten de Grevelingen. Omdat deze voormalige zeearm aan beide zijden is afgedamd, is er een meer ontstaan met een constant waterniveau, dat 20cm lager ligt dan het gemiddelde tij. Daardoor zijn bepaalde delen permanent drooggevallen, waardoor een uniek leefgebied voor vogels is gerealiseerd. Doordat er sluizen zijn gebouwd in de Brouwersdam krijg je brak water, waardoor een voedselrijk gebied is ontstaan.

Zo grazen er Heckrunderen en Fjordenpaarden. Er groeien grassen en kruiden zoals de Parnassia, het Duizendguldenkruid en de diverse Orchideeënsoorten.

Waar zout water overspoelt groeien het zoutminnende Zeekraal en Schorrenkruid, met de rode kleuren in de herfst. Maar ook de Zeeaster met zijn lila bloemen groeit hier.

En vogels? De Kievit, Scholekster en Tureluur en in de wintermaanden komen er duizenden wilde ganzen. In de zomermaanden zijn er diverse excursies onder leiding van een gids.

Vanaf de Brouwersdam kun je met een rondvaartboot een tocht langs de drooggevallen platen maken en in het Bezoekerscentrum Grevelingen kun je de geschiedenis en techniek van afsluitingen zien.

Trammuseum 
Op 12 november 1878 werd de N.V. Rotterdamsche Tramweg Maatschappij opgericht met als doel te Rotterdam een net van paardentramwegen te exploiteren.

Zij was daarmee de zevende tramwegmaatschappij in ons land maar zij zou spoedig uitgroeien tot één der grootste. Uiteindelijk resulteert dat in een museum bij Grevelingen met een stoomtramverbinding van en naar de haven op de Brouwersdam. De moeite waard om te bezoeken.

De extra lus brengt ons bij het Bezoekerscentrum Grevelingen en langs het Trammuseum terug. Toch wel een fikse tocht, deze keer.....

We hebben meer interessante punten gevonden, waarlangs kortere wandelingen te maken zijn. Die hebben we zelf niet uitgezet, maar als u hier langs komt, stuur dan de tracklog op naar www.gpswalking.nl.

Bunkers 
In de Preekhilpolder tegen de dijk staat een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Om de kust langs de Noordzee te beschermen tegen invallen van de vijand bouwden de Duitsers een moderne verdedigingsmuur: versterkte betonnen bunkers met verschillend geschut, die de zee, het strand en de duinen afdekten, zodat er geen doorkomen aan was. Dit was de Atlantikwall.

Hier op Goeree hebben circa 400 bunkers, verdeeld over 40 stellingen gestaan. Veelal waren het Kastenverteidigung bunkers, maar ook de zogenaamde Hartscherbunkers, personeelsonderkomens welke in Nederland alleen hier in grote aantallen zijn gebouwd, vind je terug naast de gemetselde toogconstructies van het bataljonshoofdkwartier en de Truppenverbandplatze in de zandwallen bij Ouddorp en dit zwaar uitgebouwde infanteriesteunpunt op De Punt.

Dijkval Vingerling 
Vanaf 1736 begonnen er in het dijkvak vanaf de Oosternol (haveningang) tot de Westernol (zuidwestpunt van de toekomstige -Oude Val-) af en toe dijkvallen op te treden. Dit verschijnsel doet zich voor, wanneer de stroming de kust vlak voor de dijk diep heeft uitgeschuurd. Vaak bij prachtig weer en zeer laag water, zakt dan een stuk dijk als een gelatinepudding de rivier in. Dit komt omdat bij laag water de tegendruk die het doorweekte dijklichaam overeind houdt, wegvalt, waarna de zaak gaat schuiven.

Een dergelijk gat is met geringe technische middelen moeilijk te repareren, vandaar dat men ter plekke de dijk liever wat terugtrekt.

Zo'n landinwaarts gelegen boogvormige reparatie noemt men wel een 'vingerling'. Er is er b.v. een in de Jonkersdijk (of Koedijk), de westelijke begrenzing van de Plaspolder.

De Vingerling is nu een nat en bijna buitendijks land waar je heerlijk kunt genieten van de vele vogels die hier leven.

Goedereede
Goedereede is een oud stadje met een rijke historie, waarvan de stadsrechten dateren uit 1312. In de vijftiende eeuw was het stadje een welvarende handelsplaats. Het is daarom aannemelijk dat er in Goedereede al vroeg een windkorenmolen werd gebouwd. De vrouwe van Voorne bepaalde op 4 februari 1485 dat Goedereede haar windkorenmolen 'De Oostmolen' staande aan de westzijde buiten de stad, gedurende haar leven mocht bemalen en wel tegen veertig Vlaamse ponden per jaar.

Dit stadje groeit door zijn gunstige ligging, zowel qua hoogte (duinen) als ten opzichte van de scheepvaart op Engeland, uit tot een plaats van betekenis. Al in 1312 krijgt Goedereede stadsrechten en vele andere privileges volgen. Aan het begin van de 16e eeuw hebben verscheidene koopvaardijschepen hier hun thuishaven. Vanwege het ontstaan van ondiepten vóór de haven komt er vrij abrupt een eind aan de groei en bloei van het stadje.

Goedereede windmolen Windvang  Windmolen De Windvang is een ronde stenen grondzeiler op een kleine verhoging aan de Molenweg. Zoals op de fraaie baard achter het wiekenkruis is aangegeven is de molen in 1791 gebouwd.

Het bijzondere van deze molen is, dat de begane grond ruimte van de molen is verlaagd en de maalzolder op de eerste verdieping ligt ongeveer twee meter hoger dan de molenwerf. Om die te kunnen bereiken zijn een tweetal trappen aan de buitenkant van de molen gebouwd.

De molen van Goedereede is de enige windmolen in ons land die deze bijzondere bouw met twee buiten trappen heeft. Er wordt verondersteld dat dit te maken heeft met het feit dat op de begane grond een woonruimte voor het molenaarsgezin was ondergebracht. Verder heeft de windmolen al eeuwenlang twee tegenover elkaar gelegen toegangsdeuren, omdat als de wieken voor de ene deur langs draaien, van de andere toegangsdeur gebruik gemaakt kan worden.

De korenmolen van Goedereede heeft echter op de begane grond slechts een toegangsdeur en die deur ligt op het oosten. Molens malen het meest op het westen vandaar dat de molen ten westen van de stad is gebouwd. Op de eerste verdieping bij beide trappen op het zuiden en noorden, zijn wel twee tegenover elkaar gelegen deuren die toegang geven tot het maalbedrijf.

Haringvlietsluizen 
Na 14 jaar werd in 1971 de Haringvlietdam van 4,5 km voltooid. De Haringvlietdam had twee functies: de dam moest bescherming bieden tegen een toekomstige watersnoodramp, en de dam moest zorgen voor de afvoer van Rijn- en Maaswater in de Noordzee. Daarom is de dam niet dicht; door de 17 openingen kan men het water spuien en het niveau van de Nieuwe Waterweg en de Rotterdamse haven regelen.

Afgezien van de spuisluizen, werd er ook een schutssluis voor de scheepvaart gemaakt en een tunnel voor de vissen gemaakt. De pijlers werden naast elkaar in een bouwput opgebouwd en geplaatst, waarna de 56m lange en 6m hoge stalen schuiven aan armen werden opgehangen.

Kwade Hoek 
De Kwade Hoek is een afwisselend en dynamisch landschap met primaire duinvorming, slikken, schorren en duinstruweel. In de kreken en op het slik foerageren de lepelaars die in Voornes Duin broeden. De Kwade Hoek ligt ten noorden van Goedereede (Goeree-Overflakkee) en westelijk van Stellendam heeft een oppervlakte van 430 ha en wordt beheerd door Natuurmonumenten.

In het broedseizoen is een deel van het strand en slikkengebied afgesloten, maar is via (fiets)paden verder vrij toegankelijk en te overzien vanaf de waterkering. Bij de Stellingweg, op de waterkering is een vogelkijkhut aanwezig.

Meinderswaal en Middelduinen 
Dit duingebied is een mooi ongeschonden natuurgebied, dat vooraal gebruikt wordt voor de waterwinning.

Ouddorp 
De meeste dorpen op Goeree en Overflakkee zijn typische ringdijkdorpen. De kerk wordt het middelpunt van het nieuwe dorp op de hoogste duin. Plaatsbepalend is de aanwezigheid van een (oude) kreek, waarvan een deel dienst kan gaan doen als haven. Zo worden willekeurig één of meerdere dorpen in de polder gesitueerd.

Eén van de belangrijkste elementen van een ringdijkdorp is de kerkring met gracht. Rondom de kerkgracht worden huizen, boerderijen en schuren opgericht. Een ander typisch kenmerk van de nieuwe dorpen is de tussen de Kerkring en de zeedijk liggende hoofdstraat: de Voorstraat. Achter de Voorstraat en de Kerkring liggen de Achterwegen.

Buitendijks vormt de haven de verbinding met de buitenwereld. Ook op de zeedijk worden huizen gebouwd. De dorpsvorm wordt mede bepaald door de beschikbaar gestelde ruimte binnen een bedijking en de bodemgesteldheid ter plaatse.

Schans 
Ten zuiden van Ouddorp langs de Grevelingen aan de dijk ligt een zogenaamde Schans. In tijden van oorlog is men kwetsbaar. Gedurende Tachtigjarige Oorlog en later gedurende de oorlogen met Engeland moet men zichzelf kunnen verdedigen. In Ooltgensplaat wordt een versterking gebouwd, terwijl bij Ouddorp een schans en andere verdedigingswerken worden aangelegd. Daarenboven beschikken de meeste dorpen over een klein versterkt gebouwtje: de redoute of ronduit.

Uitkijktoren Ouddorp 
Deze uitkijktoren in de duinen biedt je een prachtig zicht op de zee, de Middelduinen en Ouddorp.

Wandel ze.

Startpunt

• A48015 km Parkeerplaats aan de Groenedijk N51 49.035 E3 52.752 naar zee.
• A481 20 km Parkeerplaats Brouwersdam N51 47.102 E3 52.198 naar zee.
• A482 9 km Parkeerplaats aan de Groenedijk N51 49.035 E3 52.752 naar zee.

Geraadpleegde Internet sites:

• www.streekarchiefgo.nl/geschiedenis.html 
• www.grevelingen.nl/frames.php 
• www.deltawerken.com 
• www.vogelbescherming.nl/content.aspx?cid=104 
• home.wxs.nl/~j.n.houterman/nieuws2001.html 
• www.flakkee.net/rubriek/detail.php3?id=8113&archief=0 
• www.wvandam.nl/vervolg_geschiedenis_ouddorp.htm 
• www.vvvzeeland.nl
• www.rtm-ouddorp.nl/ 
• www.vvvzeeland.nl/regios/goeree/goedereede?lng=nl 
• www.vuurtorens.net/ 
• home.planet.nl
• www.nrc.nl

POI's:

•  Bezoekerscentrum Grevelingen  N51 46.925 E3 53.096
• Brouwersdam N51 46.389 E3 51.564
• Bunker N51 47.548 E3 54.432
• De Vingerling N51 48.558 E3 57.742
• Eb en vloed N51 49.358 E3 52.206
• Flaauwe Werk N51 48.558 E3 57.742
• Goedereede N51 49.115 E3 58.633
• Haringvlietsluizen N51 49.889 E4 01.824
• Kwade Hoek N51 50.450 E3 58.059
• Marine zenderstation N51 48.486 E3 53.697
• Meinderswaal N51 49.895 E3 56.789
• Ouddorp N51 48.550 E3 56.136
• Schans N51 48.248 E3 56.953
• Schurvelingen N51 49.001 E3 54.498
• Springerduinen N51 47.677 E3 51.780
• Trammuseum Rtm Tram Museum Stichting N51 46.966 E3 52.276
• Uitkijktoren Ouddorp   Ouddorp N51 49.750 E3 55.794
• Volgerland N51 48.520 E3 51.595
• Vuurtoren Goeree N51 48.792 E3 51.843
• Westerduinen N51 48.245 E3 53.487
• Windmolen Molen Windvang N51 49.120 E3 58.416